Er zijn ook vreghutten voor oudere mannen, meestal mannen die om wat voor reden dan ook geen gezellin hebben, mannen die de voorkeur geven aan andere mannen, mannen die tussen Verbintenissen in zitten of mannen die wilden dat ze tussen Verbintenissen in zaten en die hun Grotten of families op deze manier ontvluchten. Laramar brengt tijdens Zomerbij eenkomsten meer tijd door in een vreghut dan in zijn eigen hut. Daar drijft hij ruilhandel met zijn barma, al heb ik geen flauw idee wat hij met de opbrengst doet. Hij geeft in elk geval niets aan zijn gezin. Mannen die op het punt staan een Verbintenis aan te gaan, brengen voor de Verbintenis met de zelandonia een of twee dagen in een vreghut door. Jondalar zal daar spoedig heen gaan, vermoed ik.'

Toen de vier vrouwen de hut van de zelandonia betraden, die slechts werd verlicht door een vuur in de centrale vuurplaats en een paar lampen, leek het binnen erg donker te zijn. Toen Marthona's ogen zich aan het schemerige licht hadden aangepast, keek ze om zich heen en leidde ze de anderen naar twee vrouwen, die op een mat op de vloer zaten bij de muur rechts van de open centrale ruimte. De vrouwen glimlachten toen ze hen zagen aankomen en schoven op om plaats te maken.

'Ik geloof dat ze zo gaan beginnen,' zei Marthona, toen ze hadden plaatsgenomen op de mat. 'De formele kennismakingen bewaren we maar tot later.' Ze sprak tegen de vrouwen die met haar mee waren gekomen. 'Dit is de moeder van Proleva, Velima, en van haar zuster, Levela. Ze zijn van Zomerkamp, de Westtak van de Negenentwintigste Grot.' Tegen hen zei ze: 'Dit is Dalanars gezellin, Jerika, en haar dochter, Joplaya. De Lanzadoniërs zijn vanochtend pas aangekomen. En dit is Ayla van de Negende Grot, voorheen Ayla van de Mamutiërs, de vrouw die Jondalars gezellin zal worden.' De vrouwen glimlachten elkaar toe, maar voordat ze veel woorden hadden kunnen wisselen, viel er een stilte over de vergaderde menigte. De Ene Die Eerste Was Onder Hen Die de Grote Aardmoeder Dienen en verscheidene andere zelandonia hadden hun plaats ingeno

  men voor de groep. Gesprekken werden afgebroken toen de vrouwen zich van hen bewust werden. Toen het volkomen stil was, begon de doniër te praten.

'Ik ga het hebben over uiterst serieuze zaken, en ik verwacht dat iedereen aandachtig luistert. Vrouwen, jullie zijn de Gezegenden van Doni, degenen die Zij heeft toebedeeld met het vermogen en het voorrecht om nieuw leven voort te brengen. Degenen onder jullie die weldra een verbintenis zullen aangaan, moeten een paar belangrijke dingen weten.' Ze zweeg en keek alle aanwezigen om de beurt aan. Toen ze de vrouwen zag die bij Marthona zaten, bleef haar blik even op het groepje hangen. Ze zag twee vrouwen die ze niet had verwacht. Marthona en Zelandoni knikten elkaar toe, waarna de Ene Die Eerste Was haar toespraak vervolgde.

'Tijdens deze samenkomst zullen we het hebben over vrouwenzaken: hoe je de man moet behandelen die je levensgezel zal worden en wat je van hem kunt verwachten, en over het krijgen van kinderen. We zullen het ook hebben over het niet willen krijgen van kinderen en wat je moet doen als zich een kind aandient terwijl je daar nog niet klaar voor bent,' zei de dikke doniër.

'Sommigen van jullie zijn mogelijk al Gezegend met de eerste roerselen van leven. Jullie zijn bevoorrecht, maar dit voorrecht houdt tevens een grote verantwoordelijkheid in. Sommige dingen die ik jullie ga vertellen, hebben jullie al eerder gehoord, waarschijnlijk bij de Riten van het Eerste Genot. Luister aandachtig toe, zelfs als jullie denken dat jullie al weten wat ik zal gaan zeggen.

Ten eerste: een meisje zou geen Verbintenis mogen aangaan voordat ze vrouw is geworden, voordat haar maandbloeding is begonnen en ze haar Eerste Riten heeft ondergaan. Let op de fase van de maan op de eerste dag van je bloeding. Voor de meeste vrouwen geldt dat haar bloed weer zal vloeien als de maan dezelfde fase heeft bereikt, maar dat betekent niet dat dit altijd zo zal blijven. Wanneer een paar vrouwen enige tijd in hetzelfde onderkomen wonen, komt het dikwijls voor dat hun maandstonde verandert totdat hun cyclus gelijkloopt.' Enkele jonge vrouwen keken vragend naar hun vriendinnen en verwanten, vooral degenen die niet bekend waren met dit fenomeen. Ook Ayla had er nog nooit iets over gehoord en ze probeerde zich te herinneren of het haar ooit was opgevallen.

'De eerste indicatie dat je door de Moeder bent Gezegend, dat Zij een geest heeft uitverkoren om zich te vermengen met jouw geest om een nieuw leven te beginnen, zal zijn dat je bloed niet vloeit bij het aanbreken van jouw fase van de maan. Als dit ook de volgende maan het

  geval is, mag je voorzichtig aannemen dat je Gezegend bent, maar om er helemaal zeker van te zijn dat er een nieuw leven is begonnen, moet je minstens drie maanfases overslaan en ook andere aanwijzingen hebben. Heeft iemand hierover nog vragen?'

Niemand had vragen. Het enige nieuwe wat ze hadden gehoord was dat vrouwen die samenwoonden dikwijls tegelijkertijd bloedden; de rest was allemaal bekend.

'Ik weet dat de meesten van jullie de Gave van Genot van de Moeder hebben gedeeld met jullie aanstaande levensgezel, en daarvan zouden jullie moeten genieten. Is dat niet het geval, ga dan met je zelandoni praten. Ik weet dat het niet gemakkelijk is om zoiets toe te geven, maar er bestaan manieren om dit te verhelpen, en de zelandonia zullen altijd je geheim bewaren - alle geheimen. Met uitzondering van jongemannen die net volwassen zijn geworden, is het verstandig om niet te vergeten dat maar weinig mannen meer dan een- of tweemaal per dag met een vrouw kunnen paren, en naarmate ze ouder worden minder.

Nog iets waarvan jullie je bewust moeten zijn: het delen van Genot met je levensgezel is geen verplichting als je dat verkiest en je levensgezel geen bezwaren maakt, maar de meeste mannen zullen dat wel doen. De meesten zullen niet bij een vrouw blijven die weigert Haar Gave met hen te delen. Jullie bereiden je nu voor op een Verbintenis en kunnen je waarschijnlijk niet voorstellen dat die ooit verbroken zal worden, maar dat is wel degelijk mogelijk, om velerlei redenen. Jullie kennen allemaal vast wel iemand die de Verbintenis met een levensgezel heeft verbroken.'

Onrustig geschuifel klonk op. Men ging verzitten en iedereen keek tersluiks om zich heen. Bijna iedereen kende wel iemand die een Verbintenis was aangegaan met een persoon met wie die niet langer Verbonden was.

'Er wordt weieens beweerd dat vrouwen gebruik kunnen maken van de Gave van de Moeder om hun levensgezel bij zich te houden door hem hiermee gelukkig en tevreden te houden. Er zijn mensen die beweren dat de Gave om die reden aan Haar kinderen is geschonken. Dat zou een van de redenen kunnen zijn, maar beslist niet de enige, daarvan ben ik overtuigd. Maar het is waar dat je levensgezel minder vaak in de verleiding zal komen om met andere vrouwen Genot te delen als zijn verlangens bij zijn eigen haardvuur worden bevredigd. Dan zal hij maar al te graag die vluchtige momenten van interesse in een ander bewaren voor ceremonies die de Moeder eren, als het acceptabel is en Haar welgevallig is dat er Genot wordt gedeeld.

  Maar onthoud dat, hoewel het een welkom verzetje kan zijn, iedereen de uitnodiging om de Gave van de Moeder te delen mag accepteren of afwijzen. Het delen van Genot met een ander is beslist geen verplichting. Als jij en je levensgezel gelukkig zijn en geen behoefte hebben om met anderen dan elkaar Haar Gave te delen, is de Moeder tevreden. Het is ook niet nodig om te wachten tot een Moederceremonie. Wat Genot betreft bestaan er geen beperkingen of verplichtingen. Het is een Gave van de Moeder en het staat al haar kinderen vrij om Genot te delen met wie ze maar willen wanneer ze maar willen. Noch jij noch je levensgezel hoeft zich bezorgd te maken over eikaars vluchtige uitspattingen. Jaloezie is veel erger. Jaloezie kan uiterst onaangename gevolgen hebben; het kan leiden tot gewelddadigheid, en geweld kan leiden tot de dood. Als er iemand wordt gedood, kan dat leiden tot wraakzucht bij de dierbaren van de overledene, en als reactie daarop meer wraaklust, totdat er niets anders rest dan strijd. Elke bedreiging van het welzijn van de kinderen van de Moeder die werden verkozen om Haar te kennen is onaanvaardbaar. De Zelandoniërs zijn een sterk volk omdat ze samenwerken en elkaar helpen. De Grote Aardmoeder heeft ons voorzien van alles wat we nodig hebben om te leven. Alles waarop wordt gejaagd of wat wordt verzameld is een geschenk van Doni en moet door iedereen gedeeld worden. Omdat aanvaarden wat Zij ons aanbiedt hard werken kan betekenen en zelfs gevaar kan opleveren, verdienen degenen die het meest geven het grootste respect. Daarom hebben de beste kostwinners en zij die bereid zijn voor Haar kinderen te werken de hoogste status. Daarom worden leiders zo hogelijk gerespecteerd. Zij zijn bereid hun volk te helpen. Als ze dat niet waren, zou het volk zich niet langer tot hen wenden en zou een ander als leider worden erkend.' Ze voegde er niet aan toe dat dit eveneens de reden was dat de zelandonia zo'n hoge status genoten.

Zelandoni was een vaardig spreekster en Ayla luisterde geboeid toe. Ze wilde zo veel mogelijk te weten komen over het volk van de man met wie ze weldra een Verbintenis zou aangaan en dat nu ook haar volk was, maar als ze erover nadacht, was de Stam helemaal niet zo anders. Bij hen werd ook alles gedeeld en hoefde niemand honger te lijden, zelfs niet de vrouw over wie haar was verteld dat ze bij de aardbeving de dood had gevonden. Ze was van een andere stam, had nooit kinderen gekregen en na de dood van haar levensgezel kreeg zij de status van tweede vrouw, die altijd als een last werden beschouwd. Maar ondanks het feit dat ze de laagste in rang was van Bruns stam, had ze nooit honger geleden en had het haar nooit ontbroken aan warme kleding.

De Stam wist al die dingen en hoefde ze niet in woorden uit te drukken. De mensen van de Stam hadden bij alles minder woorden nodig dan de Anderen. Ook gezellen werden gedeeld. Ze begrepen dat de behoeften van een man bevredigd moesten worden. Geen enkele Stamvrouw zou ooit een man weigeren die haar het teken gaf. Ayla kende niemand die ook maar zou hebben overwogen om te weigeren... behalve zijzelf. Maar nu wist ze dat wat Broud had gewild niets met Genot te maken had. Dat had ze zelfs toen al geweten, al had ze het destijds niet onder woorden kunnen brengen. Als hij haar het teken gaf, was dat niet omdat hij de Gave wilde delen of omdat hij bevrediging zocht, maar alleen omdat hij wist dat zij het verafschuwde.

'Vergeet niet,' zei de doniër, 'dat het de taak is van je levensgezel om jou te helpen en om te voorzien in de levensbehoeften van jou en je kinderen, vooral als je zwanger bent of net een kind ter wereld hebt gebracht dat je zoogt. Als je hem toegenegen bent, als je dikwijls Genot met hem hebt gedeeld en hij niet ontevreden is met zijn leven, zijn de meeste mannen maar al te graag bereid om voor hun gezellin en haar kinderen te zorgen. Misschien kunnen sommigen van jullie zich niet voorstellen waarom ik zoveel nadruk leg op dit punt. Vraag dat maar aan jullie moeder. Als jullie het druk hebben met veel kinderen en vermoeid zijn, kan de tijd zich aandienen dat de Gave niet zo gemakkelijk gedeeld kan worden. Ook zijn er tijden dat die beter niet kan worden gedeeld, maar daar kom ik later op terug. Doni is altijd zeer verheugd en beziet met welgevallen de kinderen die een gelijkenis vertonen met je levensgezel. Ook levensgezellen hebben vaak een hechtere band met die kinderen. Als je wilt dat je kinderen op je levensgezel gaan lijken, moet je samen tijd doorbrengen, opdat zijn geest de meest voor de hand liggende zal zijn om daarvoor uitgekozen te worden. Maar geesten zijn eigenzinnig. Je kunt nooit weten wanneer een geest zal beslissen om zich te laten kiezen, of wanneer de Moeder zal beslissen dat het tijd is om geesten te doen samenvloeien. Maar als jij en je levensgezel van elkaar genieten en samen gelukkig zijn, zal hij graag bij je blijven en zal zijn geest zich maar al te graag met de jouwe verenigen. Is alles wat ik tot nog toe heb gezegd voor iedereen duidelijk?