Het hout was helemaal opgebrand en Tom staarde in de smeulende as. Hij wist dat Danny naar hem keek in afwachting van de rest van het verhaal, maar de waarheid en de beelden die die bij hem had opgeroepen hadden bijna een halve eeuw diep weggestopt gezeten, en het opgraven ervan had zijn tol geëist.

'Pap? Gaat het wel?'

Tom knikte en keek zijn zoon even aan, maar algauw wendde hij zijn blik weer af en keek naar de lucht. De maan was in een boog over hen heen getrokken en werd nu verderop weerspiegeld tussen de steile oevers van de rivier, waar het wateroppervlak rimpelloos was.

'Ik krijg het koud. Jij niet?'

Danny schudde zijn hoofd.

Tom stond op. Zijn knieën waren stijf en hij strompelde een beetje toen hij naar de tent liep. Hij viste een trui uit zijn rugzak en trok die aan terwijl Danny de laatste blokken hout die ze hadden verzameld op het vuur legde. Ze gingen weer zitten en namen allebei een paar slokken water uit Toms fles.

'Pap, je hoeft niet verder te vertellen. Ik zie hoe zwaar je het...'

'Ik wil het graag.' Hij lachte. 'Ik zou me nu niet tegenhouden als ik jou was. Het wordt net interessant.'

Het had Tom vele jaren en duizenden dollars aan therapie gekost om te leren zijn leven niet te beschouwen als een reeks 'had-ik-maars'. Had hij maar dit gedaan in plaats van dat, had hij zich op cruciale momenten maar niet zo laten gaan of zijn mond gehouden; had hij bepaalde belangrijke gebeurtenissen maar bekeken vanuit het standpunt van de ander in plaats van er zo verdomd zeker van te zijn dat hij gelijk had; had hij maar aardiger gedaan tegen Gina, had hij maar meer rekening met haar gehouden; had hij zich maar niet laten meeslepen door zijn woede en zelfhaat toen Danny en zij bij hem weggingen. Uiteindelijk was hij tot de ontdekking gekomen dat die instelling niet zinvol was - tenzij je ervan leerde om niet .steeds dezelfde fouten te maken (wat bij hem niet was gelukt). Het enige wat je ermee bereikte, was dat je hoofd en je hart zich vulden met overdreven sentimenteel berouw, dat wortel schoot en uitbotte en zich vastzette als een hardnekkige klimplant, tot alle ruimte werd ingenomen en er niets anders meer kon groeien.

Toch vond hij het nog steeds moeilijk om datgene wat er met Diane was gebeurd terug te halen zonder op elk kruispunt op een 'had ik maar' te stuiten.

Eind jaren negentig, vlak voor zijn dood, had Herb Kanter in een filmblad een lang interview gegeven over zijn leven en zijn loopbaan. De interviewster had duidelijk haar huiswerk gedaan, want ze had geïnformeerd naar Diane Reed, een naam die tegen die tijd alleen nog de echte filmfanaten iets zei. Herb had weinig te zeggen gehad over het onderwerp, behalve dat Diane erg talentvol was geweest en dat de gebeurtenissen tragisch waren. Als Jerry Giesler er nog was geweest, had hij peinzend gezegd, dan was het niet eens tot een rechtszaak gekomen.

Giesler was de legendarische advocaat die werd opgetrommeld wanneer de grote namen in Hollywood weer eens tot aan hun heupen in de problemen zaten. Hij had met succes een klein melkwegstelsel aan sterren verdedigd, onder wie Errol Flynn, Robert Mitchum en Charlie Chaplin. Eén van zijn laatste triomfen was in 1958, toen de dochter van Lana Turner het gangstervriendje van haar moeder - Johnny Stompanato - had neergestoken met een keukenmes. Giesler was nog vóór de politie op de plaats delict en zorgde ervoor dat moeder en dochter hun verhaal op orde hadden. Het kwam nooit verder dan een gerechtelijk onderzoek, waarbij Lana de rol van haar leven speelde en de uitspraak wist te reduceren tot 'doodslag uit wettige zelfverdediging'. Herb Kanter was blijkbaar de mening toegedaan dat Giesler voor Diane hetzelfde had kunnen en willen doen. Helaas voor alle betrokkenen restte er van hem tegen de tijd dat ze hem nodig had alleen nog een plaquette aan de muur op de begraafplaats van Forest Lawn.Maar de allergrootste 'had ik maar' was er een waarvan alleen Tom weet had. Had hij zijn moeder maar niet gehoorzaamd en had hij maar de waarheid verteld. Diane had echter heel stellig gezegd dat dit het beste was. In het kwartier voordat de politie ter plaatse was, had ze steeds herhaald wat hij moest zeggen en hem laten beloven - plechtig beloven - dat hij daar niet van zou afwijken. Nog zonder te weten wat haar bedoeling was, had hij toegekeken hoe ze het wapen schoonveegde en het vervolgens stevig beetpakte met haar rechterhand; ze had zelfs even voorzichtig haar vinger op de trekker gehouden, waarna ze het wapen op bed legde. Vervolgens liep ze naar het nachtkastje, veegde de greep van de lade schoon en drukte haar vingers ertegen.

'Diane, wat doe je?'

'Jij hoorde me roepen toen je met Dolores in de keuken zat. Ja? En je kwam naar boven en hoorde ons ruziemaken. Je ging in de deuropening staan, zoals je daar net ook stond, en toen zag je dat hij me sloeg. Begrepen? Tommy, kijk me aan. Dit is heel belangrijk.'

Zijn blik dwaalde steeds af naar het lijk van Ray, dus pakte ze hem bij zijn schouders en dwong hem haar in de ogen te kijken.

'Ik wist me van hem los te rukken en holde hierheen, naar de andere kant van het bed. Begrepen? En daar pakte ik het pistool uit de la - ik pakte het, oké? Niet jij. Ik richtte het op hem en zei dat hij van me af moest blijven, zoals jij dat zei, maar denk erom: ik was het, jij niet. Jij keek toe vanuit de deuropening, is dat duidelijk? Tommy, luister nou!'

'Ik luister.'

'Daarna vroeg ik hem om de kluis open te maken en de paspoorten te pakken, maar hij stoof op me af en toen schoot ik.'

'Maar Diane, zo is het niet...'

'Dat kan me niet schelen! Dat is het verhaal. Ik heb het gedaan, niet jij. Als we dat allebei zeggen, komt het allemaal goed. Ga nu je handen wassen.'

En dat was het verhaal dat ze allebei hadden verteld aan de agenten die hen verhoorden, het verhaal waaraan ze zich hielden lang nadat het tot Tommy was doorgedrongen dat ze het bij het verkeerde eind had gehad, dat het helemaal niet goed zou komen.Hij had van begin af aan geweten dat Diane alleen maar loog om hem te beschermen, en later zou hij zich afvragen of er een verband bestond met die andere grote leugen in hun leven, over wie zijn ouders waren, de leugen die hen allemaal had moeten beschermen tegen de schande. Misschien vond ze dat die voor alle betrokkenen goed had gewerkt. Althans, tot ze hem niet meer nodig hadden gehad en de waarheid veilig onthuld kon worden. Misschien had ze zichzelf ervan overtuigd dat ook deze leugen hun belangen het beste zou dienen.

Na de geboorte van Danny (en ver voordat de vraag opeens niet langer puur hypothetisch zou zijn) had Tom zich dikwijls afgevraagd of hij hetzelfde zou doen, of hij zijn vingerafdrukken van het wapen zou vegen en onder ede zou liegen om de schuld op zich te nemen. Hij wist het niet. Hoe kon je zoiets weten voordat het daadwerkelijk gebeurde?

Hij had zich, met zijn sterke neiging zich voortdurend schuldig te voelen, ook afgevraagd of hij Diane niet in de kou had laten staan. Hij wist dat hij beter had moeten luisteren naar haar instructies over wat hij tegen de politie moest zeggen, want er bleken tegenstrijdigheden in hun afzonderlijk afgelegde verklaringen te zitten, vooral waar het ging om wat Ray precies had gezegd en gedaan voordat Diane het dodelijke schot loste.

De agenten die hem hadden verhoord, waren vriendelijk en begripvol geweest, maar dat had hen er niet van weerhouden allerlei slinkse vragen te stellen. Ze hadden hem laten vertellen waar Diane en hij de laatste tijd hadden gewoond, en waarschijnlijk had hij veel te veel prijsgegeven. Hij had verteld dat Cal heel aardig voor hen was geweest en had zelfs aangestipt wat Diane in de trein had gezegd over een eventueel huwelijk, nadat ze zou kunnen gaan scheiden van Ray. Op dat moment was het hem niet opgevallen, maar ze hadden vast de oren gespitst.

Ze kwamen steeds weer terug bij de vraag of Diane op de een of andere manier had geprobeerd Tom in te fluisteren wat hij de politie zou moeten vertellen. En het duurde even voordat hij begreep dat ze dat niet wilden weten omdat ze het vermoeden hadden dat hij en niet Diane Ray had doodgeschoten, maar omdat ze dachten dat Dianes verhaal over zelfverdediging niet klopte. En hoe harder Tommy zijn best deed om haar te helpen, hoe meer hij verstrikt raakte in zijn eigen leugens. Uiteindelijk had hij geprobeerd de waarheid te vertellen, maar tegen die tijd wilden ze hem niet meer geloven.

'Haar vingerafdrukken staan op het wapen, Tommy, niet die van jou.'

'Dat weet ik, omdat zij de schuld op zich wilde nemen. Ze heeft mijn vingerafdrukken eraf geveegd - en van de greep van de lade. Ik heb het gedaan. U moet me geloven.'

'Je bent een dappere jongen, om zo te proberen je moeder te beschermen. Maar het verhaal klopt niet.'

'Het is de waarheid!'

Diane bleef in voorarrest. En dat betekende dat Tom ook moest worden vastgehouden, totdat Cal kwam. Hij werd tot officiële getuige uitgeroepen en werd overgebracht naar de jeugdgevangenis, waar hij zich achteraf weinig van kon herinneren, behalve dat het er lang niet zo erg was als op zijn kostschool in Engeland. Er zaten een paar behoorlijk lastige kinderen en enkele echte gemeneriken, maar er werkten tenminste niet van die psychopaten als Mepper Brent.

Cal huurde een flat in West Hollywood. Tom herinnerde zich nog dat ze samen door de luxaflex hadden gegluurd naar het groepje verslaggevers en fotografen dat de eerste paar weken op straat onder de bomen had staan wachten, rokend en lachend; zodra ze iemand het gebouw uit zagen komen, waren ze vliegensvlug in actie gekomen. Maar na een tijdje leken ze hun belangstelling te verliezen. Tommy ging weer naar Carl Curtis en later, in de herfst, naar de plaatselijke middelbare school.

Diane kreeg moord met voorbedachten rade ten laste gelegd. Bij de hoorzitting waarin werd bepaald of ze op borgtocht vrij zou komen, deed de openbare aanklager zijn uiterste best (zo las Tom in de krantenknipsels die hij later opdiepte) om haar af te schilderen als een koelbloedige moordenares; hij suggereerde zelfs heel sinister dat de dood van Ray geen eenvoudige relationele kwestie was, maar het begin van een grootschaliger uitroei-actie van de cowboys van Hollywood. De rechter was niet overtuigd. John Wayne en zijn vrienden, zei hij, konden die nacht met een gerust hart gaan slapen. Maar de borgtocht werd afgewezen.

Arthur stierf een week later, zich niet bewust van de crisis die was losgebarsten rond zijn dochter en zijn kleinzoon.

De rechtszaak liet iets meer dan een jaar op zich wachten.

Toen Tom vele jaren later de krantenknipsels las, intrigeerde het hem hoezeer de plot en de hoofdpersonen waren aangepast om in het Hollywood-stramien te passen. Ondanks het feit dat Rays duistere kant een publiek geheim was geweest, vereiste zijn verscheiden dat hij slechts herinnerd zou worden als de dappere cowboyheid, een van 's lands gekoesterde tv-lievelingen: Red McGraw, de bestrijder van het onrecht, die in zijn eentje vocht tegen alles wat niet rechtvaardig was - maar nu met vleugels en een stralenkrans rond zijn hoed.

Diane moest bij wijze van contrast wel de doortrapte verleidster zijn. Ze werd ambitieus en zonder scrupules afgebeeld als de schaamteloze Engelse sloerie die een gelukkig huwelijk had ontwricht en had gelogen over haar ranzige, immorele verleden; een vrouw wier onwettige zoontje door die lieve, attente Ray ruimhartig in de armen was gesloten, waarna ze hem had bedrogen met zijn eigen stand-in en paardenverzorger, tot overmaat van ramp een halfbloedindiaan. Anonieme bronnen vertelden dat de 'hartstochtelijke' verhouding - andere verhoudingen bestonden uiteraard niet - was begonnen in Arizona, op de set van The Forsaken, en (het verschrikkelijkst van alles, want uiteindelijk draaide het in Hollywood toch allemaal om geld) dat het schandaal een vernietigende invloed had gehad op de bezoekersaantallen in de bioscoop en de opbrengst van de film.

Cal huurde een blauwe Buick, die ze in de garage onder het flatgebouw parkeerden, en elke woensdag na school reden ze naar de gevangenis om Diane te bezoeken. Ze mochten veertig minuten blijven en moesten via een glazen ruitje met haar praten. De enige keer in die eerste paar maanden dat ze elkaar mochten aanraken, was toen Diane en Cal dankzij bijzondere dispensatie van een medelevende rechter gingen trouwen in het gevangeniskapelletje. Herb Kanter was er ook; hij gaf Diane weg. De enige andere aanwezigen waren de kapelaan, die niet ouder dan zestien leek, en een verschrompeld oud mannetje met een dikke bril dat orgel speelde. Diane droeg een lichtblauwe jurk en een boeket crèmekleurige lelies. Ze glimlachte dapper terwijl alle anderen hun best deden om niet te huilen.

De rechtszaak begon in de derde week van november, met een jury van negen mannen en drie vrouwen. Tom mocht er niet bij zijn, zelfs niet om te getuigen. Beide partijen waren het erover eens dat dat te traumatisch voor hem zou zijn en dat de verklaringen die hij onder ede aan de politie had afgelegd zouden volstaan. Hij zou nooit te weten komen of er nog een andere reden was geweest. Waarschijnlijk vond Dianes advocaat dat er al genoeg tegenstrijdigheden waren en was hij bang dat Tommy's aanwezigheid alleen maar meer schade zou aanrichten.

Niet dat er nog niet genoeg schade was. De meest dodelijke getuige van de tegenpartij was natuurlijk Dolores. Op de tweede dag van de rechtszaak had ze - volgens de verslagen - 'dapper en met trillende stem' verteld dat Diane haar altijd slecht had behandeld en bot en gemeen tegen haar was geweest; dat ze Diane vele malen tegen Ray had horen tieren en schelden en soms spullen naar zijn hoofd had zien slingeren; dat Diane een keer in een vlaag van woede de spiegel in de huiskamer kapotgegooid had; dat Ray altijd zijn best had gedaan om haar te kalmeren en dat hij altijd heel aardig en liefdevol was geweest voor Diane en vooral de kleine Tommy. Op de dag van de moord, zei ze, was de verdachte het huis binnengestormd, waarbij ze tegen haar tekeergegaan was en haar had bedreigd, en Dolores had Diane na Rays aankomst de grofste beledigingen tegen hem horen schreeuwen. Ze had een schot gehoord, zei ze, was naar boven gerend en had daar Diane met het pistool in de hand zien staan. Ze keek kalm op het lijk van Ray neer. Toen Diane Dolores en Miguel in de deuropening zag staan, had ze zich naar hen omgedraaid met het wapen nog in de hand; ze hadden voor hun leven gevreesd en waren de trap afgerend om de politie te bellen.

Na die dag was de aandacht voor de rechtszaak in de kranten en op tv vrijwel verdwenen, overschaduwd door een moord op veel grotere schaal: de aanslag in Dallas, Texas, op de vijfendertigste president van de Verenigde Staten. En vanaf dat moment leek behalve de mensen die haar kenden niemand nog geïnteresseerd in die rechtszaak in Californië waar het draaide om leven of dood van een jonge Britse actrice. Tom had later in zijn leven een paar jaar lang regelmatig overwogen om onderzoek te doen naar het percentage veroordelingen wegens moord in diezelfde periode. Hij had de theorie dat een volk dat kapot is van verdriet eerder geneigd zou zijn om zich te wreken op alle mogelijke moordenaars.

Maar waarschijnlijk was er een veel minder vergezochte reden voor de gebeurtenissen. Vele jaren later, toen Cal na de dood van John en Rose was verhuisd naar Nevada, had hij Tom verteld dat Diane in de beklaagdenbank een erg wazige en afwezige indruk had gemaakt. De advocaat van de tegenpartij had haar voortdurend betrapt op tegenstrijdigheden tussen haar verklaringen en die van Tom. Je kon de zelfverdedigingstheorie bijna aan diggelen horen vallen op de geboende vloer van de rechtszaal, vertelde hij, en de week daarop, toen de juryleden waren binnengekomen om het vonnis uit te spreken, hadden ze er bijna verveeld uitgezien. Ze hadden maar vier uur nodig gehad om unaniem tot het oordeel te komen dat de rest van de wereld (of dat kleine gedeelte dat nog geïnteresseerd was) al had geveld. De verdachte werd schuldig bevonden aan moord met voorbedachten rade. Diane was in de boeien geslagen en afgevoerd naar haar cel.

Het hoger beroep het het grootste gedeelte van een jaar op zich wachten. In die periode ging er bijna geen nacht voorbij zonder dat Tom een afschuwelijke droom had over wat er zou gaan gebeuren. Vreemd genoeg was hij meestal het slachtoffer. Hij zat zelf in de gaskamer, vastgebonden in een stoel terwijl er rook omhoog kringelde rond zijn enkels en daarna zijn knieën en heupen en vervolgens zijn borst, en dan werd hij gillend wakker. Op zulke momenten was Cal er, die hem in zijn armen nam en bij hem kwam liggen tot hij weer sliep.

En elke woensdagmiddag reden ze samen naar de gevangenis. Tommy zag tegen elk bezoek op. Diane was altijd heel dapper en grappig en vol hoop, alsof het allemaal één groot misverstand was dat weldra zou worden opgehelderd. Eén keer, toen hij met Cal in de wachtruimte zat, vloog er een bruine vogel naar binnen door een van de hoge, getraliede ramen. Aan het plafond hingen vier ventilatoren, en iedereen in het vertrek keek toe hoe het beestje daar met gevaar voor eigen leven omheen fladderde. Toen kwam een van de bewakers aan met een net op een lange stok, waarmee hij de vogel probeerde te vangen, maar na een hele tijd slaagde hij er slechts in het beest in een van de ventilatoren te jagen, waarna het in een regen van dwarrelende veren dood op de grond viel.

Het hoger beroep werd afgewezen en er werd een datum vastgesteld voor Dianes executie. Tom kon zich nog elk moment van dat laatste bezoek herinneren. Het geluid van de metalen deuren en de stemmen die door de gang galmden; hoe hij de dikke bewaker was gevolgd door al die hekken en poorten; de aanblik van Diane die in de zonovergoten cel naar hem glimlachte toen de andere bewaker de deur openmaakte. En het enige wat hij had gevoeld, was een vreemde woede dat zijn leven zo moest lopen.

Toen hun tijd om was, was hij weer in de wachtkamer gaan zitten terwijl Cal afscheid van haar ging nemen. Toen Cal terugkwam, stond Tommy op van zijn stoel; Cal sloeg een arm om zijn schouders en samen hepen ze het cellenblok uit, de warme avondlucht van het parkeerterrein in. Er hing een joekel van een Amerikaanse vlag boven de gevangenis, die het laatste zonlicht deed rimpelen. Tom staarde er de hele weg naar de auto naar, en zelfs toen ze al wegreden kon hij zijn ogen er niet van afhouden, alsof die vlag op de een of andere manier de gebeurtenissen zou kunnen tegenhouden.

Twee dagen later ging Diane de gaskamer in.