Na een discussie met Joharran over de speerwerper, de uitwisseling van reisanekdotes met Willomar en een algemeen gesprek met iedereen over de Zomerbijeenkomst, kwam het gesprek op de Verbintenis van Jondalar en Ayla bij de eerste Verbintenisceremonie. Marthona legde aan Ayla uit dat er elke zomer twee Verbintenisceremonies waren. De eerste, die meestal het grootst was, werd zo vroeg mogelijk gehouden. De meeste mensen die tijdens die ceremonie met elkaar werden verbonden, waren al enige tijd met de schikkingen bezig geweest. De tweede ceremonie werd gehouden kort voor het einde van de Zomerbijeenkomst, en bij deze gelegenheid werden degenen die gedurende de zomer hadden besloten om met elkaar een verbintenis aan te gaan met elkaar verbonden. Er vonden ook twee ceremonies plaats waarbij vrouwen de Eerste Riten ondergingen: een kort na het begin en de tweede vlak voor het einde van de Zomerbijeenkomst.

Impulsief onderbrak Jondalar haar uitleg. 'Ik zou graag willen dat Ayla erbij hoort, dat ze een van ons wordt. Na onze Verbintenis zou ik graag willen dat ze "Ayla van de Negende Grot van de Zelandoniërs is" en niet meer "Ayla van de Mamutiërs". Ik weet dat die beslissing gewoonlijk is voorbehouden aan de moeder van de vrouw in kwestie of aan de man van haar vuurplaats als ze van verwantschap wil veranderen, samen met een leider of zelandoni van haar nieuwe volk, maar Mamut heeft Ayla bij haar vertrek de vrije keus gelaten. Dus, als zij het goedvindt, mag ik dan eerst jouw instemming vragen, moeder?'

Marthona werd overrompeld door dit onverwachtse verzoek. 'Hoe zou ik je dat kunnen weigeren, Jondalar?' zei ze, met het gevoel dat haar zoon haar in een onmogelijke positie had geplaatst door haar zonder waarschuwing in het openbaar een dergelijke vraag te stellen. 'Maar die beslissing is niet alleen aan mij. Ik zou Ayla met liefde verwelkomen bij de Negende Grot, maar je broer en Zelandoni en anderen, onder wie Ayla zelf, moeten met elkaar die beslissing nemen.' Folara keek haar moeder grijnzend aan. Ze wist dat ze het niet prettig vond om zo overvallen te worden. Ze vond het eigenlijk wel grappig

dat Jondalar Marthona zo had overrompeld, maar ze moest toegeven dat haar moeder zich snel had hersteld.

'Nou, ik persoonlijk zou geen moment aarzelen om haar te accepteren,' zei Willomar. 'Ik zou zelfs bereid zijn haar te adopteren, maar, Jondalar, aangezien ik een Verbintenis ben aangegaan met je moeder, zou dat haar tot je zus maken, zoals Folara, en dan wordt ze dus een vrouw met wie je geen Verbintenis zou mogen aangaan. Ik geloof niet dat je dat zou willen.'

'Nee, maar het doet me deugd dat je er zo over denkt,' zei Jondalar. 'Waarom begin je hier nu juist over?' vroeg Marthona, nog steeds een tikje misnoegd.

'Waarom niet?' zei Jondalar. 'We vertrekken binnenkort naar de Zomerbijeenkomst, en voor die tijd zou ik graag alles geregeld hebben. In de korte tijd dat we hier zijn, hebben de meesten van jullie Ayla leren kennen, en volgens mij zou ze een waardevolle aanwinst betekenen voor de Negende Grot.'

Ayla was ook stomverbaasd, maar ze zei niets. Wil ik door de Zelandoniërs worden geadopteerd? Doet het er eigenlijk iets toe? Als Jondalar en ik een Verbintenis aangaan, hoor ik er toch ook bij, of ik de naam draag of niet. Maar hij schijnt het te willen. Ik weet niet waarom, maar misschien heeft hij een goede reden. Hij kent zijn volk veel beter dan ik.

'Ik moet je iets zeggen, Jondalar,' zei Joharran. 'Ik denk dat Ayla voor degenen die haar kennen een meer dan acceptabele aanvulling van onze Grot zou zijn, maar niet iedereen denkt daar hetzelfde over. Op de terugweg van Rivierafwaarts heb ik een gesprek opgevangen tussen Laramar en een paar anderen. Ze spraken met onverholen minachting over de manier waarop ze Shevonar heeft verzorgd. Ze schijnen van mening te zijn dat iemand die de geneeskunst heeft geleerd van... de Stam, onmogelijk veel kan weten. Ze zitten boordevol vooroordelen, vrees ik. Ik heb hun gezegd dat niemand, zelfs Zelandoni niet, meer had kunnen doen, maar ik moet toegeven dat ze mijn woede hadden opgewekt, en dat is niet altijd de beste gemoedsstemming om te proberen iemand iets duidelijk te maken.'

Dus daarom was hij zo boos, dacht Ayla. Die wetenschap wekte gemengde gevoelens in haar op. Ze was van streek door wat de mannen over Iza's genezende gaven hadden gezegd, maar tegelijkertijd was ze er blij om dat Joharran het voor haar had opgenomen. 'Des te meer reden om haar tot een van ons te maken,' zei Jondalar. 'Je kent die mannen toch? Het enige wat ze doen is gokken en Lara- mars barma drinken. Ze hebben niet eens de moeite genomen om een

ambacht te leren of een vaardigheid te ontwikkelen, tenzij je gokken als zodanig beschouwt. Zelfs als jagers stellen ze niets voor. Het zijn luie, waardeloze mannen, die niets bijdragen, tenzij ze daar door schaamte toe gedwongen worden, en die kennen ze maar bitter weinig. Ze doen hun best om onder elke verplichting jegens de Grot uit te komen, en iedereen weet dit. Niemand zal zich iets aantrekken van wat zij zeggen als de mensen die alom worden gerespecteerd bereid zijn Ayla te accepteren en haar als Zelandonische op te nemen.' Hij was duidelijk van streek. Hij wilde dat Ayla werd geaccepteerd om wie ze was en dit plaatste alles in een nieuw daglicht. 'Dat is wat Laramar betreft niet helemaal waar, Jondalar,' zei Proleva. 'Hij mag dan wat de meeste dingen betreft lui zijn en niets om jagen geven, maar Laramar heeft wel degelijk een vaardigheid: hij kan iets drinkbaars brouwen uit bijna alles wat de neiging heeft te gaan gisten. Uit granen, vruchten, honing, berkensap en zelfs sommige wortels kan hij drankjes maken die door de meeste mensen graag worden gedronken, en die maakt hij voor bijna elke gelegenheid waarbij menj- sen samenkomen. Sommigen drinken te veel, dat is waar, maar dat is niet zijn schuld; hij draagt alleen zijn brouwsel bij.' 'Ik zou willen dat hij op andere fronten ook wat meer bijdroeg,' zei Marthona, met een minachtende ondertoon. 'Dan zouden de kinderen van zijn vuurplaats misschien niet hoeven te bedelen om alles wat ze nodig hebben. Zeg eens eerlijk, Joharran: hoe vaak komt het voor dat hij te "ziek" is om aan een jacht deel te nemen?' 'Ik dacht dat het voedsel voor iedereen was, naar behoefte,' zei Ayla. 'Voedsel wel, ja. Ze zullen niet verhongeren, maar voor al het andere zijn ze afhankelijk van de welwillendheid en goedgeefsheid van anderen,' zei de Eerste.

'Maar als hij, zoals Proleva zegt, over het talent beschikt om drankjes te maken die bij iedereen in de smaak vallen, zou hij die toch kunnen ruilen voor dingen die zijn gezin nodig heeft?' zei Ayla. 'Dat zou hij wel kunnen, maar dat doet hij niet,' zei Proleva. 'En zijn gezellin dan? Kan zij hem niet overreden om zijn gezin te onderhouden?' zei Ayla.

'Tremeda? Die is nog erger dan Laramar. Het enige wat zij doet, is zijn barma drinken en nog meer kinderen voortbrengen die ze niet verzorgt,' zei Marthona.

'Wat doet Laramar dan met al die drank die hij maakt als hij hem niet ruilt voor spullen voor zijn gezin?' wilde Ayla weten. 'Dat weet ik niet precies,' zei Willomar, 'maar een deel zal hij moeten ruilen voor ingrediënten om meer te maken.'

'Hij speelt het inderdaad altijd klaar om door ruil te verkrijgen wat hij nodig heeft, maar hij heeft nooit genoeg voor zijn gezellin en haar kinderen,' zei Proleva. 'Het is maar goed dat Tremeda zich er niet voor schaamt anderen te vragen om spullen voor haar "stakkers van kinderen".'

'En hij drinkt zelf heel wat van die barma op,' zei Joharran. 'Tremeda ook. Bovendien geeft hij behoorlijk veel weg. Hij wordt altijd omringd door een stel mannen die dorst hebben. Volgens mij heeft hij hen graag om zich heen. Hij beschouwt ze waarschijnlijk als zijn vrienden, maar ik vraag me af hoe lang ze zouden blijven komen als ze geen barma meer kregen.'

'Niet lang, vermoed ik,' zei Willomar. 'Maar ik geloof niet dat Laramar en zijn vrienden degenen zijn die zouden moeten beslissen of Ayla Zelandonische wordt.'

'Gelijk heb je, meester-handelaar. Ik geloof dat wel vaststaat dat wij er niets op tegen hebben om Ayla te accepteren, maar misschien zouden we die beslissing aan Ayla zelf moeten overlaten,' zei Zelandoni. 'Niemand heeft haar gevraagd of ze een vrouw van de Zelandoniërs wil worden.'

Alle hoofden werden naar haar omgedraaid. Nu was zij degene die zich niet op haar gemak voelde. Ze reageerde niet meteen, waardoor Jondalar zenuwachtig werd. Misschien had hij haar verkeerd beoordeeld. Misschien wilde ze helemaal geen Zelandonische worden. Misschien had hij het haar eerst moeten vragen voordat hij erover begon, maar met al dat gepraat over Verbintenisceremonies had dit hem een geschikt moment geleken. Eindelijk nam Ayla het woord. 'Toen ik de beslissing nam om de Mamutiërs te verlaten en met Jondalar naar zijn huis terug te keren, wist ik hoe de Zelandoniërs over de Stam dachten, de mensen die mij hebben grootgebracht, en ik wist dat jullie mij misschien niet zouden accepteren, ik geef toe dat ik met enige vrees de kennismaking met zijn familie, zijn volk, tegemoet heb gezien.' Ze zweeg even en probeerde haar gedachten te ordenen en de juiste woorden te vinden om te zeggen wat ze voelde. 'Ik ben voor jullie een vreemdelinge met zonderlinge ideeën en gewoonten. Ik heb dieren meegebracht die deel uitmaken van mijn leven en heb jullie gevraagd die te accepteren. Paarden zijn dieren waarop gewoonlijk jacht wordt gemaakt en ik heb jullie gevraagd hun een plekje te geven. Vandaag bedacht ik dat ik een schuilplaats voor hen zou willen inrichten aan het zuideinde van de Negende Grot, niet ver van Rivierafwaarts. De paarden zijn eraan gewend om 's winters een plek te hebben waar ze beschutting kunnen vinden te

gen weer en wind. Ik heb ook een wolf meegebracht, een vleeseter, een jager. Van wolven is bekend dat ze ook weieens mensen aanvallen, en ik heb jullie gevraagd om hem mee naar binnen te mogen nemen, om bij mij in het onderkomen te slapen.' Ze glimlachte tegen Jondalars moeder.

'Je hebt geen moment geaarzeld, Marthona. Je hebt mij en Wolf opgenomen in je onderkomen. En Joharran, jij hebt toegestaan dat de paarden vlakbij bleven en zelfs dat ik ze naar boven bracht naar de richel voor jullie onderkomens. Brun, de leider van mijn stam, zou dat nooit hebben geduld. Jullie hebben allemaal geluisterd naar mijn verhalen over de Stam en mij niet verjaagd. Jullie waren bereid in overweging te nemen dat degenen die jullie platkoppen noemen misschien toch mensen zijn - misschien een ander soort mensen, maar beslist geen beesten. Dit alles was meer dan ik had verwacht, en daarvoor ben ik jullie zeer dankbaar.

Het is waar dat niet iedereen aardig voor me is geweest, maar veel meer van jullie hebben me verdedigd, terwijl jullie me amper kennen. Ik ben hier nog maar enkele dagen. Het komt misschien door Jondalar, omdat jullie ervan overtuigd zijn dat hij nooit iemand zou meebrengen die zijn volk schade zou kunnen of willen berokkenen, of die jullie niet zouden kunnen accepteren.' Ze zweeg weer even, deed haar ogen dicht en sprak toen verder.

'Hoezeer ik ook de ontmoeting met Jondalars familie en de Zelandoniërs met vrees tegemoet zag, ik wist dat er na mijn vertrek geen weg terug was. Ik wist niet hoe jullie over mij zouden denken, maar dat maakte niets uit. Ik hou van Jondalar. Ik wil mijn leven met hem delen. Ik was bereid om te doen wat daarvoor nodig was, om alles wat op mijn weg kwam te accepteren om bij hem te kunnen zijn. Maar jullie hebben mij met open armen ontvangen, en nu vragen jullie of ik Zelandonische wil worden.' Ze deed haar ogen dicht om haar gevoelens meester te blijven en probeerde de brok in haar keel weg te slikken.

'Dat is mijn grootste wens geweest vanaf het moment dat ik Jondalar voor het eerst zag, toen ik niet eens wist of hij in leven zou blijven. Ik heb getreurd om de dood van zijn broer, niet omdat ik hem heb gekend, maar omdat ik hem zou hebben gekend. Het deed me pijn dat ik niet de kans zou krijgen om een van de eerste mensen van mijn eigen soort die ik bewust had gezien te leren kennen. Ik weet niet welke taal ik heb gesproken voordat de Stam me heeft gevonden en me heeft opgenomen. Ik heb geleerd te communiceren op de manier van de Stam, maar de eerste taal die ik bewust heb gespro

ken, is Zelandonisch. Zelfs al spreek ik het niet helemaal correct, ik beschouw het als mijn taal. Maar nog voordat we met elkaar konden spreken, wenste ik al dat ik een van Jondalars volk zou kunnen zijn, om voor hem acceptabel te zijn, in de hoop dat hij mij op een dag als een mogelijke gezellin zou kunnen beschouwen. Al was het maar als zijn tweede of derde vrouw; dat zou al genoeg zijn geweest. Jullie vragen me of ik Zelandonische wil worden? O ja, dat wil ik heel graag, met heel mijn hart. Ik heb in mijn hele leven nooit iets zo graag gewild,' zei ze met tranen in haar ogen.

Iedereen was met stomheid geslagen. Jondalar was zonder het zich echt bewust te zijn naar haar toe gelopen om haar in zijn armen te nemen. Hij hield zoveel van haar dat woorden tekortschoten, en hij verwonderde zich over het feit dat ze zo sterk kon zijn en toch zo kwetsbaar. Iedereen was ontroerd. Zelfs Jaradal had enig besef van wat ze had gezegd. Folara liepen de tranen over de wangen en de anderen waren eveneens het huilen nabij. Marthona was de eerste die haar gevoelens weer meester werd.