'Ja, Laramar maakt een koppig brouwsel, maar iedereen schijnt het lekker te vinden,' zei Marthona. 'Ik zie dat je al vuur hebt gemaakt. Meestal bank ik 's avonds het vuur op, zodat ik gloeiende houtskool heb om 's morgens een vuur te maken, maar met die vonkstenen die je ons hebt laten zien, zou ik nog lui kunnen worden. Wat ben je aan het maken?' 'Een ochtendthee,' zei Ayla. 'Ik maak voor Jondalar meestal ook een opwekkende thee voor als hij wakker wordt. Zal ik voor jou ook iets maken?'

'Als het water heet is, heb ik een theemengsel dat ik van Zelandoni 's morgens moet drinken,' zei Marthona, terwijl ze begon de resten van het maal van de avond tevoren weg te ruimen. 'Jondalar heeft me verteld over je gewoonte om 's morgens thee voor hem te zetten. Gisteren stond hij erop om voor jou thee te maken, zodat je iets te drinken had als je wakker werd. Hij zei dat jij altijd zorgde voor een warme drinknap voor hem en dat hij nu eens een keer wilde zorgen dat er iets klaarstond als jij wakker werd. Ik stelde voor dat hij het best

muntthee kon maken, omdat die ook koud lekker smaakt en ik het

idee had dat je weieens lang zou willen uitslapen.'

'Ik vroeg me al af of Jondalar die had gemaakt. Maar jij hebt zeker de

waskom en het water neergezet,' zei Ayla.

Marthona knikte glimlachend.

Ayla reikte naar de tang van gebogen hout die werd gebruikt om de kookstenen uit het vuur te halen, pakte een hete steen en liet die in de dichtgeweven theemand met water vallen. Stomend en sissend begon het water iets te borrelen. Ze voegde er nog een steen aan toe, en na een poosje haalde ze de stenen er weer uit en liet er nieuwe, hete stenen in vallen. Toen het water kookte, zetten de twee vrouwen ieder hun eigen thee. Hoewel de lage tafel dichter naar de ingang was geschoven om ruimte te maken voor de slaapvachten, was er genoeg ruimte voor de beide vrouwen om gezellig op de kussens bij de tafel van hun warme drankjes te genieten.

'Ik hoopte al op een gelegenheid om met je te praten, Ayla,' fluisterde Marthona zacht. 'Ik heb me vaak afgevraagd of Jondalar ooit een vrouw zou vinden die hij lief kon hebben.' Ze zei bijna 'weer', maar kon zich nog net inhouden. 'Hij heeft altijd veel vrienden gehad, iedereen mocht hem graag, maar hij gaf zijn diepste gevoelens nooit bloot en er waren maar weinig mensen die hem echt kenden. Thonolan stond hem nader dan ieder ander. Ik heb altijd gedacht dat hij op een dag met iemand een verbintenis aan zou gaan, maar ik wist niet of hij het zichzelf ooit zou toestaan om verliefd te worden. Ik geloof dat hij dat nu toch heeft gedaan.' Ze keek Ayla glimlachend aan.

'Het is waar dat hij zijn gevoelens meestal niet uit. Ik ben bijna met een andere man een Verbintenis aangegaan voordat ik dat besefte. Ik hield verschrikkelijk veel van Jondalar, maar ik dacht dat hij niet meer van mij hield,' zei Ayla.

'Ik geloof niet dat je daaraan hoeft te twijfelen. Het is overduidelijk dat hij van je houdt, en ik ben blij dat hij jou heeft gevonden.' Marthona nam een slokje van haar thee. 'Ik was ontzettend trots op je op het feest, Ayla. Het vergde veel moed om de mensen tegemoet te treden zoals jij deed na Marona's gemene grap... Je weet toch dat zij en Jondalar erover hadden gesproken een Verbintenis aan te gaan?' 'Ja, dat heeft hij me verteld.'

'Hoewel ik dat niet zou hebben afgekeurd, wil ik best toegeven dat ik blij ben dat hij niet voor haar heeft gekozen. Ze is een aantrekkelijke vrouw, en iedereen vond altijd dat ze voor elkaar gemaakt waren, behalve ik,' zei Marthona.

Ayla hoopte eigenlijk wat Marthona haar zou vertellen waarom. De vrouw zweeg en nam een slok van haar thee.

'Ik wil je graag iets geven dat meer gepast is om te dragen dan het "geschenk" dat je van Marona hebt gekregen,' zei de oudere vrouw toen ze haar thee ophad en de drinknap had neergezet. 'Je hebt me al iets moois gegeven om te dragen,' zei Ayla. 'Het halssnoer van Dalanars moeder.'

Glimlachend stond Marthona op en ze liep stilletjes naar haar slaapvertrek. Ze kwam terug met een kledingstuk over haar arm. Ze hield het omhoog om het aan Ayla te laten zien. Het was een lange tuniek in een lichte, zachte kleur, de kleur van verbleekte grasstengels na de lange winter, en hij was schitterend versierd met kralen en schelpen, stiksteken van gekleurd draad en lange franje, maar hij was niet gemaakt van leer. Toen ze het kledingstuk van dichtbij bekeek, zag Ayla dat het was gemaakt van dunne koordjes of draden van een soort vezel die kruiselings over en onder elkaar heen liepen, zoals bij gevlochten mandwerk, maar dan zeer dicht geweven. Ongelooflijk dat iemand kon weven met zulke fijne draden! Het leek op de structuur van de mat op de lage tafel, maar dan nog fijner.

'Ik heb nog nooit zoiets gezien,' zei Ayla. 'Wat voor materiaal is het? Waar komt het vandaan?'

'Ik maak het zelf; ik weef het op een speciaal raam,' zei Marthona. 'Ken je de plant die vlas heet? Een lange, dunne plant met blauwe bloemen?'

'Ja, die ken ik wel, en ik geloof dat Jondalar heeft gezegd dat die vlas

heet,' zei Ayla. 'Hij helpt goed tegen ernstige huidproblemen, zoals

steenpuisten en open zweren en uitslag, zelfs in de mond.'

'Heb je hem nooit getwijnd?' vroeg Marthona.

'Misschien wel, dat kan ik me eigenlijk niet herinneren, maar de plant

is daar inderdaad heel geschikt voor met die lange vezels.'

'Daarvan heb ik dit gemaakt.'

'Ik weet dat vlas prima bruikbaar is, maar ik wist niet dat je er zulke mooie dingen van kon maken.'

'Ik dacht dat je dit misschien zou kunnen dragen bij de Verbintenisceremonie. We vertrekken binnenkort naar de Zomerbij eenkomst, bij de volgende volle maan, en je zei dat je niets hebt om aan te trekken bij speciale gelegenheden,' zei Marthona.

'O, Marthona, wat vind ik dat lief van je!' zei Ayla, 'maar ik heb al iets voor de Verbintenisceremonie. Nezzie heeft het voor me gemaakt en ik heb haar beloofd dat ik het zou dragen. Ik hoop dat je het niet erg vindt. Ik heb het gekregen bij de Zomerbijeenkomst vorig jaar. Het is

gemaakt in de Mamutische stijl en er kleven gebruiken aan het dragen ervan.'

'Het lijkt me voor jou heel gepast om een Mamutisch Verbinteniskleed te dragen, Ayla. Ik dacht alleen dat je niets had om aan te trekken en ik wist niet zeker of we genoeg tijd zouden hebben om voor ons vertrek nog iets te maken. Maar ik wil je dit toch geven,' zei Marthona, terwijl ze het haar glimlachend aanreikte. Ayla dacht iets van opluchting te bespeuren. 'Er kunnen zich andere gelegenheden voordoen waarbij je iets speciaals wilt dragen.'

'Dank je! Het is prachtig!' zei Ayla. Ze hield het omhoog om het nog eens te bekijken en hield het toen voor haar lichaam om te zien of het soepel vallende kledingstuk haar zou passen. 'Het kost vast heel veel tijd om zoiets te maken.'

'Ja, maar ik vind het leuk. Ik heb er jaren over gedaan om de methode uit te werken. Willomar heeft me geholpen met het raam, samen met Thonolan voordat hij vertrok. De meeste mensen zijn bedreven in een of ander specialistisch handwerk. De dingen die we maken worden vaak verhandeld of weggegeven als geschenk. Ik word te oud om nog veel meer dan dit te doen, en ik zie het minder goed dan vroeger, vooral het fijne werk.'

'Ik wilde je net vandaag de draadtrekker laten zien!' zei Ayla, die overeind sprong. 'Volgens mij is die heel handig voor iemand die niet meer zo goed ziet. Ik ga hem wel even pakken.' Ze liep naar haar reistassen om haar naaigerei te pakken en haar oog viel op een van de speciale pakjes die ze had meegebracht. Bij zichzelf glimlachend nam ze dat ook mee naar de tafel. 'Wil je mijn kleed voor de Verbintenisceremonie zien, Marthona?'

'Ja, maar ik durfde het niet te vragen. Sommige mensen houden zulke dingen liever geheim omdat ze iedereen ermee willen verrassen,' zei Marthona.

'Ik heb een andere verrassing,' zei Ayla terwijl ze haar kleding voor de Verbintenisceremonie uitpakte. 'Die wil ik jou nu vertellen. In mij is een nieuw leven begonnen. Ik draag Jondalars baby.'

'Ayla! Weet je dat zeker?' vroeg Marthona met een glimlach. Ze vond het wel een vreemde manier om te zeggen dat ze door de Moeder was Gezegend - dat ze Jondalars baby droeg - zelfs als het waarschijnlijk het kind van zijn geest was.

'Zo zeker als je maar zijn kunt. Ik heb twee maanstonden overgeslagen, ik ben elke ochtend een beetje misselijk en ik heb in mijn lichaam een paar veranderingen opgemerkt die meestal op zwangerschap duiden,' zei Ayla.

'Wat heerlijk!' zei Jondalars moeder. Ze boog zich over de tafel en omhelsde Ayla hartelijk. 'Als je al Gezegend bent, brengt dat geluk in je verbintenis; dat wordt althans beweerd.'

Aan de lage tafel gezeten pakte de jonge vrouw het in leer gewikkelde bundeltje uit en probeerde de kreukels uit de tuniek en beenkappen te schudden die ze het afgelopen jaar door alle jaargetijden over een heel continent met zich had meegedragen. Marthona bekeek de kledingstukken en besefte dat ze, al zaten ze nu onder de kreukels, schitterend waren. Ayla zou in deze kleren beslist bij de Verbintenisceremonie door allen bewonderd worden.

Ten eerste was de stijl beslist uniek. Bij de Zelandoniërs droegen zowel mannen als vrouwen meestal loshangende, bloezende tunieken, met een ceintuur om de heupen, met allerlei versierselen van beenderen, schelpen, veren of bont en franje van leer of vezels. Vrouwenkleding, in het bijzonder de kleding voor speciale gelegenheden, werd vaak afgewerkt met lange franje, die zwierde bij het lopen, en een jonge vrouw had al snel door hoe ze met de bungelende versiering haar bewegingen kon accentueren.

Bij de Zelandoniërs was een naakte vrouw niets bijzonders, maar franje werd als bijzonder prikkelend beschouwd. Niet dat vrouwen de hele dag naakt rondliepen, maar er werd weinig aandacht geschonken aan vrouwen die hun kleren uittrokken om te wassen, of bij het verkleden, of om welke reden ook in hun dicht opeenlevende gemeenschap, die maar weinig privacy kende. Anderzijds had franje, vooral

rode franje, een dermate verleidelijk effect dat mannen erdoor tot het uiterste gebracht konden worden, en bij sommige gelegenheden werd het hoofd hun dusdanig op hol gebracht dat ze zelfs tot geweld werden gedreven.