Wat we zien is geen nieuwe toestand van materie, maar een pas kort geleden ontdekt verband tussen bewustzijn en materie, dat ons een dieper inzicht schenkt in de werking van voorzienigheid. Het orakel geeft vorm aan een geextrapoleerd innerlijk heelal om nieuwe uitwendige waarschijnlijkheden te kunnen scheppen uit onbegrepen krachten. Het is niet nodig om deze krachten te begrijpen alvorens ze te gebruiken om het fysische heelal vorm te geven. Metaalbewerkers uit de oudheid hoefden ook de ingewikkelde moleculaire en submoleculaire structuur van hun staal, brons, koper, goud en tin niet te begrijpen. Zij bedachten mythische krachten om het onbekende te beschrijven en bleven ondertussen hun vuren stoken en hun hamers zwaaien.

Moeder Superior Taraza, betoog tijdens een Raadszitting

Het oude bouwwerk waarin de Zusterorde haar Kapittel, haar Archieven en de kantoren van haar allerhoogst gewaardeerde leiders verborg maakte niet gewoon maar geluiden in de nacht. De geluiden hadden meer weg van signalen. In de loop van haar vele jaren hier had Odrade die signalen leren lezen. Dat bepaalde geluid daar, dat benarde kraken, was een houten vloerbalk die al achthonderd jaar niet vervangen was. 's Nachts kromp hij en dan maakte hij die geluiden.

Met Taraza's herinneringen kon ze haar kennis van zulke signalen nog uitbreiden. De herinneringen waren nog niet volledig geintegreerd; er was zo weinig tijd voor geweest. Hier 's nachts in Taraza's oude werkkamer maakte Odrade van een paar vrije ogenblikken gebruik om de integratie voort te zetten.

Dar en Tar, eindelijk een.

Dat was een duidelijk van Taraza afkomstige opmerking.

Als je in de Andere Herinneringen dook leefde je op verschillende vlakken tegelijk; sommige daarvan lagen heel diep, maar Taraza bleef dicht onder het oppervlak. Odrade liet zich dieper wegzakken in de meervoudige levens. Na een tijdje herkende ze een zelf dat in het heden leefde maar zich afzijdig hield, terwijl de anderen verlangden dat ze zou onderduiken in de allesomvattende visioenen, alles compleet met geuren, aanrakingen en gemoedsbewegingen - alle oorspronkelijke ervaringen die in haar eigen bewustzijn ongeschonden bewaard waren gebleven.

Het is verwarrend om de droom van een ander te dromen. Dat was Taraza weer.

Taraza die zo'n gevaarlijk spel had gespeeld waarbij de toekomst van de hele Zusterorde in de waagschaal stond! Wat had ze het tijdstip om het nieuws, dat de Tleilaxu gevaarlijke gaven in de ghola hadden ingebouwd, naar de hoeren te laten uitlekken zorgvuldig gekozen. En de aanval op de Burcht van Gammu had bevestigd dat de inlichtingen hun doel bereikt hadden. Maar het wrede karakter van de aanval had Taraza gewaarschuwd dat ze maar weinig tijd had. De hoeren zouden zeker hun hele strijdmacht op de been brengen om Gammu volledig te verwoesten -alleen maar om die ene ghola te doden.

Er had zo veel van Teg afgehangen.

Ze zag de Bashar daar in haar eigen verzameling van Andere Herinneringen: de vader die ze nooit echt had gekend. En ik kende hem aan het eind nog niet.

Het graven in die herinneringen kon haar verzwakken, maar ze kon de eisen van dat lokkende verzamelbekken niet weerstaan.

Odrade dacht aan de woorden van de Dwingeland: 'O, dat verschrikkelijke gebied van mijn verleden! Antwoorden springen op als een opgeschrikte zwerm en verduisteren de hemel van mijn onontkoombare herinneringen.'

Odrade hield zich net als een zwemmer vlak onder het oppervlak in evenwicht.

Ik zal hoogst waarschijnlijk vervangen worden, dacht Odrade. Misschien word ik zelfs wel verguisd. Bellonda zou in ieder geval niet licht instemmen met de stand van zaken in de leiding. Gaf niets. Het voortbestaan van de Zusterorde was het enige waarom ze zich allen zouden moeten bekommeren.

Odrade kwam bovendrijven uit haar Andere Herinneringen en sloeg haar ogen op om naar de schemerige nis aan de andere kant van de kamer te kijken, waar ze in het zwakke licht van de gloeibollen het borstbeeld van een vrouw kon onderscheiden. Het bleef een vage schim in zijn donkere nis, maar Odrade kende het gezicht op haar duimpje: Chenoeh, symbolische beschermengel van het Kapittel.

'Gelukkig heeft God mij dat lot bespaard...'

Elke Zuster die de speciemarteling overleefde (in tegenstelling tot Chenoeh) zei of dacht diezelfde woorden, maar wat betekenden ze werkelijk? Zorgvuldige teeltkeus en zorgvuldige opleiding leverden een voldoende aantal geslaagden op. Waar viel daarin de hand van God te bespeuren? God was in ieder geval niet de worm die ze van Rakis hadden meegebracht. Was de aanwezigheid van God alleen te bespeuren in het succes van de Zusterorde?

Ik val ten prooi aan de verzinsels van mijn eigen Missionaria Protectiva!

Ze wist dat in dit vertrek bij talloze gelegenheden gelijksoortige gedachten en vragen te beluisteren waren geweest. Vergeefs! Toch kon ze zichzelf er niet toe brengen dat beeld van hun beschermengel te verwijderen uit de nis waar het al zo lang stond.

Ik ben niet bijgelovig, hield ze zichzelf voor. Ik ben geen dwangmatig persoon. Dit is een kwestie van traditie. De waarde van zulke dingen is ons heel goed bekend.

In ieder geval zal mijn borstbeeld nooit zo'n ereplaats krijgen.

Ze dacht aan Waff en zijn gelaatsdansers die met Miles Teg waren omgekomen in de verschrikkelijke verwoesting van Rakis. Het was niet goed om lang stil te staan bij de bloedige afstraffing die het Oude Keizerrijk te verduren kreeg. Je kon maar beter je gedachten wijden aan de krachtige wraakgevoelens die het stomme geweld van de Achtenswaarde Matres deed oplaaien.

Teg wist alles!

De kort geleden beeindigde Raadszitting was zonder ferme besluiten in vermoeidheid doodgelopen. Odrade prees zich gelukkig dat ze de aandacht had kunnen richten op een paar dringende zaken die hen allen na aan het hart lagen.

De straffen: daar waren ze vrij lang over bezig geweest. Historische precedenten plaatsten de analyses van de Archiefafdeling in een bevredigend licht. Die groepen mensen die zich achter de Achtenswaarde Matres schaarden stond een aantal onaangename verrassingen te wachten.

Ix zou vast en zeker te hoog grijpen. Ze hadden er geen flauw idee van hoe grondig ze door de concurrentie uit de Verstrooiing verpletterd zouden worden.

Het Gilde zou op een zijspoor gezet worden en zou voortaan duur moeten betalen voor zijn melange en zijn apparatuur. In elkaars armen gedreven, zouden Gilde en lx samen ten onder gaan.

De Vissprekers konden grotendeels genegeerd worden. Als satellieten van lx zakten ze al weg in een verleden dat mensen achter zich zouden laten.

En de Bene Tleilax. Ach ja, de Tleilaxu. Waff was gezwicht voor de Achtenswaarde Matres. Hij had het nooit toegegeven, maar de waarheid was duidelijk. 'Maar een keer en met een van mijn eigen gelaat s dansers'

Odrade lachte verbeten toen ze terugdacht aan de bittere zoen van haar vader.

Ik zal nog een nis laten maken, dacht ze. Ik zal nog een borstbeeld laten vervaardigen: Miles Teg, de Grote Ketter!

Maar Lucilla's vermoedens omtrent Teg waren verontrustend. Was hij aan het eind van zijn leven voorzienig geworden? En had hij de non-schepen kunnen zien? Nu ja, de teeltleidsters konden die vermoedens uitproberen.

'We hebben ons ingegraven!' had Bellonda verwijtend gezegd.

En ze wisten allemaal wat ze bedoelde; ze hadden zich verschanst voor de lange nacht van de hoeren.

Odrade besefte dat ze Bellonda eigenlijk niet erg mocht; de manier waarop ze af en toe die grote, stompe tanden bloot lachte.

Ze hadden langdurig gesproken over de weefselmonsters van Sheeana. Het 'blijk van Siona' was erin aangetroffen. Haar afstamming beschermde haar tegen voorzienigheid en ze kon dus het non-schip verlaten.

Duncan niet.

Odrades gedachten gingen uit naar de ghola in het gestrande non-schip. Ze stond op uit haar stoel, liep naar het donkere raam en staarde in de richting van de ruimtehaven in de verte.

Konden ze het wagen om Duncan de bescherming van dat schip te laten verlaten? Bestudering van zijn cellen had uitgewezen dat hij een mengsel van vele Idaho ghola's was - waarvan sommige exemplaren van Siona afstamden. Maar in hoeverre was hij erfelijk belast door de oorspronkelijke Idaho?

Nee. Hij moest opgesloten blijven.

En wat moesten ze met Murbella? - een zwangere Murbella. Een gevallen Achtenswaarde Mater.

'Het was de bedoeling van de Tleilaxu dat ik de Prenter zou doden,' zei Duncan.

'Zul je proberen de hoer te doden?' Dat had Lucilla gevraagd.

'Zij is geen Prenter,' zei Duncan.

De mogelijke aard van de tussen Duncan en Murbella ontstane band was in de Raad langdurig besproken. Lucilla voerde aan dat er helemaal geen band bestond en dat het tweetal nog steeds uiterst wantrouwig tegenover elkaar stond.

'We kunnen ze maar beter bij elkaar uit de buurt houden.'

Maar de seksuele vaardigheid van de hoeren zou uitgebreid bestudeerd moeten worden. Misschien konden ze het wagen om in het non-schip een ontmoeting tussen Duncan en Murbella te arrangeren. Met uitgebreide veiligheidsmaatregelen, natuurlijk.

Tenslotte belandden haar gedachten bij de worm in het ruim van het non-schip - een worm die het tijdstip van zijn gedaanteverandering naderde. Een klein, door een aarden wal omringd bassin vol melange lag al klaar voor die worm. Als het zover was zou hij door Sheeana in het melangebekken gelokt worden. De daaruit ontstane zandforel kon dan met zijn lange veranderingsproces beginnen.

Je had gelijk, vader. Het was zo eenvoudig als je het helder bekeek.

Het was helemaal niet nodig om een woestijnplaneet voor de wormen te zoeken. De zandforel zou zelf de leefomgeving voor Shai-hulud scheppen. Het was geen prettige gedachte dat de Kapittelplaneet in uitgestrekte woestijngebieden zou veranderen, maar het moest gebeuren.

De 'Laatste Wil en Testament van Miles Teg' die hij in het sub-moleculaire opslagsysteem van het non-schip had gedeponeerd, moest geeerbiedigd worden. Daar was zelfs Bellonda het mee eens.

Het historisch archief van het Kapittel moest volledig herzien worden. Wat Teg van de Verdoolden - de hoeren uit de Verstrooiing - had waargenomen vereiste van hen een geheel nieuwe kijk.

'Je krijgt zelden de namen van de ware rijken en machtigen te horen. Je ziet alleen hun woordvoerders. In het politieke steekspel komen enkele uitzonderingen voor, maar ook daar is de volledige machtstructuur ondoorzichtig.'

De mentat filosoof had al hun werktuiglijke aannames tot en met uitgekauwd, en wat hij uitbraakte strookte totaal niet met het vertrouwen dat de Archiefafdeling stelde in 'onze gave samenvattingen'.

We wisten het, Miles, we hebben het alleen nooit onder ogen willen zien. De komende paar generaties zullen we met zijn allen onze Andere Herinneringen eens grondig doorspitten.

Vaste systemen om gegevens op te slaan waren niet betrouwbaar.

'Als je vrijwel alle exemplaren van een tekst vernietigt zorgt de tijd wel voor de rest.'

Wat was de Archiefafdeling tekeer gegaan over die onthullende uitspraak van de Bashar!

'Geschiedschrijving is grotendeels een zaak van afleiden. De meeste historische verslagen leiden de aandacht af van de dingen waardoor de opgetekende voorvallen heimelijk beinvloed zijn.'

Dat was de opmerking die Bellonda onderuit had gehaald. Ze had het uit zichzelf aangesneden en bekende: 'De weinige verhalen die aan dit beperkings proces ontsnappen raken door recht toe recht aan processen in vergetelheid.'

Teg had een aantal van die processen opgesomd: 'Vernietigen van zo veel mogelijk exemplaren van een tekst, belachelijk maken van de al te onthullende verhalen, negeren daarvan op onderwijsinstellingen, voorkomen dat ze elders worden aangehaald en in sommige gevallen uitschakelen van de auteurs.'

Om maar te zwijgen van het zondebokproces dat aan meer dan een boodschapper die slecht nieuws kwam brengen het leven had gekost, dacht Odrade. Ze herinnerde zich dat er vroeger een vorst had bestaan die altijd een piek bij de hand hield om boodschappers die slecht nieuws brachten mee dood te steken.

'We hebben een goed grondgegeven van waaruit we een beter begrip van ons verleden kunnen opbouwen,' had Odrade aangevoerd. 'We hebben altijd al geweten waar het in geschillen eigenlijk om draait; uitmaken wie de rijkdom of het equivalent daarvan in handen krijgt.'

Misschien was het wel geen echte 'edele bestemming', maar voorlopig was het goed genoeg.

Ik draai om de hete brij heen, dacht ze.

Er moest iets aan Duncan Idaho gedaan worden, en dat wisten ze allemaal.

Met een zucht bestelde Odrade een 'thopter, en ze maakte zich klaar voor de korte vlucht naar het non-schip.

Duncans gevangenis was in ieder geval wel gerieflijk, bedacht Odrade toen ze er binnenstapte. Dit was de hut van de gezagvoerder geweest, laatstelijk bewoond door Miles Teg. Zijn aanwezigheid hier viel nog uit allerlei dingen af te leiden - een kleine holograaf projector met een tafereel van zijn huidige thuis op Lernaeus; het statige, oude huis, het lange gazon en de rivier. Teg had zijn naaidoos op het nachtkastje laten staan.

De ghola zat in een hangmatstoel naar het hologram te staren. Hij keek mat op toen Odrade binnenkwam.

'Jullie hebben hem gewoon maar achtergelaten om daar te sterven, he?' zei Duncan.

'Wij doen wat we moeten doen,' zei ze. 'En het was op zijn bevel.'

'Ik weet waarom je hier bent,' zei Duncan. 'En je kunt me toch niet van gedachten laten veranderen. Ik verdom het om voor de heksen een beetje de dekhengst te gaan uithangen. Begrepen?'

Odrade streek haar mantel glad en ging tegenover Duncan op de rand van het bed zitten. 'Heb je het verslag gelezen dat mijn vader voor ons achterliet?' vroeg ze.

'Je vader?'

'Miles Teg was mijn vader. Ik kan je zijn laatste woorden sterk aanbevelen. Hij vervulde daar aan het eind de rol van onze ogen. Hij moest de dood op Rakis zien. De "Geest in Aanvang" begreep alles van afhankelijkheid en sleutelstammen.'

Toen Duncan haar verbaasd aankeek, legde ze uit: 'We hebben veel te lang opgesloten gezeten in de orakeldoolhof van de Dwingeland.'

Ze zag hem waakzaam rechtop komen, met katachtige bewegingen van zijn op de aanval getrainde spieren.

'Je kunt op geen enkele manier levend uit dit schip ontsnappen,' zei ze. 'Je weet waarom.'

'Siona.'

'Je vormt een gevaar voor ons, maar we zien je liever een nuttig leven leiden.'

'Toch blijf ik weigeren om voor jullie kinderen te verwekken, en zeker niet bij dat onnozele wicht van Rakis.'

Odrade glimlachte en ze vroeg zich af hoe Sheeana op die omschrijving zou reageren.

'Vind je dat leuk?' vroeg Duncan boos.

'Niet echt. Maar we hebben natuurlijk altijd Murbella's kind nog. Daar zullen we ons dan maar mee tevreden moeten stellen.'

'Ik heb Murbella pas nog gesproken over de communicator,' zei Duncan. 'Ze denkt dat ze een Eerwaarde Moeder kan worden, dat jullie haar in de Bene Gesserit zullen opnemen.'

'Waarom niet? Haar weefsel vertoont het "blijk van Siona". Ik ben van mening dat ze een uitmuntende Zuster zal worden.'

'Hebben jullie je echt door haar laten inpakken?'

'Je bedoelt of we niet gemerkt hebben dat ze van plan is gedwee in ons gareel mee te lopen tot ze onze geheimen kent, om er dan vandoor te gaan?0, dat weten we best, Duncan.'

'En jullie denken dus dat ze jullie niet kan ontsnappen?'

'Als we ze eenmaal te pakken hebben, Duncan, raken we ze nooit meer helemaal kwijt.'

'En Vrouwe Jessica dan, zijn jullie die niet kwijtgeraakt?'

'Uiteindelijk is ze toch weer naar ons teruggekeerd.'

'Waarom ben je me hier eigenlijk komen opzoeken?'

'Ik vond dat je recht had op uitleg over het plan van de Moeder Superior. Dat was gericht op de verwoesting van Rakis, zie je. Wat zij werkelijk nastreefde was het uitroeien van bijna alle wormen.'

'Grote goden! Waarom?'

'De wormen waren een orakelkracht die ons in zijn ban hield. Die parels van bewustzijn van de Dwingeland maakten die greep nog wurgender. Hij voorspelde de gebeurtenissen niet, hij schiep ze.'

Duncan wees naar de achtersteven van het schip. 'En hoe zit het dan met...'

'Die worm in het ruim? Dat is er maar een. Tegen de tijd dat hun aantal groot genoeg is om weer een invloed van belang te worden, zal de mensheid buiten hem om zijn eigen gang gegaan zijn. Dan zullen we inmiddels te talrijk zijn en op eigen houtje te veel verschillende dingen doen. Ons aller toekomst zal nooit meer door een enkele kracht beheerst worden.'

Ze stond op.

Toen hij bleef zwijgen zei ze: 'Laat je gedachten eens gaan over wat voor soort leven je zou willen leiden binnen de gestelde grenzen; ik weet dat je ze begrijpt. Ik beloof dat ik je op elke mogelijke manier zal helpen.'

'Waarom zou je dat doen?'

'Omdat mijn voorouders je liefhadden. Omdat mijn vader je liefhad.'

'Liefde! Jullie heksen zijn niet in staat om liefde te voelen!'

Ze bleef een minuut lang op hem neer staren. Het gebleekte haar werd aan de wortels al weer zwart en zijn krulletjes waren weer terug, vooral in zijn hals, zag ze.

'Ik voel wat ik voel,' zei ze. 'En jouw water is het onze, Duncan Idaho.'

Ze zag dat de Vrijmanse vermaning zijn uitwerking niet miste en toen draaide ze zich om en werd ze door de schildwachten uitgelaten.

Voor ze van boord ging, liep ze nog even naar het ruim om naar de worm te kijken, die rustig op zijn bed van Rakisch zand lag. Vanachter een inspectieraam staarde ze omlaag naar de gevangene die zo'n tweehonderd meter onder haar in de diepte van het ruim lag. En onder het kijken wisselde ze zwijgend een vergenoegde grijns uit met de steeds beter geintegreerde Taraza.

We hadden gelijk en Schwangyu en haar mensen hadden het mis. Wij wisten dat hij eraf wilde. Dat moest hij wel willen na wat hij had gedaan.

Niet zozeer voor haarzelf als wel voor de nabije waarnemers, daar gestationeerd om het moment waarop de gedaanteverandering van de worm een aanvang nam te signaleren, praatte ze fluisterend.

'We hebben je taal nu onder de knie,' zei ze.

Die taal kende geen woorden, alleen een bewegende, dansende aanpassing aan het bewegende, dansende heelal. Je kon die taal alleen maar spreken, niet vertalen. Om de betekenis te kennen moest je de ervaring ondergaan en zelfs dan zag je de betekenis nog onder je ogen veranderen. 'Edele bestemming' was uiteindelijk een onvertaalbare ervaring. Maar toen ze neerkeek op de ruwe, hittebestendige huid van die worm uit de Rakische woestijn, wist Odrade wat ze voor zich zag: het zichtbare bewijs van edele bestemming.

Zachtjes riep ze in de diepte: 'He! Oude worm! Had je het zo bedoeld?'

Er kwam geen antwoord, maar ze had ook eigenlijk geen antwoord verwacht.