Nationale Klemtoondag

In 2015 wordt voor het eerst de Nationale Klemtoondag gehouden. De klemtoon zit de laatste tijd behoorlijk in de verdrukking; tenminste de juiste klemtoon. Daarom komt die Nationale Klemtoondag er ook, waarvoor in 2010 al een Klemtooncommissie in het leven is geroepen door de minister van Onderwijs, die er bij de installatie van de commissie ook op wees dat ze haar ministerie van ONderwijs herhaaldelijk met een verkeerde klemtoon hoort uitspreken, namelijk als onderWIJS.

Mensen doen qua klemtoon tegenwoordig maar wat, zo lijkt het. De één legt de klemtoon in ‘helemaal’ bijvoorbeeld op de eerste lettergreep en de ander juist op de laatste:

‘Ik heb het HElemaal gehad met jou.’

‘Dat heb ik heleMAAL niet gezegd.’

En je hebt werklozen die zich WERKloos noemen, terwijl anderen zeggen dat ze werkLOOS zijn. Die laatsten komen minder snel aan het werk dan de WERKlozen, zo blijkt uit cijfers van het cbs.

En neem de steeds populairder wordende Brabantse afscheidsgroet houdoe, die een samentrekking is van ‘hou je goed’. ‘Houdoe’ wordt tegenwoordig ook volop buiten Brabant gebruikt. Maar daar hoor je het dan vaak als houDOE, terwijl het volgens origineel Brabants recept HOUdoe moet zijn, met de klemtoon op de eerste lettergreep.

Hoe erg er in Nederland en Vlaanderen geworsteld wordt met de klemtoon, bleek ook in 2011 na de grote ramp in Japan, met eerst een aardbeving en vervolgens een tsunami, waarna er grote problemen ontstonden in de kerncentrale van Fukushima. Meteen na de ramp sprak vrijwel iedereen van FukuSHIma, met de klemtoon op de derde lettergreep, zoals dat altijd is gebeurd met HiroSHIma en NagaSAki. Maar na een dag of drie begonnen ze in de journaals van FuKUshima te spreken, met de klemtoon op de tweede lettergreep. Dat kwam door berichten dat Japanners de klemtoon bij het uitspreken van die naam zelf ook op de tweede lettergreep zouden leggen. Maar dat is helemaal niet zo. Japanners zijn een min of meer klemtoonloos volk. Ze beklemtonen lettergrepen niet maar verhogen soms de toon ervan. Voor klemtoonleggende Nederlanders is dat moeilijk na te doen.

Op de eerste Nationale Klemtoondag zal er ook een klemtooncongres gehouden worden, en wel in LEEUwarden. Juist in die plaats, omdat veel mensen inmiddels ook niet meer weten of het nu LEEUwarden is of LeeuWARden. Natuurlijk had het congres ook in GENEmuiden plaats kunnen vinden omdat steeds meer mensen het over GeneMUIDEN hebben, of in ROSmalen, dat vaak als RosMAlen wordt uitgesproken.

Op het klemtooncongres zal zeker ook het woord achterUITgang vallen. Ik leg nu de klemtoon op de derde lettergreep: achterUITgang. En dat had ook de bekende Nederlander moeten doen die in een tv-kwisprogramma – de officiële spelling van ‘kwis’ is nog altijd het dwaze ‘quiz’ – een definitie moest geven van het woord leedvermaak, waarbij hij zei dat leedvermaak zoiets is als ‘plezier hebben in de ACHteruitgang van een ander’, met de klemtoon op de eerste lettergreep. Maar dat is anale seks. Misschien bedoelde hij het ook zo en was het een grapje, maar het komt toch echt steeds vaker voor dat mensen ACHteruitgang zeggen terwijl ze achterUITgang bedoelen.

Niet ver van de ACHteruitgang ligt trouwens de vaGIna. Ja, zo krijgen gynaecologen het in hun opleiding aangeleerd: vaGIna, met de klemtoon op de tweede lettergreep. Ik ken een gynaecoloog die eens een patiënte had met wie hij over haar vaGIna begon, waarna de vrouw hem onderbrak en zei: ‘Ik denk dat u mij verwart met een andere patiënte, want ik heb geen vaGIna.’ Het is dan ook de vraag of het wel verstandig is dat gynaecologen in hun opleiding vaGIna aangeleerd krijgen, terwijl het gewone volk altijd van VAgina spreekt. Mogelijk dat we hierover op het klemtooncongres meer gaan horen.

Op het congres zal Eveline de Brieder-Rens ook zeker een van de sprekers zijn. Zij hoopt enkele weken voor het begin van het congres te promoveren op de apostel Judas. Volgens De Brieder-Rens zijn de streken die aan Judas worden toegeschreven, veroorzaakt door een hersentumor die op zijn hypofyse drukte, waardoor hij klemtoonproblemen kreeg. Eerder is er al een Vlaamse professor geweest die sommige handelingen van Mohammed en Jezus heeft verklaard vanuit neurologische aandoeningen.

Judas was waarschijnlijk helemaal niet zo’n beroerde kerel. Toen de Romeinen hem vroegen of hij de oproerkraaier wilde aanwijzen die al wekenlang de zaak – zoals ze zeiden – ‘flink aan het verzieken was’, was Judas’ reactie: ‘JEzus’, maar hij bedoelde te zeggen: ‘Je ZUS’ in de betekenis: zoek het zelf lekker uit. Toen hij besefte dat hij ‘Jezus’ had gezegd, gaf hij Jezus vlug een kus om zich te verontschuldigen. Die kus is daarna ten onrechte in de woordenboeken terechtgekomen als een verraderskus.

Als beoogd presentator van het klemtooncongres denk ik soms alvast na over de manier waarop ik het congres zal besluiten. Zwaai ik als Brabander iedereen uit met een welgemeend HOUdoe? Of wijs ik subtiel op het verschil tussen de wat matte of koele Noord-Nederlandse afscheidsgroet ‘dag’ en het overtuigende en warmere Vlaams-Brabantse ‘dáááág’?