47
De zon kwam net op. Stoffige lichtbundels vielen schuin het pakhuis binnen door de hoge ramen. Toen hij Ishaq door het gangpad aan zag komen lopen om hem de lijst te geven van het ijzer dat op verschillende wagens moest worden geladen, sprong Richard van het rek waarop hij had zitten wachten.
Richard had de ladingmeester een week niet gezien, ishaq. Is alles goed? Waar heb je gezeten?'
De zwaargebouwde ladingmeester kwam haastig door het gangpad lopen. 'Jij ook hallo.'
'Sorry; hallo. Ik was ongerust. Waar heb je gezeten?' Hij trok een gezicht. 'Vergaderingen. Altijd maar weer vergaderingen. Wacht in dit kantoor, wacht in dat kantoor. Niets werken, alleen maar vergaderen, voor dit en voor dat. Ik moest bij mensen langs om te proberen afspraken te maken over vracht die anderen nodig hebben. Soms denk ik weleens dat niemand eigenlijk wil dat er goederen verplaatst worden door deze stad. Het zou makkelijker voor hen zijn als iedereen betaald werd, maar geen werk hoefde te doen; dan zouden zij hun handtekening niet op een vel papier hoeven te zetten en zich er zorgen over te maken of ze misschien op een dag ter verantwoording zullen worden geroepen omdat ze dat hebben gedaan.'
ishaq, is het waar dat dit transportbedrijf vroeger van jou was?'
De man zweeg even, verrast door deze vraag. 'Wie heeft je dat verteld?'
'Hoe zit het? Is het transportbedrijf van jou geweest?'
Ishaq haalde zijn schouders op. 'Dat is het nog steeds, veronderstel ik.'
'Wat is er gebeurd?'
'Wat er is gebeurd? Niets, behalve dat ik misschien slim ben geworden en heb bedacht dat het meer werk was dan ik aankon.' 'Waar hebben ze je mee bedreigd?'
Ishaq keek Richard een tijdje doordringend aan. 'Waar kom jij vandaan?
Je lijkt op geen enkele boerenjongen die ik ooit heb ontmoet.' Richard glimlachte. 'Je hebt me geen antwoord gegeven, Ishaq.' De man gebaarde geërgerd. 'Waarom wil je van alles over de voltooid verleden tijd weten? Voorbij is voorbij. Een man moet kijken naar hoe de zaken ervoor staan en het beste maken van wat het leven hem biedt. Ik werd voor een keuze gesteld, en die heb ik gemaakt. De dingen zijn zoals ze zijn. Van wensdromen kan ik mijn kinderen niet te eten geven.' Richard wilde niet te wreed overkomen, en verzachtte zijn fronsende blik. Hij liet die varen. 'Ik begijp het, Ishaq. Heus waar. Het spijt me.' De man haalde weer zijn schouders op. 'Nu werk ik hier net als alle anderen. Veel makkelijker. Ik moet me aan dezelfde regels houden, of ik raak mijn baan kwijt, net als alle anderen. Nu is iedereen gelijk.' 'Geprezen zij de Orde.' Ishaq glimlachte om Richards schimpscheut. Richard stak zijn hand uit. 'Geef me de lijst.'
De ladingmeester gaf hem het vel papier. Er stonden alleen de namen van twee plekken op, met wat aanwijzingen over kwaliteit, lengte en hoeveelheid.
'Wat is dit?' vroeg Richard.
'We hebben een lader nodig om met een wagen mee te gaan om wat ijzer op te halen en af te leveren.'
'Dus ik werk nu op de wagens? Waarom? Ik dacht dat je me in het pakhuis nodig had.'
Ishaq zette zijn rode muts af en krabde in zijn donkere, dunner wordende haar. 'We hebben... klachten gehad.' 'Over mij? Wat heb ik gedaan? Je weet dat ik hard heb gewerkt.' 'Te hard.' Ishaq zette zijn muts weer op. 'Mannen in het pakhuis zeggen dat je kleingeestig en rancuneus bent. Hun woorden, niet de mijne. Ze zeggen dat je hun een slecht gevoel bezorgt door te pronken met hoe jong en sterk je bent. Ze zeggen dat je hen achter hun rug uitlacht.' Veel mannen waren jonger dan Richard, en sterk genoeg. 'Ishaq, ik heb nog nooit...'
'Ik weet het, ik weet het. Maar zij hebben het gevoel dat je dat doet. Maak nu geen problemen voor jezelf. Hun gevoelens zijn waar het om gaat, niet de werkelijkheid.'
Richard slaakte een gefrustreerde zucht. 'Maar de arbeidersgroep heeft me gezegd dat ik kan werken terwijl anderen dat niet kunnen, en dat het de bedoeling is dat ik me volledig inzet om de minder fortuinlijken te helpen, degenen die mijn vermogens niet hebben. Ze zeiden dat ik de baan kwijt zou raken als ik mijn best niet deed.' 'Het is een smal koord om op te balanceren.' 'En ik ben ernaast gestapt.' 'Ze willen dat je wordt ontslagen.'
Richard zuchtte. 'Dus ik lig er hier uit?'
Ishaq bewoog zijn hand heen en weer. 'Ja en nee. Je wordt ontslagen uit het pakhuis vanwege een slechte werkhouding. Ik heb de commissie overgehaald je nog een kans te geven en je te laten overplaatsen naar de wagens. Dat is minder werk, want je kunt de wagen alleen maar laden, en dan weer uitladen als je op je bestemming bent. Op die manier kun je niet snel in de problemen komen.' Richard knikte. 'Bedankt, Ishaq.'
Ishaq wendde zijn blik af naar de rekken met ijzer en de bakken met steenkool en lange rijen erts die moesten worden bezorgd. Hij krabde aan zijn slaap. 'Het loon is lager.'
Richard klopte het ijzer- en ertsstof van zijn handen en zitvlak. 'Wat maakt het uit? Ze nemen het me toch af en geven het weg. Ik zal niet minder verdienen, anderen zullen minder krijgen.' Ishaq grinnikte en gaf Richard een klap op zijn schouder. 'Jij bent de enige hier op wie ik kan rekenen, Richard. Jij bent anders dan de anderen; ik heb het gevoel dat ik tegen jou kan praten zonder dat het anderen ter ore komt.' 'Dat zal ook nooit gebeuren.'
'Dat weet ik. Daarom vertel ik jou wat ik de anderen niet vertel. Er wordt van me verwacht dat ik gelijk ben aan en net zo werk als alle anderen, maar er wordt ook van me verwacht dat ik voor banen zorg. Ze hebben me mijn bedrijf afgenomen, maar ze verwachten nog steeds dat ik het voor ze drijf. Het is een rare wereld.'
'Je weet niet half hoe raar, Ishaq. Hoe zit het met dat laden van die wagen? Wat moet er gebeuren?'
'De smid bij het bouwterrein bezorgt me nog eens een beroerte.' 'Hoezo?'
'Hij heeft bestellingen voor gereedschap, maar hij heeft geen ijzer. Heel veel mensen wachten op spullen.' Hij gebaarde met een hand naar het rek met ijzer. 'Wat hier ligt, is afgelopen herfst besteld. Afgelopen herfst! Het is bijna voorjaar en het is nu pas binnengekomen. Het is allemaal beloofd aan mensen die het eerder hebben besteld.' 'Waarom heeft het dan zo lang geduurd voordat het hier was?' Ishaq sloeg zich voor het hoofd. 'Misschien ben je toch wel een onwetende boerenjongen. Waar heb je gezeten? Onder een rotsblok? Je kunt niet zomaar dingen krijgen, alleen omdat je ze wilt hebben. Je moet op je beurt wachten. Je bestelling moet voor de beoordelingscommissie komen.'
'Waarom?'
'Waarom, waarom, waarom. Is dat alles wat je kunt zeggen?'
Ishaq zuchtte en bromde iets over de Schepper, die zijn geduld op de proef stelde. Hij sloeg met de achterkant van zijn vingers in de palm van zijn andere hand terwijl hij het aan Richard uitlegde. 'Omdat je aan anderen moet denken, daarom. Je mag de behoeften van anderen niet uit het oog verliezen. Je moet aan het welzijn van iedereen denken. Als ik alle ritjes krijg om het ijzer op te halen en af te leveren, wat voor kans hebben anderen dan die hetzelfde willen doen? Als ik al het werk heb, is dat niet eerlijk. Dan zouden er mensen werkloos raken. Het beschikbare moet worden verdeeld. De raad van toezicht moet ervoor zorgen dat alles gelijk is voor iedereen. Sommige mensen kunnen de bestellingen niet zo snel afhandelen als ik, of ze hebben problemen, of ze kunnen geen arbeiders krijgen, of hun arbeiders hebben problemen, dus moet ik wachten totdat ze me weer hebben ingehaald.' 'Het is jouw bedrijf; waarom kun...'
'Waarom, waarom, waarom. Hier, neem deze bestelling nou. Ik heb geen zin om die smid weer hier op mijn dak te krijgen om tegen me te schreeuwen. Hij zit in de problemen met zijn bestellingen en heeft het ijzer nodig.'
'Waarom zit hij in de problemen? Ik dacht dat iedereen op zijn beurt moest wachten.'
Ishaq trok een wenkbrauw op en dempte zijn stem. 'Zijn klant is de Retraite.'
'De Retraite? Wat is dat?'
'De Retraite.' Ishaq spreidde zijn armen om iets groots aan te geven. 'Zo heet het paleis dat voor de keizer wordt gebouwd.' Richard had niet geweten hoe het nieuwe paleis van de keizer heette. Het was de reden waarom al die arbeiders naar Altur'Rang kwamen. Hij veronderstelde dat het ook de reden was dat Nicci erop had gestaan dat ze naar de stad zouden komen. Ze had er blijkbaar belang bij om hem deel uit te laten maken van het enorme project. Dat was waarschijnlijk haar zonderlinge gevoel voor ironie.
'Het nieuwe paleis wordt gigantisch,' zei Ishaq, en hij zwaaide weer met zijn armen. 'Veel werk voor veel mensen. De bouw van de Retraite zal jarenlang werk opleveren.'
'Dus als de waar voor de Orde is, kun je maar beter snel leveren, begrijp ik.'
Ishaq glimlachte en knikte diep. 'Nu begin je het door te krijgen, meneer Richard waarom, waarom, waarom. De smid krijgt zijn bestellingen rechtstreeks van de aannemers van het paleis, die in contact staan met hooggeplaatsten. De aannemers hebben gereedschappen nodig, en andere zaken. Ze willen geen uitvluchten horen van een eenvoudige smid. De smid wil ook geen uitvluchten horen van mij, maar ik moet me houden aan wat de beoordelingscommissie zegt; hij niet, hij houdt zich aan wat het paleis zegt. Ik zit dus klem.'
Ishaq zweeg toen een van de andere laders door het gangpad kwam aanlopen met een vel papier. Ishaq las het papier dat de man hem gaf, terwijl de man Richard zijdelings opnam. Ishaq zuchtte en gaf de man korte instructies. Nadat hij weg was, wendde Ishaq zich weer tot Richard. ik kan alleen maar vervoeren wat ik van de beoordelingscommissie mag vervoeren. Dat papier dat ik net las, dat waren instructies van de commissie dat ik een vracht balken voor de mijnen moet vasthouden omdat de lading naar een bedrijf moet dat het werk nodig heeft. Zie je? Ik kan anderen geen werk afnemen door meer af te leveren dan zij doen, anders kom ik in de problemen en word ik vervangen door iemand die niet zo oneerlijk is jegens zijn concurrenten. Ach, het is niet meer zoals vroeger, toen ik nog jong en onbezonnen was.'
Richard sloeg zijn armen over elkaar. 'Je bedoelt dat als je je werk goed doet, je in de problemen komt... net als ik.'
'Je werk goed doen. Wie zal zeggen wat dat is. Iedereen moet samenwerken in het belang van iedereen. Dat is je werk goed doen; als je je medemens helpt.'
Richard zag in de verte een paar mannen een wagen met steenkool beladen. 'Die sentimentele onzin geloof je toch niet echt, hè, Ishaq?' Ishaq zuchtte lijdzaam. 'Richard, alsjeblieft, laad de wagen als je bij de gieterij komt, ga met de wagen naar de Retraite en laad hem daar weer uit bij de werkplaats van de smid. Wil je alsjeblieft niet ziek worden, een slechte rug ontwikkelen of gehandicapte kinderen krijgen tijdens deze rit? Ik wil de smid hier niet meer zien, anders moet ik gaan zwemmen met een ijzeren staaf rond mijn nek.' Richard lachte brommend. 'Mijn rug voelt prima aan.' 'Mooi zo. Ik ga een voerman halen om de wagen te mennen.' Ishaq schudde waarschuwend met zijn wijsvinger. 'En vraag de voerman niet om te helpen in- of uitladen. We zitten niet op dat soort grieven te wachten, die dan bij de volgende vergadering te berde worden gebracht. Ik heb Jori moeten smeken om geen klacht in te dienen nadat ik hem had gevraagd me te helpen de wagen uit te laden; die dag in de regen, toen de wielen braken, de dag dat jij me hebt geholpen om de vracht het pakhuis in te brengen. Weet je nog?' 'Jazeker.'
'Alsjeblieft, geef Jori niets om op te mopperen. Raak de teugels niet aan; dat is zijn werk. Wil je dat voor me doen? Het ijzer in- en uitladen, zodat de smid me niet meer komt opzoeken?'
'Natuurlijk, Ishaq. Ik zal je niet in de problemen brengen. Je kunt van me op aan.'
'Goed zo.' Ishaq wilde weglopen, maar draaide zich om. 'Op de boerderij was het zeker allemaal niet zo ingewikkeld?' 'Nee, dat klopt. Ik wou dat ik daar terug was.'
Voordat hij veel verder was, draaide Ishaq zich nog een keer om. 'Zorg wel dat je flink stroop smeert als je een van die priesters ziet. Goed begrepen?'
'Priesters? Wat voor priesters? Hoe herken ik die?'
'Bruine gewaden en geplooide kappen... O, je herkent ze zo. Ze zijn niet te missen. Als je er een ziet, moet je je keurig gedragen. Als een priester je ervan verdenkt een slechte houding te hebben jegens de Schepper of zo, kan hij je laten martelen. De priesters zijn volgelingen van broeder Narev.'
'Broeder Narev?'
'De hogepriester van het Genootschap van Orde...' Ishaq wuifde ongeduldig met zijn armen, ik moet Jori gaan waarschuwen dat hij met de wagen moet komen. Alsjeblieft, Richard, doe wat ik je vraag. Die smid zal me in zijn vuur gooien als ik dat ijzer vandaag niet bij hem krijg. Alsjeblieft, Richard, zorg dat je die lading daar aflevert. Ja?' Richard glimlachte Ishaq toe om hem gerust te stellen. 'Op mijn woord, Ishaq. De smid zal het ijzer krijgen.' Ishaq zuchtte diep en haastte zich weg om zijn voerman te zoeken.