Anna, paleis Westminster, juni 1540

Mijn broer heeft eindelijk de documenten gestuurd waaruit blijkt dat ik inderdaad nooit eerder getrouwd ben geweest, voordat ik naar Engeland kwam, dat mijn huwelijk met de koning mijn eerste huwelijk was, en dat het geldig is, zoals ik weet, zoals iedereen weet. De documenten zijn vandaag per boodschapper gearriveerd, maar mijn ambassadeur kan ze niet overhandigen. De Geheime Raad van de koning is bijna onafgebroken in conclaaf en we slagen er niet in erachter te komen wat ze bespreken. Ze hebben erop gestaan dat ze dit document in handen zouden krijgen en nu willen ze niet eens de moeite nemen om het te bekijken. Ik heb geen idee wat deze nieuwe onverschilligheid te betekenen heeft.

Wie weet wat ze met me van plan zijn; mijn grote angst is dat ze me van iets schandelijks zullen beschuldigen, dat ik in dit verre land zal sterven en dat mijn moeder dan denkt dat haar dochter als een hoer gestorven is.

Ik weet dat er verschrikkelijke narigheid aan zit te komen, op grond van het gevaar dat mijn vrienden heeft bereikt. Lord Lisle, die me zo hartelijk in Calais heeft onthaald, is gearresteerd, en niemand kan me vertellen waarvan hij wordt beschuldigd. Zijn vrouw is uit mijn vertrekken verdwenen zonder zelfs maar gedag te zeggen. Ze is niet naar mij toe gekomen om mij te vragen een goed woordje voor hem te doen. Dit betekent vast dat hij hetzij zonder proces zal sterven – lieve hemel, misschien is hij al dood –, hetzij dat zij weet dat ik geen invloed bij de koning heb. In beide gevallen is dat een ramp, voor hem en voor mij. Niemand kan me vertellen waar lady Lisle zich verscholen houdt, en eerlijk gezegd durf ik er ook niet goed naar te vragen. Als haar echtgenoot beschuldigd wordt van verraad, wordt elke suggestie dat hij met mij bevriend was tegen mij gebruikt.

Hun dochter, Anne Bassett, is nog bij mij in dienst, maar ze zegt dat ze ziek is en houdt het bed. Ik wilde haar zien, maar lady Rochford zegt dat het voor het meisje veiliger is als ze alleen mag blijven. Dus haar kamerdeur is dicht en de luiken in haar kamer ook. Ik durf niet te vragen of zij nu een gevaar voor mij is of ik voor haar.

Ik heb Thomas Cromwell ontboden, die in elk geval gezegend is met de gunst van de koning, want een paar weken geleden is hij nog tot graaf van Essex benoemd. Ik moet Thomas Cromwell als vriend zien te houden nu mijn hofdames achter hun hand fluisteren en iedereen aan het hof voorbereid is op een ramp. Maar lord Cromwell heeft me vooralsnog niet geantwoord. Iemand zal me nu toch wel eens vertellen wat er gaande is?

Ik wou dat we weer op Hampton Court waren. Het is warm vandaag en ik voel me opgesloten als een giervalk in een volle kooi, een witte valk, nauwelijks iets van deze wereld: een vogel die zo wit is als de sneeuw in de winter en geboren is om in koude, wilde oorden vrij rond te vliegen. Ik zou ernaar kunnen verlangen dat ik weer in Calais was, of zelfs in Dover, toen de weg zich voor mij uitstrekte naar Londen en naar mijn toekomst als koningin, en ik nog vol hoop was. Ik zou ernaar kunnen verlangen dat ik ergens anders was dan hier, het maakt niet uit waar, terwijl ik door de kleine glas-in-loodruitjes naar een strakblauwe lucht kijk en me afvraag waarom mijn vriend lord Lisle in de Tower van Londen zit en waarom mijn steun en toeverlaat Thomas Cromwell niet reageert op mijn dringende verzoek om ogenblikkelijk naar me toe te komen. Hij kan toch wel komen en me vertellen waarom de raad al dagenlang praktisch in het geheim samenkomt? Hij kan me toch wel komen vertellen waarom lady Lisle is verdwenen en waarom haar man is gearresteerd? Hij zal toch aanstonds wel komen?

   De deur gaat open en ik schrik op, want ik denk hem te zullen zien; maar het is Cromwell niet, noch zijn page – nee, het is de kleine Catharina Howard, met een bleek gezichtje en een treurige blik in haar ogen. Ze houdt een reismantel over haar arm, en zodra ik die zie, word ik uit pure angst overspoeld door een golf misselijkheid. De kleine Kitty is gearresteerd; ook zij wordt van een of ander misdrijf beticht. Ik loop snel naar haar toe en pak haar handen.

‘Kitty? Wat is er? Waarvan wordt u beschuldigd?’

‘Ik ben veilig,’ fluistert ze. ‘Heus, ik ben veilig. Ik ga alleen een tijdje naar huis, naar mijn grootmoeder.’

‘Maar waarom? Wat zeggen ze dan dat u gedaan hebt?’

Haar gezichtje is vertrokken van verdriet. ‘Ik mag uw hofdame niet meer zijn.’

‘Niet?’

‘Nee. Ik kom afscheid van u nemen.’

‘Wat hebt u gedaan?’ roep ik uit. Dit meisje, bijna een kind nog, kan toch geen misdaad hebben begaan? Het ergste waartoe Catharina Howard in staat is, is ijdelheid en behaagziek gedrag, en dit is er het hof niet naar om dergelijke zonden te bestraffen. ‘Ik sta hun niet toe u mee te nemen. Ik verdedig u. Ik weet dat u een lief meisje bent. Waar beschuldigen ze u van?’

‘Ik heb niets gedaan,’ zegt ze. ‘Maar ze zeggen dat het beter is dat ik niet aan het hof ben zolang dit allemaal gaande is.’

‘Zolang wat gaande is? O, Kitty, vertel snel: wat weet u?’

Ze wenkt me, en ik buig me zo diep voorover dat ze me in het oor kan fluisteren. ‘Anna… majesteit, bedoel ik, liefste koningin. Thomas Cromwell is gearresteerd wegens verraad.’

‘Verraad? Cromwell?’

‘Sst. Ja.’

‘Wat heeft hij gedaan?’

‘Hij heeft samen met lord Lisle en de katholieken samengespannen om een betovering over de koning uit te spreken.’

Mijn hoofd tolt, en ik begrijp niet helemaal wat ze zegt. ‘Een wat? Wat is dat?’

‘Thomas Cromwell heeft een bezwering gebruikt,’ zegt ze.

Als ze ziet dat ik het woord nog steeds niet begrijp, pakt ze voorzichtig mijn hoofd vast en trekt dat naar omlaag, zodat ze weer in mijn oor kan fluisteren. ‘Thomas Cromwell heeft een heks geraadpleegd,’ zegt ze zacht, zonder wat voor stembuiging ook. ‘Thomas Cromwell heeft een heks geraadpleegd om zijne majesteit de koning te gronde te richten.’

Ze buigt zich naar achteren om te kijken of ik haar nu begrijp, en aan de dodelijke schrik op mijn gezicht ziet ze dat dat inderdaad zo is.

‘Weten ze dat zeker?’

Ze knikt.

‘Wie is die heks?’ fluister ik. ‘Wat heeft ze gedaan?’

‘Ze heeft de koning betoverd, zodat hij ontmand is,’ zegt ze. ‘Ze heeft de koning vervloekt, opdat hij geen zoon bij u zal krijgen.’

‘Wie is die heks?’ vraag ik dwingend. ‘Wie is de heks van Thomas Cromwell? Wie heeft de koning ontmand? Wie is het, volgens hen?’ Het gezichtje van Catharina staat strak van de angst. ‘Anna, majesteit, liefste koningin – als ze nu eens zeggen dat u dat bent?’

Ik leef bijna geheel teruggetrokken van de wereld en kom alleen mijn kamers uit om in aanwezigheid van het hof te dineren, en dan probeer ik sereen, of liever nog onschuldig, over te komen. Ze zijn Thomas Cromwell aan het ondervragen, en er komt geen eind aan de arrestaties; ook andere mannen worden ervan beschuldigd dat ze verraad tegen de koning hebben gepleegd en dat ze een heks in de arm genomen hebben om zijn mannelijkheid aan te tasten. Er ontvouwt zich een heel netwerk van samenzweerders. Lord Lisle schijnt in Calais de grote man geweest te zijn; hij heeft de katholieken geholpen en ook de familie Pole, die de troon al heel lang van de Tudors terug probeert te krijgen. Zijn tweede man in het fort is naar Rome gevlucht om onder kardinaal Pole te dienen, hetgeen bewijst dat hij schuldig is. Ze zeggen dat lord Lisle en zijn groep met een heks hebben samengewerkt om ervoor te zorgen dat de koning geen vruchtbaar huwelijk met mij heeft, dat hij niet nog een erfgenaam van zijn hervormde godsdienst zal produceren. Maar tegelijkertijd wordt er beweerd dat Thomas Cromwell de lutheranen, de hervormingsgezinden, de aanhangers van de evangelische leer heeft geholpen. Er wordt beweerd dat hij mij hierheen gebracht heeft om met de koning te trouwen en dat hij een heks opdracht heeft gegeven de koning te ontmannen, opdat hij zijn eigen familie op de troon kon zetten. Maar wie is die heks dan, vraagt het hof zich af. Wie is de heks die bevriend is met lord Lisle en die door Thomas Cromwell naar Engeland is gebracht? Wie is die heks? Welke vrouw is door beide nachtmerries van het kwaad aangewezen? Vraag het nog een keer: welke vrouw is door Thomas Cromwell naar Engeland gebracht, maar is bevriend met lord Lisle?

Dat kan maar één vrouw zijn, zo veel is zeker.

Slechts één vrouw, door Thomas Cromwell naar Engeland gebracht, bevriend met lord Lisle, die de koning ontmant, zodat hij in zijn huwelijksnacht en alle nachten daarna onmachtig was.

Niemand heeft de heks nog bij naam genoemd; ze zijn bewijsmateriaal aan het vergaren.

Het vertrek van prinses Mary is bespoedigd, en terwijl we wachten tot ze de paarden uit de stallen hebben gehaald, heb ik maar heel even een moment met haar.

‘U weet dat ik geen misdaden heb begaan,’ zeg ik, beschermd door het rumoer van de bedienden die heen en weer hollen en de wachters die om hun paard roepen. ‘Wat u in de toekomst ook over me te horen krijgt, geloof me alstublieft: ik ben onschuldig.’

‘Natuurlijk,’ zegt ze vlak. Ze kijkt me niet aan. Ze is de dochter van Hendrik, ze heeft tijdens een lange leerschool begrepen hoe ze zichzelf niet moet verraden. ‘Ik zal elke dag voor u bidden. Ik zal bidden dat ze inzien dat u onschuldig bent, zoals ik dat inzie.’

‘Ik weet zeker dat lord Lisle ook onschuldig is,’ zeg ik.

‘Ongetwijfeld,’ antwoordt ze op dezelfde abrupte manier.

‘Kan ik hem redden? Kunt u hem redden?’

‘Nee.’

‘Prinses Mary, weet u het zeker? Kan er niets gedaan worden?’

Ze waagt het erop en kijkt even van opzij naar me. ‘Lieve Anna, niets. Het enige wat u kunt doen is u niet blootgeven en bidden voor betere tijden.’

‘Wilt u me eens iets vertellen?’

Ze kijkt om zich heen en ziet dat de paarden er nog niet zijn. Ze pakt mijn arm en we lopen een eindje naar de binnenplaats bij de stallen, alsof we willen gaan kijken hoe lang het nog duurt. ‘Wat dan?’

‘Wie zijn de familie Pole? En waarom is de koning bang voor de katholieken als hij die al lang geleden verslagen heeft?’

‘De Poles zijn een familie uit het geslacht Plantagenet, van het huis van York; volgens sommige mensen de ware erfgenamen van de troon van Engeland,’ zegt ze. ‘Lady Margaret Pole was de beste vriendin van mijn moeder; ze was als een moeder voor me en ze is de troon oprecht trouw. De koning heeft haar in de Tower gezet, samen met iedereen van haar familie die hij gevangen wist te nemen. Ze worden beschuldigd van verraad, maar iedereen weet dat ze geen enkele overtreding hebben begaan, behalve dan dat ze Plantagenet-bloed hebben. De koning is zo bang voor zijn troon dat hij deze familie volgens mij niet in leven zal laten. De twee kleinzoons van lady Margaret – kleine jongetjes nog – zitten ook in de Tower. God sta hen bij. Zij, mijn liefste lady Margaret, zal niet mogen blijven leven. Andere leden van de familie zijn in ballingschap en kunnen nooit meer naar huis.’

‘Zijn het katholieken?’ vraag ik.

‘Ja,’ zegt ze zacht. ‘Dat klopt. Een van hen, Reginald, is kardinaal. Sommige mensen beweren dat zij de ware koningen van het ware geloof van Engeland zijn. Maar het is verraad om dat te zeggen, en je wordt ervoor ter dood gebracht.’

‘Maar waarom is de koning zo bang voor de katholieken? Ik dacht dat Engeland bekeerd was tot het hervormde geloof. Ik dacht dat de katholieken verslagen waren.’

Prinses Mary schudt haar hoofd. ‘Nee. Ik denk dat nog niet de helft van de mensen blij is met de veranderingen, en velen van hen willen dat het weer wordt zoals vroeger. Toen de koning het gezag van de paus ontkende en de kloosters met de grond gelijk liet maken, is er in het noorden van het land een grote opstand geweest van mensen die vastbesloten waren om de Kerk en de heilige huizen te verdedigen. Ze noemden het de Pelgrimstocht van de Genade, en ze trokken op met in hun vaandel de vijf verwondingen van Jezus Christus. De koning heeft de sterkste man van het koninkrijk aan het hoofd van het leger geplaatst dat tegen hen ten strijde trok. Hij was zo bang voor hen dat hij een vergadering samenriep, zoete woorden sprak en hun vergiffenis en een parlement toezegde.’

‘Wie was dat?’ Ik weet het al.

   ‘Thomas Howard, de hertog van Norfolk.’

   ‘En de vergiffenis?’

   ‘Zodra het leger was ontmanteld, heeft hij de leiders laten onthoofden en de volgelingen laten ophangen.’ Ze spreekt met net zo weinig stembuiging als wanneer ze zou klagen dat de bagagekar slecht gepakt is. ‘Hij heeft hun een parlement en vergiffenis beloofd, op het heilige woord van de koning. Hij heeft het zelf ook op zijn erewoord beloofd. Het betekende niets.’

   ‘Zijn ze verslagen?’

   ‘Nou, ze hebben zeventig monniken aan de dakspanten van hun eigen abdij opgehangen,’ zegt ze verbitterd. ‘Dus die zullen hem niet nog een keer uitdagen. Maar nee, ik geloof niet dat het ware geloof ooit verslagen zal worden.’

   Ze draait zich samen met mij zodanig om dat we nu weer terug naar de deur wandelen. Ze glimlacht en knikt naar iemand die haar een veilige reis wenst, maar mij lukt het niet om ook te glimlachen.

   ‘De koning is bang voor zijn eigen mensen,’ zegt ze. ‘Hij is bang voor rivalen. Hij is zelfs bang voor mij. Hij is mijn vader, maar toch denk ik wel eens dat hij bijna gek wordt van wantrouwen. Elke angst die hij voelt, hoe onzinnig ook, is in zijn eig en ogen echt. Als hij maar droomt dat lord Lisle hem verraden heeft, is lord Lisle ten dode opgeschreven. Als iemand oppert dat zijn problemen met u onderdeel zijn van een complot, verkeert u in het grootst mogelijke gevaar. Als u weg kunt komen, moet u dat doen. Hij kan zijn angst niet van de waarheid onderscheiden. Hij kan geen nachtmerries van de werkelijkheid onderscheiden.’ 

   ‘Ik ben koningin van Engeland,’ zeg ik. ‘Ze kunnen mij niet van hekserij beschuldigen.’

   Ze draait zich nu voor het eerst met haar gezicht naar me toe. ‘Dat zal u niet redden,’ zegt ze. ‘Dat heeft Anna Boleyn ook niet gered. Ze hebben haar van hekserij beschuldigd, hebben bewijzen gevonden en haar schuldig bevonden. Zij was net zo goed koningin als u.’ Plotseling lacht ze, alsof ik iets grappigs heb gezegd, en ik zie dat een aantal van mijn hofdames uit de hal naar buiten is gekomen en naar ons kijkt. Ik lach ook, maar ik weet zeker dat iedereen de angst in mijn stem kan horen. Ze pakt mijn arm. ‘Als iemand mij vraagt waar wij het over hadden toen we naar buiten liepen en weer terug naar de trap, zeg ik dat ik tegen u klaagde dat ik te laat zou komen en dat ik bang was om erg vermoeid te raken.’

   ‘Ja,’ beaam ik, maar ik ben zo bang dat ik ril alsof ik bevangen ben van de kou. ‘Ik zal zeggen dat u ging kijken wanneer ze klaar zouden zijn.’

   Prinses Mary knijpt in mijn arm. ‘Mijn vader heeft de wetten van dit land veranderd,’ zegt ze. ‘Het is nu verraad, op straffe des doods, om zelfs maar lelijk over de koning te denken. Je hoeft niets te zeggen en je hoeft niets te doen. Je eigen geheime gedachten zijn tegenwoordig al verraad.’

   ‘Ik ben koningin,’ hou ik koppig vol.

   ‘Hoor eens,’ zegt ze onomwonden, ‘hij heeft de rechtsgang ook veranderd. U hoeft niet meer door een gerechtshof berecht te worden. U kunt ook op basis van een confiscatiebevel ter dood veroordeeld worden. Dat bestaat uit niets meer dan het bevel van de koning, ondersteund door zijn parlement. En dat steunt hem te allen tijde. Koningin of bedelaar, als de koning u dood wil hebben hoeft hij dat maar te kennen te geven. Hij hoeft niet eens het executiebevel te ondertekenen; hij hoeft alleen maar een zegel te gebruiken.’

   Ik klem mijn kaken op elkaar om te zorgen dat het klappertanden ophoudt. ‘Wat moet ik volgens u doen?’

   ‘Maak dat u wegkomt,’ zegt ze. ‘Maak dat u wegkomt, voordat hij u te grazen neemt.’

Ze is weg, en ik heb het gevoel alsof mijn laatste vriendin het hof heeft verlaten. Ik ga terug naar mijn kamers, en mijn hofdames zetten een kaarttafeltje klaar. Ik wacht tot ze met spelen zijn begonnen, ontbied dan mijn ambassadeur en neem hem mee naar de erker, waar niemand ons kan horen, om hem te vragen of iemand hem over mij ondervraagd heeft. Hij zegt van niet – dat iedereen hem negeert, dat hij gemeden wordt alsof hij de pest met zich meedraagt. Ik vraag of hij twee snelle paarden kan huren of kopen en die buiten de kasteelmuren kan stallen, voor het geval ik die plotseling nodig heb. Hij zegt dat hij geen geld heeft om paarden te huren of te kopen, en dat de koning mijn deuren toch dag en nacht laat bewaken. De mannen van wie ik dacht dat ze er waren om mij te beschermen, om de deuren van mijn ontvangstruimte open te doen, om mijn gasten aan te kondigen, blijken dus mijn cipiers te zijn.

   Ik ben heel erg bang. Ik probeer te bidden, maar zelfs de woorden van de gebeden vormen een val. Ze mogen niet denken dat ik een katholiek word, een katholiek zoals lord Lisle nu schijnt te zijn; en toch mogen ze ook niet denken dat ik me aan het geloof van mijn broer vastklamp; de lutheranen worden er namelijk van verdacht dat ze deel hebben uitgemaakt van Cromwells complot om de koning ten val te brengen.

   Als ik de koning zie, probeer ik vriendelijk en kalm tegen hem te zijn. Ik durf hem geen moeilijke vragen te stellen en hem zelfs niet van mijn onschuld te overtuigen. Het angstaanjagendste is wel hoe hij zich tegenover mij gedraagt, namelijk hartelijk en vriendelijk, alsof we kennissen zijn die na een korte reis in elkaars gezelschap op het punt staan uiteen te gaan. Hij gedraagt zich alsof onze tijd samen een aangenaam intermezzo is geweest dat nu, uiteraard, zijn einde nadert.

   Hij zal geen afscheid van me nemen, dat weet ik. Prinses Mary heeft me daarvoor gewaarschuwd. Het heeft geen zin om op het moment te wachten dat hij me vertelt dat mij iets ten laste gelegd zal worden. Ik weet dat het vandaag of morgen, als ik ’s avond s van tafel opsta, een reverence voor hem maak en hij mijn hand heel hoffelijk kust, de laatste keer zal zijn dat ik hem zie. Het kan zijn dat ik met mijn hofdames achter me aan de zaal uit loop en mijn vertrekken vol soldaten aantref, terwijl mijn kleren al ingepakt zijn en mijn sieraden zijn teruggegeven aan de schatkist. Het is maar een korte reis van paleis Westminster naar de Tower; ze zullen me er in het donker over de rivier heen brengen en ik zal via de waterpoort naar binnen gaan en de Tower via het schavot op het grasveldje verlaten. 

   De ambassadeur heeft mijn broer geschreven dat ik verschrikkelijk bang ben, maar ik durf niet op een antwoord te hopen. Het kan Willem niets schelen dat ik ziek ben van angst, en tegen de tijd dat ze horen waarvan ik beschuldigd word, is het toch al te laat om me nog te redden. Misschien wil Willem me niet eens redden. Hij heeft toegestaan dat dit gevaar kon ontstaan; hij moet een nog grotere hekel aan me gehad hebben dan ik ooit heb kunnen bevroeden.

   Als iemand mij kan redden zal ik het zelf moeten zijn. Maar hoe kan een vrouw zichzelf redden als ze van hekserij wordt beschuldigd? Als Hendrik de wereld laat weten dat hij onmachtig is doordat ik hem heb ontmand, hoe kan ik dan bewijzen dat dat niet zo is? Als hij de wereld laat weten dat hij wel met Catharina Howard gemeenschap kan hebben, maar niet met mij, dan is dat genoeg bewijs voor zijn zaak en dan is mijn ontkenning gewoon het zoveelste voorbeeld van satanische geslepenheid. Een vrouw kan haar onschuld niet bewijzen als een man tegen haar getuigt. Als Hendrik wil dat ik als een heks gewurgd word, ben ik door niets of niemand te redden. Hij heeft verkondigd dat lady Anna Boleyn een heks was, en dat heeft zij met de dood moeten bekopen. Hij heeft nimmer afscheid van haar genomen, terwijl hij hartstochtelijk van haar gehouden had. Ze zijn haar gewoon op een dag komen halen en hebben haar meegenomen.

   Ik wacht nu tot ze mij komen halen.