McKnight had het bij het rechte eind gehad met zijn voorspelling over soldaat Eldon Harker. De jongeman zag er zo glad en ondoordringbaar uit als een blok gepolijst marmer. Geen scheurtje te bekennen. Na Danny's verhalen over hem had Tom een achterbaks, schichtig type verwacht wiens leugens-uit-eigenbelang overduidelijk waren voor alle toehoorders. Maar Harker leek eerder het type man dat door het korps mariniers gebruikt zou worden voor een wervingscampagne. Hij zat kaarsrecht, was knap en zijn antwoorden klonken zelfverzekerd zonder aanmatigend te worden. Die jongen was een geboren getuige en hij werd duidelijk goed gecoacht.

Richards speelde hem de gebruikelijke vragen toe, bedoeld om hem te portretteren als de ideale trouwe soldaat, en vervolgens nam hij met hem de gebeurtenissen door die hadden geleid tot de schietpartij.

'Was er bij de groep mensen op de binnenplaats iemand die op enigerlei wijze een verdachte of gevaarlijke indruk maakte?'

'Nee, daarvoor waren ze te bang.'

'Was u zich ervan bewust dat er een man bij was die maar één been had?'

'Jawel, meneer.'

'U had hem gezien?'

'Inderdaad.'

'Wanneer zag u hem voor het eerst?'

'Meteen vanaf het begin.'

'En toen hebt u al gezien dat hij maar één been had?'

'Nee, meneer, niet meteen. Het leek wel of hij niet kon stilstaan, en toen pas drong het tot me door dat dat kwam doordat hij een been miste en zijn kruk naast hem op de grond lag.'

'Dat zag u duidelijk, dat het een kruk was en niet een wapen?'

'Jazeker.'

'Hebt u onderkorporaal Bedford daarop gewezen?'

'Ja, meneer. Ik wilde het hem duidelijk maken, maar hij stond zo te schreeuwen dat hij me niet leek te horen.'

'Tegen wie schreeuwde hij?'

'Tegen de mensen die we moesten bewaken. Tegen de gillende vrouwen.'

'En wat riep hij?'

'Hij vloekte nogal en riep dat ze hun kop moesten houden.'

'Wat hebt u hem precies horen zeggen?'

'Hij zei telkens "vuile hadji-wijven" en "hou godverdomme je bek".'

Zo ging het maar door, en het werd alleen maar deprimerender. Alles wat Harper beschreef, ieder moment, elk woord en elke nuance, strookte met het verhaal dat Delgado had verteld. McKnight deed zijn best en sprong voortdurend op om protest aan te tekenen. Dat werd soms toegewezen, maar de getuigenis van de jonge soldaat was meedogenloos en vernietigend; elk antwoord voelde als een nieuwe hoop zand op Danny's grafkist. En wat nog erger was: dat zand bevatte kiemen van twijfel die Tom maar moeilijk van zich af kon zetten, hoezeer hij ook zijn best deed. Misschien had Danny die dingen inderdaad gezegd. Misschien was hij verblind geweest door woede en wraakzucht.

Tom staarde naar het achterhoofd van zijn zoon terwijl hij zich dat afvroeg, en zichzelf er tegelijkertijd om haatte, met een steeds zwaarder gemoed. Tegen de tijd dat Richards klaar was, kon je bijna de donkere wolk boven hun kant van de rechtszaal zien hangen. Kelly en Gina zaten zwijgend naar de vloer te staren.

In zijn kruisverhoor wroette en spitte McKnight hardnekkig naar een los draadje waaraan hij kon trekken, maar met weinig succes. Ook bij Harker opperde hij de mogelijkheid dat hij Danny's woorden verkeerd had verstaan, dat er te veel lawaai en verwarring waren geweest om nu zo stellig te kunnen zijn; hij zei dat Harker wellicht zelf ook te geagiteerd en te angstig was geweest om het zich zo duidelijk te kunnen herinneren. Harker protesteerde niet en hapte niet; hij liet zich niet uit zijn tent lokken en herhaalde alleen maar wat hij al had gezegd, kalm en volhardend, en zonder ook maar één keer te haperen.

Toen bespraken ze de gebeurtenissen na het schietincident. Het had bijna achtenveertig uur geduurd voordat de ncis Harker voor het eerst had verhoord, en McKnight vroeg hem of hij in die tussentijd of op een later tijdstip had overlegd met sergeant Delgado. Harker zei dat dat niet het geval was. Afgezien van wat hij kort na de gebeurtenissen op de binnenplaats had gezegd in Danny's bijzijn hadden de sergeant en hij elkaar niet meer gesproken. 'Ik heb opdracht gekregen om niet met hem te praten. Dat was een bevel, dus daar heb ik me aan gehouden.'

McKnight liep naar de tafel en kreeg een document overhandigd door zijn assistent. Langzaam kwam hij terug naar voren.

'In uw oorspronkelijke verklaring, soldaat Harker, was u een stuk minder specifiek over datgene wat onderkorporaal Bedford zou hebben gezegd of geroepen voordat u beiden het vuur opende. Hoe komt dat?'

'Ik wilde hem niet in de problemen brengen.'

'U wilde hem niet in de problemen brengen.'

'Nee, meneer.'

'U hebt in uw verklaring gezegd, en ik citeer hier: Er was te veel lawaai. Iedereen gilde en schreeuwde. Klopt dat?'

'Er werd inderdaad veel geschreeuwd, maar hij riep nog harder en ik kon hem wel verstaan.'

'Dus hebt u in die eerste verklaring gelogen.'

'Nee, meneer, ik probeerde een medesoldaat te beschermen.'

'Door niet de waarheid te vertellen.'

'Door niet de hele waarheid te vertellen, inderdaad.'

'Dus we moeten geen geloof hechten aan wat u eerst zei, maar wél aan wat u later hebt beweerd, toen de aanklacht wegens moord tegen u heel toevallig werd ingetrokken...'

Richards sprong overeind. 'Protest!'

'Toegewezen.'

McKnight formuleerde zijn vraag anders en ging in dezelfde teneur verder. Maar het was wel duidelijk, zelfs voor Tom, dat hij er weinig mee zou bereiken. Harker presenteerde zich als een eerzaam man die gedwongen was geweest te kiezen tussen het beschermen van een collega en het vertellen van de volledige waarheid. Hij ontkende keer op keer, zonder zelfs maar met zijn ogen te knipperen, dat hij ooit had overlegd met sergeant Delgado om samen een kloppend verhaal op te stellen. Uiteindelijk leek de muggen- zifterige, soms bijna intimiderende toon van het verhoor kolonel Scrase te irriteren. Hij onderbrak McKnight meerdere malen om te vragen waar hij nu eigenlijk heen wilde en spoorde hem aan op te schieten. Harker verliet de getuigenbank niet alleen onaangetast, maar ook met een air van dappere geloofwaardigheid, die zelfs voor Tom moeilijk in twijfel te trekken was.

De stemming tijdens het etentje die avond bij Marco, een Italiaans restaurantje op twee straten afstand van hun motel, was tegen het sombere aan. Ze waren met z'n vijven, alleen de familie: Dutch en Gina, Danny en Kelly en Tom. Niemand zei iets over de zitting, maar die had een eigen plek aan het hoofd van de tafel.

Dutch deed zijn best om de boel op te vrolijken met een verhaal over een golfmaat van hem, een zekere Doug, die naar Bangkok was gevlogen voor een medische check-up van duizend dollar. 'Dan sturen ze van die cameraatjes bij je naar binnen,' zei hij. 'Eentje via je keel en die andere gaat door de... Khyber Pass, zal ik maar zeggen.'

'Dutch, alsjeblieft,' zei Gina. 'We zitten te eten.'

'Oké, ik zal je de details besparen.'

'Laten we het hopen.'

Kelly vroeg wat een Khyber Pass was en Dutch zei dat het een Engelse benaming was. Hij vroeg Tom het uit te leggen.

'Ik geloof dat het een Cockney term is voor je achterste.'

'Afijn,' ging Dutch verder, 'ze filmen je ingewanden en dan krijg je een dvd mee naar huis die je naderhand kunt bekijken. Dus ik moest van Doug gaan zitten en die hele film bekijken. Ik kan je vertellen: het was ongelooflijk. Beter dan alle sciencefictionfilms die je ooit hebt gezien. Een reis door het middelpunt van je darmen..

'Dutch, zo is het wel genoeg.'

'En het hoogtepunt is wanneer een van die camera's door een kronkelende, slijmerig roze tunnel komt, de hoek om gaat en beng! daar is de andere camera.'

Iedereen moest lachen, zelfs Danny. Toen ze het restaurant uit kwamen, kleurde de hemel zalmroze, kriskras doorsneden met vliegtuigsporen, en de lucht was warm en rook naar de jasmijnstruiken die langs het trottoir groeiden. Dutch ging voorop, met zijn arm om Kelly heen geslagen. Tom en Danny liepen aan weerskanten van Gina, en ze haakte haar armen in die van hen en trok hen dichter naar zich toe. Niemand zei een woord. Tom vroeg zich af hoe, te midden van al hun verwarrende narigheid, dit groepje mensen toch een zekere vorm van harmonie had weten te bereiken. Misschien bestond er een natuurlijke, onverbiddelijke code van vergiffenis die dergelijke dingen bepaalde.

Maar die sentimentele overpeinzing werd al snel verdreven toen ze zo'n twintig minuten later bij Tom op de kamer bijeenkwamen om het nieuws te kijken op televisie. Tendentieus kon je het verslag van de hoorzitting niet noemen; het was gewoon een accurate weergave van de gebeurtenissen die dag in de rechtszaal. Het kalme, overtuigende relaas van Eldon Harker sprak voor zich. De reporter noemde het kruisverhoor van McKnight 'meedogenloos agressief. Toen ze daar met z'n vijven zwijgend stonden te kijken, wist Tom dat ze allemaal hetzelfde dachten: vandaag was de zaak beklonken voor de tegenpartij.

Misschien vonden de producenten van het journaal dat het item nog een soort tegenhanger nodig had, want het nieuws eindigde met een stukje uit het interview van de week ervoor met Troop - of zoals het plaatselijke nbc-nieuws hem aankondigde: 'bestsellerauteur Truscott Hooper, geroemd om zijn militaire thrillers'. Brian McKnight was gebrand geweest op positieve publiciteit en ze hadden allemaal gewacht op het moment dat het uitgezonden zou worden. Karen O'Keefe had Troop - en ook Danny - een veel langer interview afgenomen, voor haar film Walking Wounded. Daar was hij dan, die goeie ouwe Troop, flatteus belicht (dat kon je gerust aan hem overlaten), als een generaal met vier sterren achter zijn glanzende bureau.

'Daniël Bedford is een goeie kerel,' zei hij. 'Uitmuntend. Het type jongeman waaraan ons land behoefte heeft en waarop we kunnen bouwen. Oorlog is smerig en verwarrend, en niemand heeft er iets aan wanneer degenen die thuis op de bank zitten het beter menen te weten. We keren ons tegen de helden wanneer het misgaat en behandelen hen als ordinaire misdadigers; dat is iets waarvoor we ons zouden moeten schamen.'

'Wat weet hij er nou van?' zei Danny. 'Ik heb die man nooit ontmoet.'

'Schat, hij wil je alleen maar helpen,' zei Kelly.

Danny, Kelly en Gina namen afscheid en gingen naar hun kamer, maar Dutch vroeg of het goed was als hij nog even bleef om naar de honkbaluitslagen te kijken. Natuurlijk, zei Tom. Het was de allereerste keer dat ze met z'n tweeën waren, en het voelde behoorlijk vreemd.

'Wil je wat drinken?' vroeg Tom. 'Ik heb koffie en fris.'

Dutch begon te lachen. 'Nee, dank je, Tom. Ik hoef niks te drinken. Ik ben eigenlijk alleen gebleven omdat ik je wilde bedanken.'

Tom fronste zijn voorhoofd. 'Waarvoor?'

'Dat je het ons zo gemakkelijk maakt... Nee, dat is niet het juiste woord. Dit is voor niemand gemakkelijk. Ik bedoel dat je ons steunt en zo. Ik kan je niet vertellen hoeveel dat voor Danny en voor Gina betekent. En voor mij ook.'

'Jullie hebben veel meer gedaan dan ik.'

'Niet waar. Ik weet hoe moeilijk het voor je geweest moet zijn al die jaren. Jij en ik... nou ja, we zijn afkomstig uit totaal verschillende stammen, zou je kunnen zeggen. Ik weet dat je er niet blij mee was dat Danny het leger in ging, en ik weet ook dat dat tussen jullie in is komen staan. Het was zijn eigen beslissing, maar ik zal niet beweren dat ik geen enkele invloed op hem heb gehad. En nu heb ik uiteraard het gevoel dat wat er is gebeurd deels mijn schuld is.'

Tom wist niet wat hij moest zeggen.

'Maar goed, ik wilde je dus bedanken en je zeggen dat wat er ook is gebeurd tussen jou en Danny, hij altijd van je is blijven houden.'

Tom glimlachte, knikte en stak toen een beetje onhandig zijn hand uit om Dutch een klopje op de schouder te geven. 'Bedankt.'

Even zeiden ze geen van beiden iets en werd de kamer gevuld door de drukke stemmen van het sportverslag op tv. Tom schraapte zijn keel.

'Hoe vind jij het nou gaan?'

Dutch zuchtte en schudde vermoeid zijn hoofd. 'Na vandaag? Niet best. Maar morgen staat Ricky in de getuigenbank en dat kan voor ons geen kwaad.'

De volgende dag zou McKnight zijn zaak presenteren. Ricky Peters, die vanaf zijn middel verlamd was, zou in een rolstoel de rechtszaal binnengereden worden om te getuigen. Hij was de belangrijkste getuige en alle hoop was op hem gevestigd.

De twee mannen praatten nog wat en toen zei Dutch dat hij maar eens moest opstappen. Bij de deur schudden ze elkaar de hand en zeiden welterusten, waarna Dutch de gang in liep. Tom kleedde zich uit en poetste zijn tanden in het krappe badkamertje, terwijl hij met een half oor naar de tv luisterde en zijn best deed om niet te denken aan wat Dutch nu misschien deed. Bij Gina in bed stappen. Tegen haar aan kruipen. De troostende warmte van haar lichaam voelen. Het was jaren geleden dat hij op die manier naar haar had verlangd.

De volgende dag ging McKnight aan de slag met een hele rits getuigen, die allemaal onder ede verklaarden dat Danny een goede, moedige soldaat was. Ricky Peters, die een zachte stem had en zo fragiel was als een vogeltje met een gebroken vleugel, zat ineengedoken in zijn rolstoel en vertelde de muisstille zaal over twee gelegenheden waarbij zijn vriend hem het leven had gered. Hij zei dat Danny hem had vastgehouden en had getroost na het ontploffen van de bermbom en vertelde dat het gedrag van Marty Delgado ten opzichte van hen beiden was veranderd na het incident in de latrines. Het was een sterk en ontroerend optreden, en toen de lunchpauze aanbrak, was 'lom optimistischer dan hij zich de hele week had gevoeld. Onderweg naar de vergaderkamer ging hij naast McKnight lopen.

'Dat leek goed te vallen,' zei hij.

'Bij wie?'

'Bij iedereen.'

'Tom, je moet begrijpen hoe dit in elkaar zit. Ricky deed het prima, zo goed als we hadden mogen hopen. Als er een jury was geweest, zou die vast in tranen zijn geweest. Maar er is geen jury. Het gaat hier om één man. Scrase is de enige die ertoe doet, en hij heeft dit soort dingen al honderd keer gezien en gehoord. Ik wil niet zeggen dat het hem niks doet, zeker niet. Maar het gaat hem om de feiten, niet om emoties. Ricky was er niet bij die avond op de binnenplaats, hij heeft niet gezien wat er is gebeurd. En voor Scrase is dat het enige wat telt.'

'Denk je dat hij zal adviseren de zaak voor de krijgsraad te brengen?'

'Op dit moment zou ik zeggen dat hij niet anders kan, tenzij er een wonder gebeurt.'