De ellende van bepaalde manieren van oorlogvoeren (en wees ervan overtuigd dat de Dwingeland dit wist, want het zit in de les die hij ons leerde ingebakken) is dat ze in ontvankelijke types alle morele fatsoen vernietigen. Bij deze manieren van oorlogvoeren worden de vernietigde overlevenden gewoon weer losgelaten tussen een onschuldige bevolking die zich onmogelijk zelfs maar een voorstelling kan maken van wat zulke teruggekeerde soldaten zouden kunnen uithalen.

De leer van de Gouden Weg, Bene Gesserit Archief

Een van de vroegste herinneringen van Miles Teg was dat hij tijdens het avondeten aan tafel zat met zijn ouders en zijn jongere broertje Sabine. Teg was toen nog maar zeven, maar het voorval was onuitwisbaar in zijn geheugen gegrift: de eetkamer op Lernaeus vol kleurige versgeplukte bloemen, het lage licht van de gele zon gedempt door antieke zonneschermen. Helderblauw serviesgoed en glanzend zilver sierden de tafel. Novice-personeel stond in de nabijheid gereed, want zijn moeder had weliswaar een blijvende speciale taak toegewezen gekregen, maar dat wilde niet zeggen dat haar functie als Bene Gesserit onderwijzer niet benut kon worden.

Janet Roxbrough-Teg, een struise vrouw die geknipt leek voor de rol van adellijke vrouwe, keek van een kant van de tafel langs haar neus om te controleren of er geen afbreuk werd gedaan aan het eetservies doordat het misschien een beetje scheef stond. Loschy Teg, Miles' vader zag dit altijd met licht vermaak aan. Hij was een magere man met een hoog voorhoofd en zijn gezicht was zo smal dat zijn donkere ogen wel opzij leken uit te puilen. Zijn zwarte haar was een volmaakt tegenwicht voor het blonde uiterlijk van zijn vrouw.

Over de gedempte tafelgeluiden en de rijke geur van gekruide edu soep heen, vertelde zijn moeder aan zijn vader hoe hij een lastige Vrijhandelaar moest aanpakken. Toen ze het woord 'Tleilaxu' liet vallen, was Miles ineens een en al aandacht. In zijn lessen was hij kortgeleden bij de Bene Tleilax aangeland.

Zelfs Sabine, die vele jaren later op Romo het slachtoffer zou worden van een gifmenger, luisterde met alle oplettendheid die hij als vierjarige kon opbrengen. Sabine aanbad zijn grote broer.

Alles wat Miles' belangstelling wekte was voor Sabine interessant. De twee jongens luisterden zwijgend.

'De man is een handlanger van de Tleilaxu,' zei Vrouwe Janet. 'Ik kan het aan zijn stem horen.'

'Ik twijfel geenszins aan je vermogen om zulke dingen te bespeuren, lieve,' zei Loschy Teg. 'Maar wat moet ik doen? Hij heeft de juiste kredietbrieven en hij wil de hele partij kopen...'

'De bestelde rijst is op dit ogenblik van geen enkel belang. Ga er nooit van uit dat wat een gelaatsdanser lijkt te zoeken ook werkelijk datgene is wat hij zoekt.'

'Ik weet zeker dat hij geen gelaatsdanser is. Hij -'

'Loschy! Ik weet dat ik je dit goed heb geleerd en dat je een gelaatsdanser kunt herkennen. Ik ben het met je eens dat de Vrijhandelaar geen gelaatsdanser is. Die blijven op zijn schip. Ze weten dat ik hier ben.'

'Ze weten dat ze jou niet om de tuin zouden kunnen leiden. Ja, maar -'

'De Tleilaxu tactiek zit altijd verweven in een heel web van verschillende tactieken, die stuk voor stuk de echte tactiek zouden kunnen zijn. Dat hebben ze van ons geleerd.'

'Lieve, als we met Tleilaxu van doen hebben, en ik twijfel niet aan de juistheid van je oordeel, dan wordt het onmiddellijk een kwestie van melange.'

Vrouwe Janet neeg haar hoofd. Zelfs Miles was trouwens op de hoogte van het verband tussen Tleilaxu en specie. Dat was een van de dingen die hij zo boeiend vond aan de Tleilaxu. Voor elke milligram melange die op Rakis werd geproduceerd, brachten de tanks van de Bene Tleilax tonnen voort. Het gebruik van melange was met dit nieuwe aanbod meegegroeid en zelfs het Ruimtegilde ging door de knieen voor deze macht.

'Maar de rijst...' zei Loschy bedrukt.

'Lieve echtgenoot, de Bene Tleilax hebben hier in deze sector absoluut niet zoveel rijst nodig. Ze hebben het nodig om te verhandelen. Wij moeten er achter zien te komen wie die rijst werkelijk nodig heeft.'

'Je wilt dat ik de zaak rek,' zei hij.

'Juist. Jij bent ongeevenaard in wat we nu nodig hebben. Geef die Vrijhandelaar gewoon geen kans om ja of nee te zeggen. Iemand die door gelaatsdansers is opgeleid zal dergelijke spitsvondigheid zeker waarderen.'

'Wij lokken de gelaatsdansers uit het schip terwijl jij elders inlichtingen laat inwinnen.'

Vrouwe Janet lachte. 'Je bent verrukkelijk als je zo voor me uit holt.'

Ze keken elkaar vol wederzijds begrip aan. 'Hij kan naar een andere leverancier in deze sector stappen,' zei Loschy Teg.

'Hij zal het niet op een ja-nee-confrontatie willen laten aankomen,' zei Vrouwe Janet en ze klopte op de tafel. 'Rekken, rekken en nog eens rekken. Je moet de gelaatsdansers uit het schip lokken.'

'Ze zullen het natuurlijk doorhebben.'

'Ja lieverd, en het is gevaarlijk. Organiseer alle ontmoetingen op eigen terrein en met onze eigen lijfwacht in de nabijheid.'

Miles Teg herinnerde zich dat het zijn vader inderdaad was gelukt om de gelaatsdansers uit hun schip te lokken. Miles mocht met zijn moeder meekijken in de spieder waarop het roodkoperen vertrek te zien was waarin zijn vader de koop sloot die hem de hoogste lof van choam opleverde en een rijke bonus.

De eerste gelaatsdansers die Miles Teg ooit zag: twee kleine mannen die wel een tweeling leken. Bijna kinloze ronde gezichten, mopsneuzen, piepkleine mondjes, zwarte knoopjesogen en kortgeknipt wit haar dat recht overeind op hun hoofd stond als de haren van een borstel. Het tweetal droeg net zulke kleren als de Vrijhandelaar had gedragen - zwarte jas en broek.

'Schijn, Miles,' zei zijn moeder. 'Schijn is hun manier van doen. Schijn wekken om werkelijke doelen te bereiken, zo gaan de Tleilaxu te werk.'

'Zoals de goochelaar in het Wintercircus?' vroeg Miles, wiens ogen de spieder met zijn poppenkamertafereeltje geen seconde loslieten.

'Precies zo,' bevestigde zijn moeder. Ook zij keek bij die woorden naar de spieder, maar ze legde een beschermende arm om de schouders van haar zoon.

'Hier zie je het kwaad in eigen persoon, Miles. Bestudeer het goed. De gezichten die je ziet kunnen in een oogwenk veranderen. Ze kunnen langer worden, zwaarder lijken. Ze zouden je vader zo goed kunnen nabootsen dat alleen ik de verwisseling zou opmerken.'

Miles Tegs mond vormde een zwijgende 'O'. Hij staarde naar de spieder en hoorde zijn vader uitleggen dat de prijs van choam's pandirijst weer eens angstwekkend was gestegen.

'En het aller-afschuwelijkste,' zei zijn moeder, 'is dat sommige van de nieuwe gelaatsdansers door het weefsel van een slachtoffer aan te raken, een deel van de herinneringen van het slachtoffer kunnen opnemen.'

'Kunnen ze gedachten lezen?' Miles keek zijn moeder aan.

'Niet echt. Wij vermoeden dat ze een opname van het geheugen maken, ongeveer zoals een holografie wordt gemaakt. Ze weten nog niet dat wij hiervan op de hoogte zijn.'

Miles begreep het. Hij mocht hier met niemand over spreken, zelfs niet met zijn vader of zijn moeder. Zij had hem de Bene Gesserit manier van geheimhouding geleerd. Hij staarde onverschrokken naar de gestalten op het scherm.

De gelaatsdansers vertrokken geen spier van hun gezicht bij de woorden van zijn vader, maar hun ogen leken wel helderder te schitteren.

'Hoe zijn ze zo slecht geworden?' vroeg Miles.

'Ze zijn gemeenschapswezens, uitgeteeld op de eigenschap dat ze zich niet met een bepaalde gestalte of een bepaald gezicht vereenzelvigen. Het uiterlijk dat ze nu vertonen is om mijnentwil. Ze weten dat ik zit te kijken. Ze hebben zich ontspannen tot hun natuurlijke gemeenschapsgedaante. Prent je die goed in.'

Miles hield zijn hoofd schuin en bestudeerde de gelaatsdansers. Ze zagen er zo minzaam en onbekwaam uit.

'Ze hebben geen zelfbesef,' zei zijn moeder. 'Ze hebben alleen het instinct om hun eigen leven te redden tenzij ze opdracht hebben om voor hun meesters te sterven.'

'Zouden ze dat doen?'

'Ze hebben het vele malen gedaan.'

'Wie zijn hun meesters?'

'Mannen die zelden de planeten van de Bene Tleilax verlaten.' 'Hebben ze kinderen?'

'Gelaatsdansers niet. Dat zijn steriele bastaarden. Maar hun meesters kunnen zich voortplanten. We hebben er enkele weten te strikken, maar hun kroost is heel vreemd. Er werden maar heel weinig vrouwelijke kinderen geboren en dan kunnen we nog hun Andere Herinneringen niet peilen.'

Miles keek bedachtzaam. Hij wist dat zijn moeder een Bene Gesserit was. Hij wist dat de Eerwaarde Moeders een wonderbaarlijke verzameling Andere Herinneringen bezaten die alle duizenden jaren dat de Zusters al bestonden omvatte. Eerwaarde Moeders kozen bewust de mannen uit van wie ze kinderen wensten te krijgen.

'Hoe zien de Tleilaxu vrouwen eruit?' vroeg Miles.

Het was een scherpzinnige vraag die Vrouwe Janet even heel trots maakte. Ja, het was bijna zeker dat ze hier een potentiele mentat had. De teeltleidsters hadden gelijk gehad over de mogelijkheden van het genenmateriaal van Loschy Teg.

'Niemand buiten hun planeten heeft ooit beweerd een Tleilaxu vrouw gezien te hebben.'

'Bestaan ze eigenlijk wel of hebben ze alleen de axolotl-tanks?'

'Ze bestaan.'

'Zijn er onder de gelaatsdansers ook vrouwen?'

'Ze kunnen naar believen man of vrouw zijn. Hou ze goed in de gaten. Ze weten wat je vader aan het doen is en dat ergert hen.'

'Zullen ze proberen mijn vader kwaad te doen?'

'Dat durven ze niet. Wij hebben voorzorgsmaatregelen genomen en dat weten ze. Kijk eens hoe de linker zijn kaken beweegt. Dat is een van de dingen waaraan je kunt zien dat ze kwaad zijn.'

'Je zei dat ze... gemeenschapswezens waren?'

'Zoiets als kolonie-insecten, Miles. Ze hebben totaal geen zelfbeeld. Zonder zelfbewustzijn worden ze meer dan amoreel. Niets dat zij zeggen of doen is te vertrouwen.'

Miles huiverde.

'We hebben nooit enige ethische gedragslijn in hen kunnen ontdekken,' zei Vrouwe Janet. 'Ze zijn tot levende automaten verworden. Zonder zelf hebben ze niets om te waarderen of zelfs aan te twijfelen. Ze worden uitsluitend gefokt om hun meesters te gehoorzamen.'

'En ze hebben opdracht gekregen om hier de rijst op te kopen.' 'Precies. Er is hun opgedragen het te pakken te krijgen en er is geen andere plaats in deze sector waar ze dat kunnen doen.' 'Ze moeten het dus van vader kopen.'

'Hij is de enige bron. Ze betalen nu juist met melange, zoon. Zie je het?'

Miles zag de oranje-bruine speciefiches in andere handen overgaan, een hoge stapel die een van de gelaatsdansers uit een koffertje op de vloer haalde.

'De prijs is veel en veel hoger dan ze ooit verwachtten,' zei Vrouwe Janet. 'Dit spoor zal makkelijk te volgen zijn.' 'Waarom?'

'Er zal iemand bankroet gaan aan die lading rijst. Wij menen te weten wie de koper is. Maar wie het ook is, we komen er achter. En dan zullen we weten wat er hier waarlijk verhandeld is.'

Vervolgens begon Vrouwe Janet hem de herkenbare ongerijmdheden op te sommen waarmee een gelaatsdanser zich verraadde voor geoefende ogen en oren. Het waren nauwelijks op te merken aanwijzingen maar Miles pikte ze onmiddellijk op. Zijn moeder vertelde hem dat hij volgens haar een mentat zou kunnen worden... misschien zelfs wel meer.

Kort voor zijn dertiende verjaardag werd Miles Teg voor een voortgezette opleiding naar de Bene Gesserit sterkte op Lampadas gestuurd, waar zijn moeders oordeel over hem werd bevestigd. Dat werd haar bericht: 'Je hebt ons de mentat krijger gegeven waarop we gehoopt hadden.'

Teg kreeg dat bericht pas onder ogen toen hij na haar dood de spullen van zijn moeder uitzocht. Het kleine velletje ridulisch kristalpapier met de woorden erop en het stempel van het Kapittel eronder vervulde hem met het vreemde gevoel dat hij door de tijd verplaatst werd. Zijn geheugen bracht hem plotseling terug naar Lampadas waar de liefde/ontzag die hij voor zijn moeder had gevoeld handig op de Bene Gesserit zelf werd overgebracht, geheel volgens plan. Hij was dit pas gaan begrijpen tijdens zijn verdere mentat opleiding maar het begrijpen veranderde weinig. Zo mogelijk bond het hem zelfs nog sterker aan de Zusters. Het bevestigde dat de Bene Gesserit een van zijn krachten moest zijn. Hij wist al dat de Bene Gesserit Zusterorde een van de machtigste krachten in zijn heelal was - minstens gelijk aan het Ruimtegilde, machtiger dan de Vissprekersraad die de kern van het oude Atreidesrijk had geerfd, veel machtiger dan choam en op een of andere manier in evenwicht met de Knutselaars van lx en met de Bene Tleilax. Het verreikende gezag van de Zusters kon enigermate worden afgeleid uit het feit dat ze dit gezag nog bezaten in weerwil van de door de Tleilaxu in hun tanks gekweekte melange, die het Rakische speciemonopolie had doorbroken, zoals de navigatie apparatuur van lx het Gildemonopolie op ruimtereizen had doorbroken.

Miles Teg was toen inmiddels goed op de hoogte van de geschiedenis. Gilde navigatoren waren niet langer de enigen die een ruimteschip door de plooien van de ruimte konden sturen - het ene ogenblik in het ene melkwegstelsel en een hartslag later in een melkwegstelsel ver weg.

De Schoolzusters hielden maar heel weinig voor hem achter en onthulden daar ook voor het eerst het feit dat hij van de Atreides afstamde. Die onthulling was nodig vanwege de proeven die ze hem lieten doen. Het was duidelijk dat ze hem testten op voorzienigheid. Kon hij, net als een Gildenavigator, gevaarlijke belemmeringen bespeuren? Hij faalde. Vervolgens testten ze hem uit op non-ruimtes en non-schepen. Hij was voor zulke dingen even blind als de rest van de mensheid. Maar ze gaven hem voor deze test verhoogde doses specie te slikken en hij voelde het ontwaken van zijn Ware Zelf.

'De Geest in Aanvang' noemde een Zuster die hem les gaf het toen hij haar om een verklaring voor deze eigenaardige gewaarwording vroeg.

Een tijd lang was het heelal een magisch oord toen hij het met zijn nieuwe bewustzijn beschouwde. Zijn bewustzijn was een cirkel en vervolgens een bol. Willekeurige vormen werden vergankelijk. Hij raakte zonder waarschuwing in trance tot de Zusters hem leerden hoe hij dat moest beheersen. Ze overlaadden hem met verhalen over heiligen en mystici en dwongen hem zowel links als rechts uit de vrije hand een cirkel te trekken en met zijn bewustzijn de lijn te volgen.

Aan het eind van het kwartaal kreeg zijn bewustzijn weer een raakvlak met gebruikelijke benamingen, maar de herinnering aan de magie bleef hem altijd bij. Hij vond die herinnering een bron van kracht in de meest moeilijke momenten.

Nadat hij zijn benoeming tot Wapenmeester van de ghola had aanvaard, kwam Teg zijn magische herinnering steeds vaker tegen. Die kwam hem vooral goed van pas tijdens zijn eerste gesprek met Schwangyu in de Burcht op Gammu. Ze maakten kennis in de studeerkamer van de Eerwaarde Moeder, een vertrek met glanzende metalen wanden en talloze apparaten, waarvan de meeste het stempel van lx droegen. Zelfs de stoel waarop ze zat, met het licht van de ochtendzon in haar rug zodat haar gezicht moeilijk te zien was, zelfs die stoel was een van die Ixiaanse autovormers. Hij zag zich gedwongen op een stoelhond plaats te nemen hoewel hij besefte dat ze moest weten dat hij het gebruik van enige levensvorm voor zo'n minderwaardige taak verachtte.

'Jij bent gekozen omdat je echt een grootvaderfiguur bent,' zei Schwangyu. Het helle zonlicht maakte een stralenkrans achter haar gecapuchonde hoofd. Berekend! 'Jouw wijsheid zal het kind liefde en ontzag afdwingen.'

'Ik zou op geen enkele manier een vaderfiguur kunnen zijn.'

'Volgens Taraza heb jij precies de door haar gewenste eigenschappen. Ik ben op de hoogte van je eervolle verwondingen en van hun waarde voor ons.'

Dit bevestigde alleen nog een keer zijn vorige mentat eindconclusie: Ze hebben dit al lang geleden gepland. Ze hebben hun teeltkeus er op afgestemd. Ik ben er voor verwekt. Ik ben een onderdeel van een groter plan.

Het enige dat hij zei was: 'Taraza verwacht dat het kind een geduchte krijgsman wordt als hij zijn eigenlijke persoonlijkheid eenmaal terug heeft.'

Schwangyu staarde hem een ogenblik zwijgend aan en zei toen: 'Je mag geen van zijn vragen over ghola's beantwoorden als hij dat onderwerp zou aansnijden. Je mag zelfs het woord niet gebruiken tot ik je toestemming geef. We zullen je alle gegevens over ghola's bezorgen die je voor het vervullen van je taak nodig hebt.'

Kil en traag zijn woorden uitsprekend om ze extra nadruk te geven zei Teg: 'Misschien is de Eerwaarde Moeder niet op de hoogte gesteld van het feit dat ik een groot kenner ben van Tleilaxu ghola's. Ik heb tegen Tleilaxu gestreden.'

'Dus volgens jou weet je genoeg over de Idaho reeks?'

'De Idaho's staan erom bekend dat ze briljante militaire strategen zijn,' zei Teg.

'Misschien is de Bashar dan niet op de hoogte gebracht van de andere eigenschappen van onze ghola.'

De spot in haar stem was onmiskenbaar. Maar hij bespeurde nog iets anders ook: jaloezie en een slecht verborgen grote woede. Tegs moeder had hem manieren geleerd om haar eigen maskers te doorzien, iets wat hij altijd geheim had gehouden omdat hij het niet had mogen leren. Hij deed net of hij de pest in had en haalde zijn schouders op.

Maar het was duidelijk dat Schwangyu wist dat hij Taraza's Bashar was. De scheidslijn was definitief getrokken.

'Op verzoek van de Bene Gesserit,' zei Schwangyu, 'hebben de Tleilaxu een belangrijke verandering in de Idahoreeks aangebracht. Zijn zenuw-spierstelsel is gemoderniseerd.'

'Zonder de oorspronkelijke persoonlijkheid aan te tasten?' vroeg Teg met een vriendelijk gezicht terwijl hij zich afvroeg hoever ze zou gaan met haar onthullingen.

'Hij is een ghola, geen kloon!'

'Ik begrijp het.'

'Weet je dat zeker? Hij heeft op alle niveaus een zorgvuldige prana-bindu oefening nodig.'

'Precies wat Taraza me heeft opgedragen,' zei Teg. 'En wij zullen haar allen gehoorzamen.'

Schwangyu boog zich voorover zonder nog een poging te doen haar woede te verbergen. 'Er is jou gevraagd een ghola te oefenen die in bepaalde plannen voor ons allemaal een heel gevaarlijke rol speelt. Volgens mij begrijp je in de verste verte niet wat je eigenlijk zult oefenen!'

Wat je zult oefenen, dacht Teg. Niet wie. Dit ghola-kind zou nooit een wie worden voor Schwangyu, of voor een van de andere tegenstanders van Taraza. Misschien zou de ghola wel voor niemand een wie zijn tot hij zijn oorspronkelijke persoonlijkheid terug had en weer stevig in die oorspronkelijke Duncan Idaho identiteit verankerd was.+++++

Teg zag duidelijk dat Schwangyu meer dan verborgen bezwaren tegen het ghola koesterde. Ze werkte daadwerkelijk tegen, precies zoals Taraza hem verteld had. Schwangyu was de vijand en Taraza's opdracht was heel duidelijk geweest.

'Je moet dat kind beschermen tegen elk gevaar.'