28

Het was allemaal al zo heel lang geleden

Uit de passagierslijst van de Lucania bleek alleen dat George Ironsmith en Mary Ironsmith zich op zaterdag 29 juli 1905 als tweedeklaspassagiers hadden ingescheept Laatstgenoemde reisde voor half geld en was derhalve een kind van tussen de twee en twaalf jaar oud

Als Ironsmith een kind had gehad, bleek dat nergens uit Toen hij in februari 1904 in het huwelijk trad, was hij vrijgezel geweest De familie Waring had nooit iets horen fluisteren, noch hadden ze een gerucht vernomen, als zouden hij en zijn vrouw voor hun huwelijk al een kind hebben gehad Brieven die hij en Mary Schaffer hadden gewisseld maakten duidelijk dat zij geen kinderen uit haar eerste echtverbintenis had Op een vraag van Cary antwoordde Lisa dat ze geen idee had wie dat kind was; ze had in dit verband nooit iets over een kind horen verluiden Kennelijk wekte dit zijspoor haar ongeduld Alles wat ze wilde was dat Cary erkende dat haar overgrootvader Lizzie had vermoord Waarschijnlijk was het gewoon een kind dat Ironsmith op verzoek voor de duur van de reis naar Amerika onder zijn hoede had genomen Had Cary dat al bedacht?

Daarmee was niet verklaard dat het kind als Mary Ironsmith te boek stond, zei Cary Trouwens, welke ouders of voogden zouden zo'n klein meisje tijdens een zesdaagse zeereis toevertrouwen aan een onbekende jongeman?

Het was Cary zelf die ten slotte de gedachte uitsprak die bij ons allebei had postgevat, maar die we allebei half en half als onmogelijk hadden verworpen Ze had het eerste deel van de dagboeken herlezen, in de hoop een concrete aanwijzing omtrent Roper te vinden Wat ze had ontdekt was geen vaststaand feit, maar een van Asta's befaamde verhalen

Ze belde me op om me erover te vertellen Het fragment dateerde van jaren na de zaak-Roper, en wel van 18 december 1913

Mijn nicht Sigrid vertelde me dat er een man vlak bij hen woonde die ter dood was veroordeeld voor de moord op een vrouw Het was een vreemd verhaal Hij was getrouwd, maar hij en zijn vrouw hadden geen kinderen, al verlangden ze vurig naar een baby Het moei aan de vrouw hebben gelegen, want hij had wel een kind bij zijn maîtresse, die in Sollentuna woonde De maîtresse weigerde het kind af te slaan Ze wilde dal hij zich liet scheiden en met haar trouwde, maar hij hield van zijn vrouw, en toen heeft hij de maîtresse vermoord en het kind meegenomen om het samen met zijn vrouw te kunnen adopteren

'Het was maar een verhaal, ' zei ik 'Had Asta het niet genoteerd terwijl ze het eigenlijk over guillotines had? Ik weet wel dat het maar een verhaal is Ik zeg ook niet dat Asta meer doet dan verwijzen naar iets wat ze van iemand had gehoord, misschien wel tien jaar of langer geleden Maar het is een scenario, nietwaar? Het was waar gebeurd Het had zich afgespeeld in Zweden, in 1900 of daaromtrent, en het zou ook in het Engeland van 1905 kunnen zijn gebeurd '

Ik zei dat het kind dat Mary Ironsmith heette en dat George Ironsmith op de Lucania had vergezeld, Edith Roper niet kon zijn geweest Daar was ze te oud voor Hij had pas voor haar hoeven te betalen als ze twee jaar of ouder was 'Edith was te oud om Swanny Kjaer te zijn,' zei Cary, 'en nu zeg je dat ze te jong was om Mary Ironsmith te zijn geweest Maar bekijk het nu eens als volgt: hij wilde natuurlijk voorkomen dat er te veel vragen werden gesteld, ja toch? Edith was groot voor haar leeftijd en kon al lopen Ze zag er waarschijnlijk uit als een peuter van twee Ironsmith kon natuurlijk niet voorzien wanneer Lizzies lijk zou worden ontdekt Hij wist niet dat Maria Hyde niet meer leefde en dus geen vragen kon stellen Hij had geluk dat ze pas na een week werden gevonden Toen was hij inmiddels al in New York aangekomen en ongetwijfeld per trein onderweg naar Chicago '

'Je bedoelt, als hij geen kaartje voor haar had gekocht, dan zou men naar de leeftijd van het kind hebben geïnformeerd en had hij niet kunnen aantonen dat ze nog geen twee was?'

'Sterker nog Hij wilde niet eens het vermoeden wekken dat hij met een meisje van veertien maanden reisde Volgens het logboek waren alle passagiersschepen van Cunard voorzien van Marconi's draadloze telegrafie Ik zal je voorlezen hoe het er staat: "Door middel hiervan worden het wereldnieuws en de weerrapponen uitgewisseld tussen de lijnschepen die de Atlantische Oceaan oversteken, en boodschappen van de passagiers worden accuraat naar land overgeseind, ook als een schip zich vele honderden kilometers uit de kust bevindt" ' Had ik niet gelezen, zei ik, dat Crippen in 1910 de eerste moordenaar was die met behulp van de draadloze telegrafie op zee was aangehouden?

'Ironsmith had er vast geen zin in om hem vijf jaar voor te zijn,' antwoordde Cary

Volgens het ongeschreven draaiboek dat wij - Cary en Miles, Paul en ik - al pratend samen opstelden, vroeg Ironsmith Lizzie om hun dochter aan hem over te dragen zodra hij in het huwelijk was getreden Hij had een vrouw getrouwd die, naar hij wist, nooit kinderen zou kunnen krijgen, maar wel naar een kind verlangde Cary opperde dat hij speciaal naar Engeland was gereisd om Edith op te halen Hij had haar opgeëist, had aangeboden voor haar te betalen en was dreigementen gaan uiten toen zijn pogingen geen succes hadden Had Lizzie haar man bekend dat Edith niet van hem was omdat ze bang was dat Roper het van haar vroegere minnaar zelf zou horen? Had ze een nog onverkwikkelijker onthulling willen voorkomen? Miles geloofde dat Lizzie half was gezwicht Per slot van rekening dreigde ze haar echtgenoot kwijt te raken als ze bleef eisen dat hij de opvoeding van haar kind bekostigde Hij was immers zonder haar naar Cambridge vertrokken en had haar zoon meegenomen Hij had al tegen haar gezegd (dacht Miles) dat ze hem over ongeveer een week naar Cambridge moest nareizen, maar dan wel alleen; het meisje kon ze bij Maria Hyde achterlaten Miles zei dat hij nooit had begrepen hoe Roper het zo had kunnen regelen dat hij met zijn zoon naar Cambridge ging, terwijl Lizzie achterbleef Het zou anders zijn geweest als het een definitieve scheiding betrof, maar dat was niet zo Roper had haar klaarblijkelijk de volgende zaterdag verwacht Een verklaring zou kunnen zijn dat Lizzie in Hackney was gebleven om gedurende de komende dagen een tehuis voor Edith te zoeken, of haar moeder ertoe te bewegen het kind voortaan te verzorgen

Maar Lizzie hield van het kind, wierp Cary tegen Lizzie zou er niet over hebben gepiekerd haar op te geven Aha, maar misschien wèl bij het vooruitzicht dat ze een verlaten echtgenote zou worden, zonder inkomsten In die dagen had je nog geen alimentatie of onderhoudsplicht voor een vrouw die de 'schuldige partij' was Het zou beter zijn om zich in Cambridge bij Roper te voegen en voor de buitenwereld de schijn van fatsoen op te houden, vooral als ze wist dat er goed voor Edith zou worden gezorgd, dat het kind gewenst en geliefd zou zijn en een betere kans in het leven kreeg dan zij haar kon bieden 'Dat klinkt allemaal wel aardig, maar ze heeft haar niet aan Ironsmith meegegeven,' zei Paul

'Stel dat ze het had beloofd en zich op het laatste ogenblik heeft bedacht?'

Cary's opmerking werd van alle kanten bekeken Niemand beschikte over informatie omtrent de week die aan de moord voorafging Het kon best zijn dat Ironsmith elke dag een bezoek aan Devon Villa had gebracht, om Lizzie te bepraten, haar te paaien, te overreden en te bedreigen Op een gegeven moment is ze gezwicht De dinsdag of de woensdag voor Ropers vertrek bijvoorbeeld Ze spraken af dat Ironsmith Edith op donderdag 2? Juli zou komen halen, nadat Roper was vertrokken

Toen Ironsmith bij Devon Villa arriveerde en zich toegang had verschaft met de sleutel die hij nog in zijn bezit had uit de tijd dat hij er kostganger was geweest, had Lizzie gezegd dat ze van gedachten was veranderd Ze hield Edith en bleef bij haar moeder in Hackney wonen Ze zouden zich wel redden, net zoals in het verleden, voordat Roper op het toneel was verschenen Ongetwijfeld heeft hij geprobeerd haar tot rede te brengen, maar ze volhardde Ze haatte Roper, haar zoon liet haar onverschillig Haar dochtertje was het enige waarvoor ze nog wilde leven Ironsmith had passage besproken op het SS Lucania voor zaterdag 29 juli, over twee dagen Hij had tegen zijn vrouw gezegd dat hij het kind zou meebrengen Ik moest steeds denken aan Asta's verhaal over de man die het kind van zijn maîtresse voor zijn echtgenote wilde hebben, de maîtresse had vermoord en op het nippertje aan de guillotine was ontsnapt Misschien ging dat soort verhalen een eigen leven leiden - apocriefe verhalen, die waren gebaseerd op een enkel waar gebeurd voorval en soms werkelijkheid werden Het was niet onmogelijk dat zo'n verhaal Ironsmith ter ore was gekomen en dat hij het tot werkelijkheid had gemaakt

De volgende morgen ging hij opnieuw naar Devon Villa Het was vrijdag 28 juli Florence Fisher was om tien uur boodschappen gaan doen Was hij toen al van plan Lizzie te doden, of was het alleen zijn bedoeling haar te bedreigen met het mes dat hij uit de keukenla pakte?

Van Maria Hyde geen spoor Edith lag in de kamer van haar moeder te slapen, doodmoe wellicht omdat ze steeds had geprobeerd Lizzie te wekken, die door de herhaalde doses scopolamine sliep als een blok Waarom heeft hij Edith niet gewoon meegenomen? Ze was het kind van Lizzie en voor de buitenwereld een kind van Roper, een wettig kind Als hij Lizzie liet leven, zou ze de politie hebben verteld dat hij Edith had ontvoerd en had meegenomen naar Liverpool, met het plan naar de Verenigde Staten af te reizen

Daarom sloeg hij de sprei om zich heen en sneed Lizzie de keel af Ze heeft van niets geweten, ze is niet wakker geworden Hij was slager geweest, hij had geleerd levende wezens snel te doden Hij ging samen met Edith naar station Euston en nam de trein naar Liverpool, waar hij een enkele reis naar Amerika aanschafte voor een kind van boven de twee maar onder de twaalf jaar Hij stuurde een briefkaart die hij in Hackney had gekocht aan zijn vrouw en zette er een sterretje op, het afgesproken teken dat hij het kind bij zich had Ze brachten de nacht in Liverpool door en scheepten zich de volgende dag in op het SS Lucania

Aanvankelijk was Lisa Waring buitensporig kwaad Ze wilde dat haar overgrootvader de eer kreeg die hem als vakkundig slager toekwam, maar dat aan het licht was gekomen dat haar grootmoeder geen wettig kind van George en Mary Ironsmith was geweest, was weer een heel andere kwestie Cary en ik werden ervan beschuldigd dat we het te romantisch afschilderden, dat we er van alles bij verzonnen en de gebeurtenissen opsmukten Ze telefoneerde lange tijd intercontinentaal met haar vader en wist uiteindelijk de informatie van hem los te krijgen dat zijn moeder, voor zover hij wist, geen geboortebewijs had gehad, hij had het nooit gezien en na haar overlijden had het niet bij haar papieren gezeten Mary Waring-Ironsmith had haar jeugd in Chicago doorgebracht, was getrouwd met een man uit New Jersey en had haar hele huwelijk in het fraaie kuststadje Cape May gewoond

Een van de foto's die Spencer Waring aan Lisa zond was het beste bewijs Mary Waring was in 1922 gefotografeerd in haar bruidsjurk, en het zou Lizzie Roper op haar trouwdag in 1898 kunnen zijn geweest Alleen de mode was anders Op die foto is de linkerkant van Mary Warings gezicht niet goed te zien, want bij het poseren heeft ze zich driekwart afgewend, evenals Lizzie op haar foto Lizzie had, voor zover bekend, geen moedervlek op haar wang onder het linkeroog, maar haar dochter wel Lisa had haar grootmoeder niet goed gekend, want ze overleed in 1970, toen Lisa zeven was Op de vele andere foto's die we bekeken, was op het gezicht van Mary Waring geen moedervlek te zien, maar Spencer Waring schreef dat hij zich die moedervlek nog heel goed kon herinneren, evenals het feit dat zijn moeder die elke dag met make-up had weggewerkt

Het zou nooit overtuigend kunnen worden bewezen dat George Ironsmith Lizzie Roper had vermoord, maar Edith was gevonden

Hoewel de ergste paniek allang voorbij was, maakte Cary zich toch nog grote zorgen over haar film Daar in Roper echter geen oplossing werd aangereikt en er niet in werd beweerd dat Edith was gevonden, werd de film volgens schema uitgezonden

Voordat de eerste aflevering de lucht in ging, waren Cary en Miles al begonnen aan een soort documentaire over de wijze waarop Roper tot stand was gekomen en over de onthullingen over en door de familie Waring

Lisa Waring werkte eraan mee als deskundige, een functie waar ze van meet af aan op uit was geweest Ze vond het allemaal reuze spannend en had graag gezien dat er een geromantiseerde serie werd gemaakt waarin Roper werd vrijgepleit en Ironsmith ontmaskerd Cary hield de boot een beetje af, vooral omdat Lisa's vader en twee van zijn kinderen nog leefden en waarschijnlijk nog jaren in leven zouden blijven Wat in de productie wel werd getoond was dat Lisa, toen Roper was voltooid, op het toneel was verschenen en de identiteit van Edith had onthuld Er kwamen fragmenten uit Roper in voor, onder andere de scène waarin Edith als peuter de trap op klimt en bovenaan in het donker verdwijnt Hierop volgde een reconstructie van Ediths leven, de periode bij haar adoptieouders, de dood van Ironsmith, haar huwelijk en de jaren in Cape May Het was alsof de productie van deze film Cary meer genoegen schonk dan al haar werk aan Roper Eindelijk behoorden haar zorgen tot het verleden Er zouden geen nieuwe waarheden meer aan het licht komen De zaken lagen duidelijk, en het leek wel, zo vertelde ze me, alsof Lisa, steeds wanneer ze op een probleem of een onbeantwoorde vraag stuitten, de oplossing aandroeg Lisa maakte zich onmisbaar, en Cary was vast van plan haar voor toekomstige producties aan te trekken als assistente

Voor het filmen van de scènes die in Amerika speelden, gingen ze naar de Verenigde Staten De laatste opnamedag viel op Lisa's zevenentwintigste verjaardag, en tijdens het feest dat voor haar was georganiseerd kondigde ze aan dat ze zwanger was Daar was Cary niet echt blij mee, want ze zag aankomen dat ze haar assistente kwijtraakte, maar in haar argeloosheid vermoedde ze nog niets

De volgende dag vloog Lisa terug naar Los Angeles Cary was niet meegegaan naar de luchthaven om haar uitgeleide te doen en het duurde een paar uur voordat ze merkte dat Miles met haar mee was gegaan

Nadat Paul had aangetoond dat er in Gordons theorie over Swanny's afkomst een zwakke plek zat, zette ik het idee van me af dat ik de waarheid ooit nog zou achterhalen Het was allemaal te lang geleden, het was te laat en er was te veel vernietigd of nooit zwart op wit gezet

Cary en ik, twee kinderloze vrouwen, hadden ieder een klein meisje geadopteerd Dat was althans één manier om het te bekijken Zij had ontdekt wie het hare was en was tijdens haar speurtocht een geliefde armer geworden Ik had mijn geliefde nog, maar ik had alle hoop laten varen dat ik ooit de identiteit van de kleine Swanny zou ontdekken Als er al iets was veranderd, was het dat we nu zeker wisten dat ze niet degene was van wie we eigenlijk altijd al hadden vermoed dat ze Swanny niet kon zijn

Ik heb het hele huis uitgekamd, ik heb alle boeken opengeslagen en uitgeschud, ik heb de dagboeken nauwgezet bestudeerd en daarbij voortdurend op kleine aanwijzingen en bedekte toespelingen gelet Waar zou ik verder nog kunnen zoeken? Asta had in de loop der jaren maar weinig brieven geschreven Als ze schreef, was het aan de roman van ruim een miljoen woorden: haar dagboeken De oudste dochter van oom Harry had me de schaarse brieven geretourneerd die ze hem aan het eind van zijn leven had geschreven, de brieven die volgens hem op die van Robert Browning leken Toen de dagboeken pas waren verschenen, had Swanny's achterneef haar de brieven teruggestuurd die Asta aan zijn vader had geschreven In geen ervan staat iets waaruit zou kunnen blijken dat Swanny niet Asta's eigen kind was

Foto's hadden dan wel een rol gespeeld bij de identificatie van Edith Roper, ze vertelden ons niets over Swanny's afkomst Als ik naar de foto achter op het omslag kijk, het portret dat ik voor het nieuwe deel in de reeks dagboeken heb uitgekozen ter vervanging van de foto waarop ze ten voeten uit bij de Kleine Zeemeermin staat - als ik naar dat vertrouwde, knappe gezicht staar, met die markante Scandinavische trekken, verbeeld ik me weleens dat ik er iemand in zie die ik eens heb gekend Lang geleden, toen ik nog heel jong was

Maar misschien zie ik er alleen mijn grootvader Rasmus in Of mijn moeder, die Swanny jarenlang voor haar zuster heeft gehouden Ik weet het niet

Het is een onbevredigend einde, dat weet ik wel