Hoe vreemd het ook mag lijken, grote worstelingen zoals die ene, die je uit mijn verslagen naar voren kan zien komen, zijn voor de deelnemers niet altijd zichtbaar. Voor een groot deel is dat afhankelijk van wat mensen in het diepst van hun hart dromen. Ik heb me altijd evenveel bekommerd om het vormgeven van dromen als om het vormgeven van daden. Tussen de regels van mijn verslagen vind je de worsteling met de opvatting van de mens over zichzelf - een zware strijd op een terrein waar beweegredenen uit ons duisterste verleden ineens uit een onvermoed voorraadbekken kunnen opwellen en veranderen in voorvallen waarmee we niet alleen moeten leven maar ook strijden. Het is het veelkoppige monster dat je altijd in de rug aanvalt. Daarom bid ik dat als jullie mijn deel van de Gouden Weg hebben bewandeld, jullie niet langer onschuldige kinderen zijn die dansen op muziek die je niet kunt horen.

De Gestolen Verslagen

Zwoegend klom Nayla met regelmatige stappen over de wenteltrap omhoog naar het audientievertrek van de God-Keizer bovenin de zuidelijke toren van de Citadel. Telkens als ze de zuidwestkant rondde, tekenden de smalle, spleetvormige ramen gouden strepen in de dansende stofjes op haar pad. Ze wist dat achter de centrale muur naast haar een lift van Ixiaanse makelij schuilging, groot genoeg om de kolossale gestalte van haar Heer naar de torenkamer te brengen, en dus zeker groot genoeg om haar in verhouding veel kleinere lijf te bevatten, maar ze wrokte niet over het feit dat zij de trap moest gebruiken.

Het briesje dat door de open spleten naar binnen woei, voerde de branderige vuursteenlucht van rondvliegend zand mee. De laagstaande zon deed de mineraalschilfers in de binnenwand rood opvlammen, alsof daar felrode lucifers brandden. Af en toe keek ze door een spleetraam even naar de duinen. Maar geen keer bleef ze staan om de dingen die om haar heen te zien waren te bewonderen.

'Jij hebt heldengeduld, Nayla,' had de Heer haar eens gezegd.

Nu ze zich deze woorden herinnerde, werd Nayla weer helemaal warm van binnen.

In de toren volgde Leto Nayla's vorderingen op de lange wenteltrap die zich om de Ixiaanse liftschacht wond. Haar vorderingen werden aan hem overgebracht door een instrument van Ixiaanse makelij dat het beeld van haar naderende gestalte op een kwart van ware grootte projecteerde op een driedimensionaal beeldvlak recht voor zijn ogen.

Wat beweegt ze zich secuur, dacht hij.

Hij wist dat die zorgvuldigheid voortkwam uit een hartstochtelijke eenvoud.

Ze droeg haar blauwe Vissprekers overall en een pelerinemantel zonder de havik op de borst. Eenmaal voorbij de wachtpost aan de voet van de toren, had ze het cibusmasker afgegooid dat ze van hem bij deze persoonlijke bezoeken moest dragen. Haar forse, gespierde lijf leek op dat van veel van zijn andere gardisten, maar haar gezicht was hij in zijn hele geheugen nog nooit tegengekomen - bijna vierkant en met een mond zo breed, dat hij voorbij haar wangen leek door te lopen; een indruk die nog versterkt werd door diepe plooien aan de mondhoeken. Haar ogen waren lichtgroen en het kortgeknipte haar had de kleur van oud ivoor. Haar voorhoofd versterkte de vierkante indruk, doordat het bijna plat was en voorzien van fletse wenkbrauwen die vaak niet eens opgemerkt werden boven de opvallende ogen. De neus was een ondiepe, rechte lijn die vlak boven de dunne lippen ophield.

Als Nayla praatte, gingen haar grote kaken op en neer als die van een voorwereldlijk dier. Haar kracht, die buiten het Vissprekerscorps maar aan weinigen bekend was, was daar legendarisch. Leto had haar met een hand een kerel van honderd kilo op zien tillen. Haar aanwezigheid op Arrakis was oorspronkelijk zonder Moneo's bemiddeling geregeld, al wist de meier wel dat Leto zijn Vissprekers als geheime agenten gebruikte.

Leto wendde zijn blik af van de zwoegende gestalte en keek door de brede opening naast hem naar de woestijn in het zuiden. De kleuren van de rotsen in de verte dansten in zijn bewustzijn - bruin, goud en een diep oranje. Op een verre klip zag hij een roze strook die precies de tint had van de veren van een reiger. Reigers bestonden niet meer, behalve in Leto's herinnering, maar hij kon dat bleke pastelkleurige steenlint tegenover een innerlijk oog plaatsen en dan was het net of de uitgestorven vogel voor hem langs vloog.

Zelfs Nayla zou nu toch moe beginnen te worden van de lange klim, wist hij. Ze bleef eindelijk staan om uit te rusten op een punt dat twee treden voorbij het driekwart-merkteken lag, precies de plaats waar ze iedere keer uitrustte. Dat hoorde bij haar zorgvuldigheid, een van de redenen waarom hij haar uit het afgelegen garnizoen op Seprek had teruggehaald.

Een Duinhavik zweefde langs de opening naast Leto, op maar een paar vleugellengtes afstand van de torenmuur. De vogel hield zijn blik strak gericht op de schaduwen aan de voet van de Citadel. Daar vertoonden zich soms kleine diertjes, wist Leto. In het kielzog van de havik kon hij aan de horizon vaag een rij wolken onderscheiden.

Wat waren dat voor de antieke Vrijman in zijn binnenste een vreemde zaken: wolken op Arrakis, en regen en open water.

Leto hield de innerlijke stemmen voor: Met uitzondering van deze laatste woestijn, mijn Sarier, is de omvorming van Duin in groen Arrakis vanaf het allereerste begin van mijn heerschappij meedogenloos voortgegaan.

De invloed die geografie op de geschiedenis had, werd zelden herkend, bedacht Leto. Mensen hadden meestal meer oog voor de invloed van geschiedenis op de geografie.

Wie bezit het vaarrecht op deze rivier? Rn deze groene vallei? Dit schiereiland? Deze planeet?

Wij geen van allen.

Nayla had haar klim hervat en liep met haar blik strak op de treden voor haar voeten gericht. Leto's gedachten bleven bij haar steken.

In veel opzichten is ze de meest bruikbare helper die ik ooit heb gehad. Ik ben haar God. Xe aanbidt me volledig vanzelfsprekend. Zelfs als ik een speelse aanval op haar geloof doe, vat ze dat gewoon op als een beproeving. Ze weet dat ze elke beproeving kan doorstaan.

Toen hij haar naar de opstandige beweging had gestuurd met de opdracht om Siona in alles te gehoorzamen, had ze geen vragen gesteld. Als Nayla twijfelde, zelfs als ze haar twijfels in woorden uitdrukte, waren haar eigen woorden genoeg om haar vertrouwen te herstellen... dat was altijd zo geweest tenminste. Maar haar jongste boodschap maakte duidelijk dat Nayla de Heilige Tegenwoordigheid nodig had om haar innerlijke kracht te herwinnen.

Leto dacht terug aan zijn eerste onderhoud met Nayla, toen de vrouw stond te trillen van verlangen om hem te behagen.

'Zelfs als Siona je er op uit stuurt om mij te doden moet je gehoorzamen. Ze mag er nooit achter komen dat je mij dient.'

'Niemand kan u doden, Heer.'

'Maar je moet Siona gehoorzamen.'

'Natuurlijk Heer. U hebt het bevolen.'

'Je moet haar in alles gehoorzamen.'

'Ik zal het doen, Heer.'

De zoveelste beproeving. Nayla verwondert zich nooit over mijn beproevingen. Ze behandelt ze als vlooienbeten. Haar Heer beveelt? Nayla gehoorzaamt. Ik moet deze verhouding door niets laten verstoren.

Ze zou in de dagen van weleer een geweldige Shadout geweest zijn, bedacht Leto. Dat was een van de redenen waarom hij Nayla een krysmes had gegeven, een echt exemplaar dat uit Vest Tabr bewaard was gebleven. Het was van een van Stilgars vrouwen geweest. Nayla droeg het in een schede onder haar kleren verborgen, meer als talisman dan als wapen. Hij had het haar overhandigd met het oorspronkelijke ritueel, een plechtigheid die tot zijn verbazing allerlei gemoedsbewegingen bij hem teweeg had gebracht waarvan hij had gemeend dat ze voorgoed dood en begraven waren.

'Dit is de tand van Shai-hulud.'

Hij had haar het mes voorgehouden op de zilveren huid van zijn handen.

'Neem het en je wordt een deel van verleden en toekomst beide. Bezoedel het en het verleden zal je geen toekomst schenken.' Nayla had het mes aangenomen en vervolgens de schede. 'Laat uit een van je vingers bloed vloeien,' had Leto bevolen. Nayla had gehoorzaamd.

'Steek het mes in de schede. Haal het nimmer te voorschijn zonder bloed te laten vloeien.'

Weer had Nayla gehoorzaamd.

Terwijl Leto het driedimensionale beeld van Nayla in aantocht volgde, werd het hem bij zijn gedachten over die oude plechtigheid droef te moede. Als het mes niet op de oude Vrijmanse manier was gebonden, zou het steeds brozer worden en uiteindelijk onbruikbaar. Tijdens Nayla's leven zou het zijn krysmesvorm behouden, maar niet veel langer.

Ik heb een stukje van het verleden weggegooid.

Wat was het treurig dat de Shadout van weleer de Visspreker van nu was geworden. En er was een echt krysmes gebruikt om een ondergeschikte nog sterker aan haar meester te binden. Hij wist dat sommige mensen dachten dat zijn Vissprekers eigenlijk priesteressen waren - Leto's antwoord op de Bene Gesserit.

'Hij schept een nieuwe religie,' zei de Bene Gesserit.

Onzin! Ik heb geen religie geschapen. Ik ben de religie!

Nayla stapte het torenheiligdom binnen en bleef op drie passen afstand voor Leto's wagen staan, haar ogen in gepaste onderdanigheid neergeslagen.

Nog steeds in de ban van zijn herinneringen zei Leto: 'Vrouw, kijk me aan!'

Ze gehoorzaamde.

'Ik heb een heilige obsceniteit geschapen!' zei hij. 'Ik walg van deze godsdienst die rond mijn persoon is opgebouwd!' 'Ja Heer.'

Boven de vergulde kussens van haar wangen staarden Nayla's ogen hem aan zonder verwondering, zonder begrip en zonder enige behoefte aan een van die twee reacties.

Als ik haar uitstuurde om de sterren te plukken, zou ze het gewoon gaan proberen. Ze denkt dat ik haar weer op de proef stel. Ze zou me warempel kwaad kunnen maken.

'Deze vervloekte religie zou bij mij moeten eindigen!' schreeuwde Leto. 'Waarom zou ik een religie willen loslaten op mijn volk? Religies verwoesten van binnenuit - grote rijken en personen, zonder onderscheid! Dat maakt niets uit.' 'Ja Heer.'

'Religies brengen radicalen voort en fanatiekelingen zoals jij!' 'Dank u, Heer.'

De kortstondige schijnwoede zakte weg in de diepten van zijn herinneringen. Het harde oppervlak van Nayla's geloof kon door niets een deuk oplopen.

'Topri heeft mij via Moneo de boodschap overgebracht,' zei Leto. 'Vertel me eens wat over deze Topri.'

'Topri is een worm.'

'Noem je mij niet ook zo als je tussen de rebellen verkeert?'

'Ik gehoorzaam mijn Heer in alles.'

Touche!

'Het is dus niet de moeite waard om Topri de hand boven het hoofd te houden?' vroeg Leto.

'Siona heeft hem doorzien. Hij is een stuntel. Hij zegt dingen die anderen herhalen, zodat duidelijk blijkt dat hij erachter zat. Toen Kobat nog maar een paar seconden aan het woord was, had zij al zekerheid dat Topri een spion was.'

iedereen is het daarover eens, zelfs Moneo, dacht Leto. Topri is geen goede spion.

Leto vond die eenstemmigheid vermakelijk. De kleine kuiperijen vertroebelden water dat voor hem glashelder bleef. Maar de spelers pasten nog steeds in zijn plannen.

'Siona verdenkt jou niet?' vroeg Leto.

'Ik ben geen stuntel.'

'Weet je waarom ik je heb ontboden?'

'Om mijn geloof te beproeven.'

Ach Nayla, wat weet jij nou van beproevingen!

'Ik wens jouw oordeel over Siona. Ik wil het van je gezicht en uit je bewegingen kunnen lezen en het uit je stem kunnen horen,' zei Leto. 'Is ze zover?'

'De Vissprekers hebben haar nodig, Heer. Waarom neemt u het risico om haar te verliezen?'

'Door de zaak op de spits te drijven zou ik zeker dat wat ik in haar het meest op prijs stel, kwijtraken,' zei Leto. 'Ze moet met al haar ongeschonden kracht naar mij overkomen.'

Nayla sloeg haar ogen neer. 'Zoals mijn Heer beveelt.'

Leto herkende het antwoord. Het was Nayla's reactie op alles wat ze niet kon begrijpen.

'Zal ze de proef overleven, Nayla?'

'Zoals mijn Heer de proef beschrijft...' Nayla keek Leto weer aan en haalde haar schouders op. 'Ik weet het niet, Heer. Sterk is ze in ieder geval wel. Ze heeft als enige de wolven overleefd. Maar ze wordt geregeerd door haat.'

'Geheel vanzelfsprekend. Vertel me eens, Nayla, wat gaat ze doen met de dingen die ze van me heeft gestolen?'

'Heeft Topri u niet ingelicht over de boeken die volgens hen Uw Heilige Woorden bevatten?'

Eigenaardig zoals zij in hoofdletters kan spreken, dacht Leto. Kortaf zei hij: 'Ja, ja. De Ixianen hebben een afschrift en weldra zullen Gilde en Zusters er ook hard mee aan de slag gaan.'

'Wat zijn dat voor boeken, Heer?'

'Het zijn mijn woorden voor mijn volk. Ik wil dat ze gelezen worden. Wat ik wil weten is wat Siona heeft gezegd over de plattegronden van de Citadel die ze heeft gestolen.'

'Ze zegt dat er een enorme melangevoorraad onder uw Citadel ligt, Heer, en dat de kaarten zullen onthullen waar.'

'De kaarten zullen het niet onthullen. Gaat ze een tunnel graven?'

'Daarvoor is ze op zoek naar Ixiaans gereedschap.' 'Ix zal haar daar niet van voorzien.' 'Bestaat er zo'n specievoorraad, Heer?'

'Er doet een verhaal de ronde over hoe uw voorraad beveiligd is, Heer. Dat Arrakis zelf verwoest zou worden als iemand uw melange zou proberen te stelen. Is dat waar?'

'Ja. En dan zou het rijk uiteenvallen. Er zou niets overblijven - ook niet het Gilde of de Zusters, of lx of Tleilax, zelfs de Vissprekers niet.'

Ze huiverde en zei toen: 'Ik zal niet toestaan dat Siona uw specie in handen probeert te krijgen.'

'Nayla! Ik heb je opgedragen om Siona in alles te gehoorzamen. Is dit de manier waarop je me dient?'

'Heer?' Doodsbang voor zijn toorn, was ze nu dichter bij het verlies van haar geloof dan hij haar ooit had gezien. Het was de crisis die hij had veroorzaakt, wetend hoe de uitkomst zou zijn. Langzaam ontspande Nayla zich. Hij kon de vorm van haar gedachten zien alsof ze die in lichtgevende letters voor hem had neergelegd.

De uiterste beproeving!

'Jij gaat terug naar Siona en je waakt met je eigen leven over het hare,' zei Leto. 'Dat is de taak die ik je heb gesteld en die je hebt aanvaard. Dat is de reden waarom jij werd gekozen. Daarom ook draag je een mes uit Stilgars huishouden.'

Haar rechterhand zocht het krysmes dat onder haar mantel school.

Wat is het toch een voldongen feit, dacht Leto, dat een wapen een mens kan vastpinnen in voorspelbaar gedrag.

Hij staarde geboeid naar Nayla's verstijfde lichaam. In haar ogen was niets anders dan aanbidding te lezen.

De totale retorische tirannie... en ik verafschuw die!

'Ga dan!' blafte hij.

Nayla draaide zich om en vluchtte weg uit de Heilige Tegenwoordigheid.

Is het dit wel waard? vroeg Leto zich af.

Maar Nayla had hem verteld wat hij moest weten. Nayla had haar geloof vernieuwd en tegelijk had ze heel nauwkeurig datgene onthuld wat Leto in Siona's vervagende beeld niet kon vinden. Nayla's instinct was heel betrouwbaar.

Siona heeft die kritieke fase bereikt die ik nodig heb.

De Duncans vinden het altijd gek dat ik voor mijn strijdmacht de voorkeur geef aan vrouwen, maar mijn Vissprekers zijn in elk opzicht een tijdelijk leger. Vrouwen kunnen gewelddadig zijn en gemeen, maar in hun toewijding aan de strijd vertonen ze een diepgaand verschil met mannen. De geboortedrift doet hen uiteindelijk toch neigen naar een gedrag dat het leven meer beschermt. Zij zijn de beste hoeders van de Gouden Weg gebleken. Ik versterk dit in hun door mijzelf ontworpen opleiding. Ze worden enige tijd buiten de sleur van het dagelijks leven geplaatst. Ik laat ze bijzondere ervaringen delen waarop ze hun hele verdere leven met plezier kunnen terugkijken. Ze worden volwassen in het gezelschap van hun zusters, als voorbereiding op veel dieper ingrijpende voorvallen. Wat je in zulk gezelschap deelt, bereidt je altijd voor op grootser dingen. Een waas van heimwee versluiert hun dagen temidden van hun zusters en maakt van die dagen iets anders dan ze waren. Op die manier verandert het heden de geschiedenis.