'Bedankt dat jullie me gevraagd hebben. Ik wil graag toekijken bij wat jullie doen,' zei Ayla. 'Ik weet niets van Zelandonische gebruiken. Mijn vriendin, Deegie, deed vroeger weieens mijn haar, maar zij is Mamutische en woont heel ver weg. Ik weet zeker dat ik haar nooit meer zal zien en ik mis haar. Het is fijn om vriendinnen te hebben.' Portula was verrast en geroerd door de oprechte, vriendelijke reactie van de nieuwelinge, en haar geaffecteerde lachje veranderde in een hartelijke glimlach.

'Aangezien het een feest is om jou te verwelkomen,' zei Marona, 'willen we je ook iets geven om aan te trekken. Ik heb mijn nicht gevraagd wat kleren uit te zoeken die je kunt aanpassen, Ayla.' Marona keek naar de kledingstukken die uitgespreid lagen. 'Je hebt een goede keus gedaan, Wylopa,' zei Lorava giechelend. Portula keek de andere kant op.

Ayla keek naar de kledingstukken die op het bed en de vloer waren uitgespreid - voornamelijk beenkappen en hemden en tunieken met lange mouwen. Toen keek ze naar de kleren die de vier vrouwen droegen.

Wylopa, die ouder leek te zijn dan Marona, droeg een tuniek vergelijkbaar met de kleding die was neergelegd, die vrij los om het lichaam hing, zag Ayla. Lorava, die een stuk jonger was, droeg een korte leren tuniek zonder mouwen met een ceintuur om de heupen, van een andere snit dan de kleren die waren uitgespreid. Portula, die tamelijk mollig was, droeg een rok van een of ander vezelig materiaal met daaroverheen een ruim vallend hemd met lange franje. Marona, mager maar goedgevormd, droeg een korte top, open aan de voorkant, overdadig versierd met kralen en veren, met lange, roodachtige franje langs de onderkant die tot haar middel reikte, en een lendendoekrokje, zoals Ayla had gedragen tijdens de Tocht als het erg warm was. Jondalar had haar laten zien hoe dit gedragen moest worden: een rechthoekige strook zacht leer werd tussen de benen omhooggetrokken en met een veter om het middel vastgebonden. De losse uitein

den die voor en achter naar beneden hingen werden opzij naar elkaar toe getrokken, waardoor de lendendoek net een kort rokje leek. Ze zag dat die van Marona zowel voor als achter met franje was versierd. Aan weerszijden had ze een opening gelaten, waardoor haar lange, naakte, fraai gevormde benen zichtbaar waren. De veter was onder haar taille vastgebonden, net boven haar heupen, en de franje zwierde bij het lopen heen en weer. Ayla vond Marona's kleren - het korte topje waarvan de voorkanten elkaar niet raakten en dat niet gesloten kon worden, en het korte lendendoekrokje - veel te klein voor haar, alsof deze kleren voor een kind waren gemaakt en niet voor een vrouw. Toch was ze ervan overtuigd dat de vrouw met het witblonde haar doelbewust en met de grootste zorg haar kleding uitkoos.

'Ga gerust je gang, kies maar iets uit,' zei Marona, 'en daarna zullen we je haar doen. We willen dat dit een bijzondere avond voor je wordt.'

'Al die dingen lijken zo groot en zwaar,' zei Ayla. 'Zullen ze niet te warm zijn?'

'Het koelt 's avonds behoorlijk af,' zei Wylopa, 'en deze kleren horen los gedragen te worden. Zoals dit.' Ze tilde haar armen op om Ayla de bloezende pasvorm te tonen.

'Kom, pas dit eens aan,' zei Marona, die een tuniek oppakte. 'We zullen je laten zien hoe dit gedragen wordt.'

Ayla trok haar eigen tuniek uit, deed haar amulet af, legde die op een plank en liet de vrouwen de andere tuniek over haar hoofd trekken. Hoewel ze langer was dan de vier vrouwen, hing die tot op haar knieën en vielen de lange mouwen tot over haar vingertoppen. 'Deze is te groot,' zei Ayla. Ze kon Lorava niet zien, maar ze dacht dat ze een gedempt geluid achter zich hoorde.

'Nee, dat hoort zo,' zei Wylopa, met een brede glimlach. 'Er moet alleen nog een ceintuur om en de mouwen worden opgerold gedragen. Zoals bij mij, zie je wel? Portula, geef die ceintuur eens aan, dan kan ik haar laten zien wat ik bedoel.'

De mollige vrouw pakte een ceintuur, maar de glimlach was van haar gezicht verdwenen, hoewel Marona en haar nicht breeduit grijnsden. Marona pakte de ceintuur aan en wikkelde die om Ayla's middel. 'Je bindt hem laag vast, zo, om je heupen, en laat hem overbloezen, en dan hangt de franje goed. Zie je wel?'

Ayla vond nog steeds dat hij veel te groot was. 'Nee, ik geloof echt niet dat deze me past. Hij is veel te groot. En die beenkappen ook,' zei ze, terwijl ze het paar pakte dat bij de tuniek had gelegen en voor haar

lichaam omhooghield. 'De taille is veel te hoog.' Ze trok de tuniek over haar hoofd.

'Je hebt gelijk,' zei Marona. 'Pas eens een andere aan.' Ze kozen een andere tuniek, die iets kleiner was en overvloedig was versierd met ivoren kralen en schelpen.

'Deze is erg mooi,' zei Ayla, terwijl ze neerkeek op de voorkant van de tuniek. 'Bijna te mooi...'

Lorava maakte een vreemd snuivend geluid en Ayla draaide zich om om haar aan te zien, maar ze had zich afgewend. '... maar veel te zwaar en nog steeds te groot,' vervolgde Ayla, en ze trok de tweede tuniek ook uit.

'Ik kan me voorstellen dat iemand die niet gewend is aan Zelandoni- sche kleren dit al snel te groot vindt,' zei Marona met een frons, maar toen zei ze met een zelfvoldane glimlach: 'Maar misschien heb je wel gelijk. Wacht even. Ik geloof dat ik iets weet wat volmaakt zou zijn, en het is net gemaakt.' Ze verliet de slaapruimte en ging naar een ander deel van het onderkomen. Een poosje later kwam ze terug met een ander setje kleding.

Deze kleren waren veel kleiner en lichter van gewicht. Ayla paste ze aan. De strakke beenkappen kwamen tot halverwege haar kuiten, maar pasten goed om haar middel, waar de voorkanten elkaar overlapten en met een stevige, soepele veter werden dichtgebonden. Het bovenstuk bestond uit een mouwloze tuniek met een diepe V-hals met een sluiting van dunne leren veters. Hij was een beetje krap en ze kon hem niet strak sluiten, maar met de veters een beetje los stond het helemaal niet gek. In tegenstelling tot de andere kleding was dit setje heel eenvoudig, zonder versierselen en gemaakt van een zacht soort leer dat prettig aanvoelde op de huid. 'Dit zit erg lekker,' zei Ayla.

'En dit maakt het helemaal af,' zei Marona, terwijl ze haar een ceintuur liet zien met een ingewikkeld weefpatroon van verscheidene kleuren vezels.

'Die is prachtig gemaakt en erg interessant,' zei Ayla toen Marona de ceintuur om haar middel bond. Ze was zeer tevreden met deze kledij. 'Dit staat me wel aan,' zei ze. 'Hartelijk dank voor je geschenk.' Ze deed haar amulet weer om en vouwde haar andere kleren op. Lorava smoorde een lach en begon te hoesten. 'Ik moet even een slokje water drinken,' zei ze, en ze vloog de kamer uit. 'Dan zal ik nu je haar even doen,' zei Wylopa, nog altijd met die brede glimlach.

'Ik zal je gezicht opmaken als ik klaar ben met Portula,' zei Marona.

'En je hebt beloofd dat je mijn haar ook zou doen, Wylopa,' zei Portula.

'Ook het mijne,' zei Lorava vanuit de ingang van de kamer.

'Als je hoestbui over is,' zei Marona, met een harde blik op de jonge

vrouw.

Terwijl Wylopa haar haren kamde en opmaakte, keek Ayla aandachtig toe hoe Marona de gezichten van de twee andere vrouwen versierde. Ze gebruikte gestold vet vermengd met rood en geel okerpoeder om kleur aan te brengen op mond, wangen en voorhoofd, en vermengd met zwarte houtskool om de, ogen beter te doen uitkomen. Toen bracht ze met diepere tinten van dezelfde kleuren op hun gezichten patronen aan van stippen, gebogen lijnen en verscheidene andere vormen, op een manier die Ayla deed denken aan de tatoeages die ze bij sommige mensen had gezien.

'Nu zal ik jouw gezicht doen, Ayla,' zei Marona. 'Ik geloof dat Wylopa klaar is met je haar.'

'O, ja hoor!' zei Wylopa. 'Ik ben klaar. Laat Marona je gezicht maar doen.'

Het idee stond Ayla, die de decoraties op de vrouwengezichten enerzijds wel interessant vond, eigenlijk tegen. In Marthona's onderkomen waren de subtiele kleuren en patronen plezierig voor het oog, maar Ayla wist eigenlijk niet of ze de versierde gezichten van de vrouwen wel mooi vond. Het leek haar allemaal wat te veel van het goede. 'Nee... toch maar niet,' zei Ayla. 'Maar het moet!' zei Lorava met een wanhopige blik. 'Iedereen doet het,' zei Marona. 'Jij zou de enige zijn die het niet heeft gedaan.'

'Ja! Toe nou. Laat Marona je opmaken. Alle vrouwen doen het,' zei Wylopa.

'Je moet het echt doen, hoor,' drong Lorava aan. 'Iedereen wil altijd door Marona beschilderd worden. Je moet blij zijn dat ze daartoe bereid is.'

Hoe meer ze aandrongen, hoe meer Ayla zich ertegen wilde verzetten. Marthona had niets gezegd over haar gezicht laten beschilderen. Ze had rustig de tijd willen nemen om haar weg te vinden en wilde niet gedwongen worden tot dingen waarmee ze niet vertrouwd was. 'Nee, dit keer niet. Misschien later,' zei Ayla. 'Ach, kom op nou, doe het toch. Bederf het nou niet,' zei Lorava. 'Nee! Ik wil mijn gezicht niet laten beschilderen,' zei Ayla, zo resoluut dat ze eindelijk ophielden met hun gezeur.

Ze keek toe terwijl ze eikaars haar in ingewikkelde vlechten en wron

gen opmaakten en fraai bewerkte kammen en spelden op hun plaats brachten. Ten slotte werden de gezichtsornamenten aangebracht. Ayla had de gaatjes op strategische plekken in hun gezicht niet gezien, totdat ze oorringen in hun oorlellen hingen en knopjes in hun neus, wangen en onder de onderlip aanbrachten, maar nu zag ze dat een aantal van de beschilderde patronen de ornamenten accentueerden. 'Heb jij geen geboorde gaatjes?' vroeg Lorava. 'Dan moet je die snel laten aanbrengen. Jammer dat we daar nu geen tijd voor hebben.' Ayla wist eigenlijk niet of ze wel gaatjes wilde, behalve misschien in haar oorlellen, zodat ze de oorringen zou kunnen dragen die ze van de Zomerbij eenkomst van de Mammoetjagers had meegebracht. Ze zag hoe de vrouwen kralen en hangers om hun hals deden en armbanden om hun armen.

Ze merkte dat de vrouwen zo nu en dan naar iets keken achter een scheidingspaneel. Op een gegeven moment, toen alle poespas haar ging vervelen, stond ze op en slenterde ze naar het scheidingspaneel om te zien wat daarachter lag. Ze hoorde hoe Lorava naar adem snakte toen ze het stukje zwart gemaakt, glanzend hout ontdekte, eenzelfde weerkaatser als in Marthona's onderkomen hing, en naar zichzelf keek.

Ayla was niet blij met wat ze zag. Haar haar was opgemaakt in vlechten en wrongen, maar die leken lukraak te zijn vastgezet, en niet in een aantrekkelijke, symmetrische opstelling zoals bij de andere vrouwen. Ze zag dat Wylopa en Marona elkaar aankeken en vervolgens snel hun blik afwendden. Toen ze probeerde de blik van een van de vrouwen te vangen, ontweken ze haar. Er was iets vreemds gaande, en dat stond haar in het geheel niet aan. Wat ze met haar haar hadden gedaan beviel haar in het geheel niet.

'Ik denk dat ik mijn haar maar los draag,' zei Ayla, terwijl ze de kammen en spelden begon te verwijderen. 'Zo ziet Jondalar het graag.' Toen ze alle frutsels had verwijderd, pakte ze de kam en trok die door haar lange, dikke donkerblonde haar, dat soepel viel in een pasgewassen, natuurlijke golf.

Ze hing de amulet goed om haar hals - ze voelde zich niet prettig als ze die niet om had; ze droeg hem meestal onder haar kleren - en keek toen naar zichzelf in de weerkaatser. Misschien zou ze op een dag leren om haar haar op te maken, maar voorlopig beviel het los veel beter. Ze keek naar Wylopa en vroeg zich af waarom de vrouw niet had gezien hoe raar haar haar had gezeten.

Ayla keek in de weerkaatser naar haar leren amulet en probeerde zich voor te stellen hoe een ander die zou zien. Hij was bobbelig door de

voorwerpen die hij bevatte en de kleur was donkerder geworden van het transpireren en het vele dragen. Het versierde buideltje was oorspronkelijk bedoeld geweest als houdertje voor naaigerei. Van de witte veren waarmee de afgeronde onderkant was afgewerkt was nu niets meer over dan de donkere pennen, maar het patroon van ivoren kraaltjes was nog intact en stak fraai af tegen de eenvoudige leren tuniek. Ze besloot hem boven haar tuniek te dragen. Ze herinnerde zich dat het haar vriendin Deegie was geweest die haar had overgehaald om het buideltje als amulet te gebruiken toen ze het eenvoudige, smoezelige zakje had gezien dat Ayla voor dat doel gebruikte. Nu was dit zakje ook oud en afgedragen. Ze bedacht dat ze maar snel een nieuw moest maken om het te vervangen, al zou ze het oude buideltje nooit weggooien. Daaraan kleefden te veel herinneringen.