19

Zodra Maggie de deur door kwam, werd het stil in de conferentiezaal. Resoluut liep ze naar voren. Tot haar teleurstelling was de zaal ingericht voor een lezing. De stoelen stonden in rijen naast elkaar, waardoor iedereen met het gezicht naar voren zat en niet om lange, smalle tafels zoals ze had verzocht. Ze gaf de voorkeur aan een minder schoolse situatie, waarin ze de mensen misdaadfoto's kon voorleggen en waarin makkelijk een discussie op gang kwam en niet alleen maar werd geluisterd. De enige aanwezige tafel stond vol koffie, sap, frisdrank en koekjes. Ze voelde de blikken toen ze een stoel bijtrok voor haar tas. Kalm nam ze de inhoud ervan door, alsof ze iets zocht wat ze nodig had om te kunnen beginnen. Eigenlijk wachtte ze tot haar maag wat tot rust kwam. En dat, terwijl ze al uren geleden had ontbeten en nooit meer misselijk werd voor een presentatie. Haar slaapgebrek en die laatste whisky's in haar kamer, lang nadat Turner en Delaney afscheid van haar hadden genomen, zorgden nu echter voor een hoofd vol watten en een droge mond. Beslist geen goede manier om de maandag te beginnen.

'Goedemorgen,' zei ze ten slotte terwijl ze haar jasje dichtknoopte. 'Ik ben agent Margaret O'Dell van de FBI, profielschetser bij de Eenheid Onderzoeksondersteuning in Quantico, die sommigen van u misschien nog kennen als de Eenheid Gedragswetenschappen. In deze workshop zal ik-'

'Mag ik even?' vroeg een man op de tweede rij. Ongemakkelijk verschoof hij op een stoel die duidelijk niet berekend was op zijn aanzienlijke omvang. Hij had een strakke broek aan, een schoon, conservatief overhemd met korte mouwen dat om zijn dikke buik spande, en afgedragen schoenen die ondanks de nieuwe laag schoensmeer maar niet wilden glimmen.

'Ja?'

'Ik wil niet onbeleefd zijn, maar waar is die vent gebleven die eigenlijk deze workshop zou geven?'

'Pardon?'

'Het programma...' Hij keek om zich heen als om steun te zoeken bij zijn collega's. 'Daar stond in dat hij niet zomaar een FBI-profielschetser was, maar een expert in het opsporen van seriemoordenaars. Een forensisch psycholoog met zo'n negen a tien jaar ervaring.'

'Stond er ook met zoveel woorden in dat die persoon een man was?'

Lichtelijk onzeker keek hij haar aan. Iemand naast hem reikte hem het programma van de conferentie aan.

'Het spijt me u te moeten teleurstellen,' zei Maggie, 'maar ik ben die man.'

De meesten van de mannen staarden haar alleen maar aan. Een van de vrouwen rolde veelbetekenend met haar ogen toen Maggie in haar richting keek. Maggie herkende twee mannen achterin: de rechercheurs Ford en Milhaven uit Kansas City. Hen had ze de avond daarvoor in het café in Westport even gesproken. Beide mannen grijnsden alsof ze een geheimpje met haar deelden.

'Misschien hadden ze dat er beter bij kunnen zetten in het programma,' zei de man, in een poging zijn bezwaren te rechtvaardigen. 'Uw naam staat er niet eens, in.'

'Maakt dat iets uit?'

'Voor mij wel, ja. Ik ben hier om wat op te steken, niet om naar een kantoorpikkie te luisteren.'

Haar avonddosis whisky moest haar hebben verdoofd, want in plaats van woedend maakte zijn seksisme haar alleen maar doodmoe. 'Hoor eens, agent -'

'Ho eens even. Hoe komt u erbij dat ik een agent ben? Misschien ben ik wel een rechercheur.' Hij schonk zijn maten een zelfvoldane grijns, waarmee hij zich onbewust blootgaf en haar eerste indruk alleen maar bevestigde.

'Laat me eens raden.' Ze liep de zaal in tot ze vlak voor hem stond en sloeg haar armen over elkaar. 'U bent agent in een grote stad, maar niet hier, in Kansas City. Normaal gesproken draagt u een uniform, geen pak. Uw vrouw heeft uw koffer gepakt en uitgezocht wat u nu draagt, maar sinds ze voor het laatst kleren voor u heeft gekocht, bent u aangekomen. Alleen de schoenen hebt u zelf uitgekozen. U stond erop de schoenen mee te nemen die u tijdens uw werk ook altijd draagt.'

Iedereen, inclusief de agent, ging verzitten om de schoenen te kunnen zien.

Ze wees maar niet op de lichte maar blijvende rand in zijn kortgeknipte haar van al die uren dat hij een pet op had gehad. 'Het is niet toegestaan tijdens de conferentie een wapen te dragen, maar u kunt niet zonder uw badge. Die zit in de zak van uw jasje.' Ze wees naar het lichtbruine colbert dat, verscholen achter zijn zware lijf, over de rugleuning van zijn stoel hing. 'Dat jasje moest ook van uw vrouw, maar ook dat draagt u zelden. Terwijl een rechercheur eraan gewend is een jasje en een das te dragen.'

Omdat iedereen wachtte alsof het om een goocheltruc ging, draaide de agent zich om, zij het met duidelijke tegenzin. Uit zijn jasje haalde hij de badge. 'Allemaal gokwerk,' merkte hij op. 'Wat verwacht je anders in een zaal vol politie?'

'Daar heeft u helemaal gelijk in.' Alle blikken werden weer op haar gericht, nog steeds afwachtend, peilend. 'Het meeste van wat ik heb gezegd, zou als vanzelfsprekend kunnen worden opgevat. Er bestaat een bepaald profiel dat voor bijna iedere politieman opgaat. Net zoals er een bepaald profiel is dat voor bijna elke seriemoordenaar geldt. Als je kunt vaststellen welke kenmerken daarbij horen en welke in een bepaald geval van toepassing zijn - al lijken sommige misschien voor de hand te liggen - dan kun je die informatie, die kennis als uitgangspunt voor een profielschets gebruiken.'

Eindelijk had ze de aandacht. Nu het publiek zich concentreerde op wat ze zei in plaats van hoe ze eruitzag, kon ze zich een beetje ontspannen. Ze kreeg weer wat energie, die haar aanvankelijke vermoeidheid verdrong. 'Het lastigste is echter verder te kijken dan het voorspelbare en details die onbelangrijk lijken te ontleden en te onderzoeken. Zoals bijvoorbeeld in dit geval. Mag ik vragen hoe u heet?'

'Wat? Wilt u beweren dat u dat niet kunt raden?'

'vroeg hij meesmuilend, trots op wat hij als een snelle repliek beschouwde. Een paar toehoorders lachten.

'Nee, ik ben bang dat mijn kristallen bol geen namen prijsgeeft,' antwoordde Maggie glimlachend. ik heet Norm Danzig.'

'Als ik uw profiel moest onderzoeken, agent Danzig, zou ik alle informatie die ik had proberen te ontleden.'

'Gaat uw gang!' Hij bleef met haar spelen, genietend van de aandacht, en keek meer naar zijn makkers dan naar haar.

'Ik zou me afvragen,' vervolgde ze, 'waarom uw vrouw kleren voor u heeft gekocht in een verkeerde maat.'

Van het ene op het andere moment was agent Danzig doodstil.

'Ik zou me afvragen of daar een reden voor was.'

Aan de blos die op zijn gezicht verscheen, leidde Maggie af dat hij niet graag met die reden te koop liep. Vermoedelijk deelden zijn vrouw en hij al een poosje het bed niet meer. Wellicht was er zelfs sprake van een tijdelijke scheiding, met als gevolg dat agent Danzig vaker fastfood at dan voorheen. Dat zou de extra kilo's verklaren die zijn vrouw niet had verwacht toen ze kleren voor hem had gekocht voor deze conferentie. In plaats van hem in zijn hemd te zetten met haar theorie zei ze echter: 'Ik vermoed dat uw vrouw het zat was u in dat ouderwetse, marineblauwe pak te zien dat u al jaren achter in de kast hebt hangen.'

Iedereen lachte, en agent Danzig keek opgelucht glimlachend om zich heen. Toen zijn blik de hare kruiste, zag ze dat hij wel degelijk doorhad dat ze hem had gespaard. Als blijk van erkentenis sloeg hij zijn armen over elkaar en keek haar aan alsof hij graag bereid was haar zijn volle aandacht te schenken.

'Ook is het van belang je niet te laten hinderen door vanzelfsprekendheden of stereotypen.' Ze liep heen en weer, wat haar gewoonte was. 'Er is een handvol stereotypen die onverbrekelijk verbonden schijnen met seriemoordenaars. Laten we eerst een paar daarvan ontzenuwen. Iemand enig idee over welke stereotypen ik het heb?' Rustig wachtte ze af tot er een reactie kwam. Ze keken nog steeds de kat uit de boom. Ten slotte waagde een jonge, Latijns-Amerikaanse man een gok. 'Misschien dat idee dat ze allemaal gek zijn. Echt volkomen gestoord. Dat is niet altijd waar, toch?'

'Klopt. Veel seriemoordenaars zijn zelfs intelligent, goed opgeleid en geestelijk net zo gezond als u en ik.'

'Neem me niet kwalijk,' zei een grijzende man achterin. 'Son-of-Sam beweerde dat een rottweiler hem tot zijn daden had aangezet, en dat is niet gestoord?'

'Om precies te zijn, was het een zwarte labrador die naar de naam Harvey luisterde. Maar zelfs Berkowitz gaf later, toen hij door profielschetser John Douglas werd ondervraagd, toe dat hij dat maar had gezegd om de mensen voor de gek te houden. Ik zeg niet dat er geen gekken tussen zitten, maar wel dat het een vergissing is ervan uit te gaan dat ze geestelijk gestoord moeten zijn om te doen wat ze doen. Feitelijk kan het moorden voor hen een bewuste keus zijn. Ze zijn meesters in het manipuleren van mensen en er uitsluitend op uit hun slachtoffers te domineren en in hun macht te krijgen. En meestal niet omdat een drieduizend jaar oude demon die in een zwarte labrador huist, hun dat beveelt. Als ze alleen maar getikt waren, zou het hun niet lukken keer op keer een moord te plegen, hun methode te perfectioneren en maanden-, soms zelfs jarenlang niet gepakt te worden. Het is belangrijk hen niet als volslagen idioten te beschouwen, maar hen te zien zoals ze zijn. Als het kwaad.'

Ze moest over iets anders beginnen voor ze zich zou laten meeslepen in een preek over de gevolgen van het kwaad en de schaduwzijde van de menselijke natuur, die in iedereen aanwezig was. Ieder mens was in staat tot kwaad. Die discussie leidde echter altijd tot de vraag waarom sommigen wel die smalle grens overschreden terwijl anderen dat niet waagden. En na jaren het kwaad te hebben bestudeerd, had ze nog steeds geen flauw idee van wat daarop het antwoord was. 'Oké, het motief,' zei ze daarom. 'Aan welke motieven denkt iedereen altijd?'

'Seks!' riep een jonge man. Hij genoot van het gelach en de plotselinge aandacht die dat ene woord opriep. 'Vinden de meeste seriemoordenaars er niet een vorm van seksuele bevrediging in, net als verkrachters?'

'Wacht eens even,' zei een vrouw. 'Verkrachting draait niet om seks.'

'Dat is niet waar,' zei Maggie. 'Verkrachting gaat wel degelijk om seks.'

Meteen werd hier en daar gezucht en ontstemd met het hoofd geschud, alsof de mensen niet anders verwachtten van een vrouw.

'Verkrachting gaat wel degelijk om seks,' herhaalde Maggie zonder acht te slaan op hun ongeloof. 'Het is de enige variabele die verkrachting onderscheidt van de andere geweldsmisdrijven. Dat wil niet zeggen dat verkrachters alleen maar verkrachten voor seksuele bevrediging, maar ze gebruiken seks wel als een middel om hun doel te bereiken. Daarom is het onjuist te zeggen dat het bij verkrachting niet om seks gaat, want seks is wél een van de wapens die worden gebruikt. Verkrachters en seriemoordenaars gebruiken seks en geweld zelfs op vrijwel dezelfde manier. Het zijn allebei krachtige wapens om het slachtoffer te vernederen en in hun macht te krijgen. Sommige seriemoordenaars beginnen zelfs als serieverkrachter. Maar op een bepaald moment besluiten ze een stapje verder te gaan om hun behoeften te bevredigen. Misschien gaan ze wel experimenteren om verschillende niveaus te bereiken, eerst met marteling, en vandaar naar wurging of messteken. Soms is dat niet genoeg en gaan ze over tot allerlei rituelen met het lijk. Dat zie je bij gevallen als de Rattenvanger, die zijn slachtoffers aan stukken sneed, ze kookte en aan zijn andere slachtoffers te eten gaf.'

Ze zag een aantal mensen een gezicht trekken. Het ongeloof scheen te hebben plaatsgemaakt voor morbide nieuwsgierigheid. 'Of het geval van Albert Stucky,' vervolgde ze. 'Hij ging experimenteren met verschillende martelingsrituelen, zoals de clitoris of de tepels van zijn slachtoffers afsnijden, alleen maar om hen te horen gillen en smeken.' Hoewel ze dit kalm en schijnbaar onaangedaan vertelde, voelde ze de spanning in haar spieren - een onwillekeurige reactie van haar lichaam. Het leek zich voor te bereiden op vechten of vluchten, zoals altijd wanneer ze aan Stucky dacht.

'Je kunt ook plechtiger rituelen tegenkomen,' zei ze in een poging hem uit haar hoofd te bannen. 'Afgelopen najaar hebben we in Nebraska een moordenaar opgespoord die zijn jonge slachtoffers de laatste sacramenten toediende nadat hij ze had gewurgd en doodgestoken.'

'Nebraska?' vroeg rechercheur Ford. 'Heeft u aan die zaak met die dode jongetjes gewerkt?'

De botte omschrijving deed Maggie ineenkrimpen.

'Ja, dat was ik.'

'Morelli heeft ons gisteravond nog van die zaak verteld.'

'Sheriff Nick Morelli?' Een onverwachte maar aangename huivering ging door haar heen.

'Ja. Gisteravond zijn we met zijn allen spareribs gaan eten. Maar hij is geen sheriff meer. Hij werkt nu voor de officier van justitie in Boston.'

Maggie liep terug naar haar plek voorin, in de hoop dat de afstand haar zou beschermen, zou voorkomen dat de aanwezigen merkten hoe ongemakkelijk ze zich opeens voelde. Verwachtingsvol keken ze haar aan.

Vijf maanden daarvoor was die brutale sheriff een voortdurende bron van ergernis geweest, al vanaf de dag waarop ze in Platte City was aangekomen. Precies één week hadden ze samen op een moordenaar gejaagd en zo dicht op elkaar gezeten, dat ze het warrn kreeg wanneer ze eraan dacht. Hoe was het mogelijk dat Nick Morelli haar helemaal in de war kon maken alleen maar door in dezelfde stad te zijn?