'Jondalar, wil jij wat van het vel van dat ongeboren kalf halen van de os die ik heb gedood? Ik heb zachte, absorberende huiden nodig om zijn wonden schoon te maken,' zei Ayla tegen Jondalar. Marthona keek toe hoe ze wortels en poeders in verschillende kommen heet water deed, en gaf haar toen een lapje aan. 'Hier werkt Zelandoni graag mee,' zei ze.

Ayla bekeek het. De zachte stof was niet van huid gemaakt. Het leek eerder op het fijne geweven materiaal waarvan de lange tuniek was gemaakt die ze van Marthona had gekregen. Ze doopte het in het water van een van de kommen. De stof zoog snel de vloeistof op. 'Ja, dit is zelfs heel geschikt. Dank je wel,' zei Ayla.

Zelandoni arriveerde op het moment dat Jondalar en Joharran haar hielpen de wolf om te draaien, zodat ze aan zijn andere zijde kon werken. De Eerste hielp Ayla een wel bijzonder lelijke wond te reinigen, waarna Ayla verscheidene mensen verbaasd deed staan toen ze een stukje dunne pees door het gaatje van haar draadtrekker haalde en daarmee de ergste wonden hechtte door middel van een stel strategisch geplaatste knopen. Ze had dit slimme instrumentje aan verscheidene mensen laten zien, maar niemand had het ooit gebruikt zien worden om levende huid aan elkaar te naaien. Ze hechtte zelfs zijn gescheurde oor, al zou dat een gehavende rand blijven houden. 'Dus dat heb je bij mij gedaan,' zei Jondalar met een grimmige glimlach.

'Zo te zien houdt het de wond dicht, zodat die naar behoren kan helen,' zei Zelandoni. 'Heb je dit ook van de medicijnvrouw van je Stam geleerd? Om huid aan elkaar te naaien?'

'Nee. Dit heb ik Iza nooit zien doen. Ze naaien niet echt, al knopen ze wel dingen aan elkaar. Ze gebruiken meestal het scherpe botje in het onderste deel van de voorpoot van herten als een priem om gaatjes in huiden te boren, en dan halen ze daar ten dele gedroogde pezen met

  harde uiteinden door, waarna ze er knopen in leggen. Zo maken ze ook houders van berkenbast. Toen Jondalars wonden telkens weer opengingen, zelfs toen ik ze zo strak mogelijk had verbonden om ze te sluiten, vroeg ik me af of ik niet met wat knoopjes zijn huid en spieren op hun plaats zou kunnen houden. Dus dat heb ik toen geprobeerd. Het leek te werken, maar ik wist niet goed wanneer ik ze weer moest verwijderen. Ik wilde niet dat de wonden weer opengingen, maar ik wilde ook niet dat die knopen in zijn huid bleven zitten als die heelde. Misschien heb ik wel net iets te lang gewacht om ze te verwijderen. Ik heb hem waarschijnlijk meer pijn gedaan dan nodig toen ik ze eruit trok,' zei Ayla.

'Wil je zeggen dat dat de eerste keer was dat je een wond hebt dichtgenaaid?' zei Jondalar. 'Je wist niet of het wel zou werken, maar toch heb je het op mij uitgeprobeerd?' Hij lachte. 'Blij toe. Als ik niet die littekens had, zou niemand geloven dat ik zo door een leeuw ben toegetakeld.'

'Dus jij hebt deze methode om wonden dicht te naaien zelf ontdekt,' zei Zelandoni. 'Alleen iemand met grote vaardigheid en aanleg voor de geneeskunst zou zoiets kunnen bedenken. Ayla, jij hoort thuis bij de zelandonia.'

Ayla keek bedrukt. 'Maar ik wil helemaal niet tot de zelandonia toetreden,' zei ze. 'Ik... Ik ben blij... Ik bedoel... Begrijp me alsjeblieft niet verkeerd, ik ben vereerd, maar ik wil gewoon met Jondalar Verbonden zijn en zijn kindje krijgen en een goede Zelandonische vrouw zijn.' Ze ontweek de blik van de doniër.

'Alsjeblieft, jij moet me ook niet verkeerd begrijpen,' zei de vrouw. 'Het was geen ondoordacht aanbod, lichtvaardig gedaan zonder erover nagedacht te hebben, als een informele uitnodiging om te komen eten. Ik zei dat jij bij de zelandonia thuishoort. Dat denk ik nu al enige tijd. Iemand met jouw Gaven moet omgaan met anderen die een vergelijkbaar niveau van kennis hebben. Je vindt het toch fijn om genezeres te zijn?'

'Ik ben medicijnvrouw; daaraan kan ik niets veranderen,' zei Ayla. 'Natuurlijk ben je dat, dat lijdt geen twijfel, Ayla,' zei de Eerste, 'maar bij de Zelandoniërs zijn alleen zij die bij de zelandonia horen genezers. De mensen zouden zich niet prettig voelen met een genezer die geen zelandoni is. Niemand zou een beroep op je doen als ze een genezer nodig hadden als je niet tot de zelandonia behoort. Je zou geen medicijnvrouw, zoals jij het noemt, kunnen zijn. Waarom verzet je je ertegen tot de zelandonia toe te treden?'

'Je hebt verteld over alles wat je moet leren, en hoeveel tijd dat kost.

  Hoe kan ik een goede gezellin voor Jondalar zijn en voor mijn kinderen zorgen als ik zoveel tijd moet besteden aan mijn leergang om zelandoni te worden?' zei Ayla.

'Er zijn ook enkelen onder Zij Die de Moeder Dienen die een Verbintenis zijn aangegaan en kinderen hebben. Je hebt me zelf verteld van die vrouw aan de andere kant van de gletsjer met een levensgezel en een stel kinderen, en je hebt de zelandoni van de Tweede Grot ontmoet,' zei de vrouw. 'En er zijn nog anderen.' 'Maar niet echt veel,' zei Ayla.

De Eerste keek de jonge vrouw vorsend aan en was ervan overtuigd dat er meer aan de hand moest zijn dan Ayla onder woorden bracht. De redenen die ze opgaf sloten niet aan bij haar karakter. Ze was een voortreffelijke genezeres en ze was leergierig, leerde snel en genoot er duidelijk van. Ze zou een levensgezel en kinderen niet verwaarlozen, en als ze dan soms van huis moest, zou er altijd wel iemand zijn die haar zou helpen. Ze was bijna té zorgzaam. Kijk maar eens hoeveel tijd ze aan die dieren besteedde, en toch was ze doorgaans beschikbaar en ze was altijd bereid te helpen als er iets gedaan moest worden, en dan nam ze meer op zich dan strikt noodzakelijk was. De Eerste was onder de indruk geweest van de manier waarop Ayla iedereen betrokken had bij de hulp aan Lanoga om voor haar jongste zusje en voor de andere kinderen te zorgen. En dan de manier waarop ze de jongen met de mismaakte arm hielp. Dat waren precies het soort dingen dat een goede zelandoni deed. Ze had heel vanzelfsprekend die rol op zich genomen. De doniër besloot dat ze erachter moest komen wat nu werkelijk Ayla's bezwaar was, aangezien de Eerste hoe dan ook vastbesloten was ervoor te zorgen dat Ayla Een Die de Grote Aardmoeder Dient zou worden. Ze moest binnengehaald worden, want als iemand met haar kennis en aangeboren vaardigheden buiten hun invloed opereerde, zou dit een grote bedreiging voor de stabiliteit van de zelandonia kunnen vormen.

Mensen glimlachten toen ze de wolf met zijn verbanden, die van Marthona's vezelmateriaal en zachte huiden waren gemaakt, aan Ayla's zijde door het basiskamp zagen lopen. Het was alsof Wolf mensenkleren droeg, en hij leek bijna een karikatuur van een woest, verscheurend roofdier. Velen bleven staan om te vragen hoe het met hem ging of om te zeggen hoe goed hij er volgens hen uitzag. Maar hij bleef heel dicht bij Ayla. De eerste keer dat ze hem alleen had gelaten, was hij zo van streek geweest dat hij had zitten janken en had hij zich losgerukt om haar te gaan zoeken. Sommige verhalenvertellers hadden al vertel

  lingen in hun repertoire opgenomen over de wolf die van de vrouw hield.

Ze moest hem helemaal opnieuw leren om op zijn plek te blijven als zij hem dat opdroeg. Na verloop van tijd voelde hij zich weer op zijn gemak zolang Jondalar of Marthona of Folara maar in de buurt was, maar hij voelde zich ook geroepen het terrein van het kamp van de Negende Grot te verdedigen, en ze moest hem opnieuw aanleren om bezoekers niet te bedreigen. Mensen, vooral diegenen in haar naaste omgeving, stonden verbaasd over Ayla's schier oneindige geduld met het dier, maar ze zagen ook de resultaten. Velen van hen hadden gedacht dat het misschien leuk zou zijn om een wolf te hebben die bevelen opvolgde, maar ze wisten nog zo net niet of het al die tijd en moeite wel waard was. Wel leerden ze zo inzien dat haar zeggenschap over haar dieren geen magie was.

Ayla begon er net iets geruster op te worden dat hij zich eindelijk weer op zijn gemak voelde met mensen die onaangekondigd even langskwamen, toen er een jongeman - ze hoorde dat hij voorgesteld werd als Lenadar van de Elfde Grot - op bezoek kwam bij Willomars leer- ling-handelaar, Tivonan. Toen Wolf bij hem in de buurt kwam, begon hij te grommen en ontblootte hij dreigend zijn tanden. Ze moest hem vastgrijpen om hem rustig te houden, en toen nog bleef hij zachtjes grommen. De jongeman deinsde angstig terug en ze putte zich uit in verontschuldigingen. Willomar, Tivonan en een aantal anderen die stonden te kijken waren verrast.

'Ik weet niet wat hem mankeert. Ik dacht dat hij er nu wel overheen was om zo territoriaal te zijn. Wolf gedraagt zich normaal niet zo, maar hij heeft een nare tijd achter de rug en begint die maar net te boven te komen,' zei Ayla.

'Ik heb gehoord dat hij gewond is geraakt,' zei de jongeman. Toen viel haar op dat hij een halssnoer van wolfstanden droeg en een bepakking die met wolfsvacht was opgesmukt. 'Mag ik je vragen waar je die wolfsvacht vandaan hebt?' vroeg ze.

'Tja... De meeste mensen denken dat ik op wolvenjacht ben geweest, maar ik zal je de waarheid vertellen. Ik heb het dier gevonden. Of eigenlijk heb ik twee wolven gevonden, die zo te zien flink hadden gevochten, aangezien ze lelijk toegetakeld waren. De ene was een zwart wijfje, de andere, een gewone grijze wolf, was een mannetje. Ik heb eerst de tanden uitgetrokken, en heb toen besloten om een deel van de vacht mee te nemen.'

'En de vacht van het grijze mannetje heb je op je bepakking,' zei Ayla. 'Ik geloof dat ik het nu begrijp. Volgens mij was Wolf bij datzelfde ge

  vecht betrokken, en is hij toen gewond geraakt. Ik wist dat hij een vriendin had gevonden, waarschijnlijk het zwarte wijfje. Hij is nog jong, en ik denk niet dat hij al aan paren toe was. Hij kan nog geen twee jaren tellen, maar ze leerden elkaar kennen. Zij was ofwel het laagste wijfje in rangorde bij een plaatselijke roedel, ofwel een eenzame wolf van een andere roedel.'

'Hoe weet je dat?' vroeg Tivonan. Nog een stel mensen hadden zich om hen heen verzameld en stonden mee te luisteren. 'Wolven willen dat wolven er als wolven uitzien. Volgens mij kunnen ze eikaars uitdrukking beter begrijpen als ze de normale wolfskleur hebben. Wolven die anders zijn - helemaal zwart, of helemaal wit, of gevlekt — worden niet zo gemakkelijk opgenomen, al heb ik van Ma- mutische vrienden gehoord dat op plekken waar het hele jaar sneeuw ligt witte wolven meer voorkomen. Maar de wolf die anders is, zoals die zwarte wolf, is doorgaans de laagste in de roedel, dus waarschijnlijk is ze bij de roedel weggegaan en alleen de wereld in getrokken. Eenlingen onder de wolven bewegen zich doorgaans langs de grenzen van het territorium van andere wolven, op zoek naar een eigen plek, en als ze een andere eenzame wolf tegenkomen, proberen ze soms een eigen roedel te vormen. Ik vermoed dat de wolven van deze streek hun territorium tegen de twee nieuwelingen wilden verdedigen,' zei Ayla. 'En Wolf mag dan groot zijn, hij is in het nadeel omdat hij alleen maar mensen kent. Hij is niet met andere wolven opgegroeid. Sommige dingen weet hij wel, gewoon omdat hij wolf is, maar hij heefic nooit broers en zussen gehad, of ooms en tantes - andere wolven die hem hadden kunnen leren wat wolven zoal van elkaar leren.'

'Hoe weet je dat allemaal?' vroeg Lenadar.

'Ik heb wolven jarenlang gadegeslagen. Toen ik net leerde jagen, jaagde ik alleen op roofdieren, niet op voedseldieren. Lenadar, ik wil je graag om een gunst vragen,' zei Ayla. 'Kan ik die wolvenvacht tegen iets ruilen? Ik denk dat de reden voor Wolfs gegrom en dreiging is dat hij de wolf ruikt waarmee hij heeft gevochten, of althans een van die wolven, en waarschijnlijk heeft hij die gedood. Maar zij hebben zijn vriendin gedood, en bijna hemzelf. Het zou voor jou weieens gevaarlijk kunnen zijn met die vacht bij hem in de buurt te komen. Je kunt maar beter nooit hier komen met die vacht, want ik weet niet wat Wolf dan zou kunnen doen.'

'Als ik hem nou gewoon eens aan je geef,' zei de jongeman. 'Het is maar een reepje vacht dat ik met een paar losse steken aan mijn bepakking heb gezet. Ik voel er weinig voor om in liederen en verhalen

  opgenomen te worden als de man die werd aangevallen door de wolf die van de vrouw hield. Mag ik die tanden wel houden? Die hebben wel enige waarde.'