45 Twee plus één is geen vier en zeker geen vijf

Maar is het niet zo dat Orhan de schuld van de moord op zich heeft genomen omdat hij er met vier jaar gesloten jeugd-tbs vanaf komt? En dat hij liegt als hij zegt dat zijn broers er niet bij waren omdat zij op grond van hun leeftijd aanzienlijk strengere straffen zullen krijgen?

Er is alle aanleiding om deze vraag te stellen. En dat hebben we bij ons werk aan deze zaak ook gedaan. We hebben die vraag gesteld en alle mogelijke antwoorden bestudeerd. Alles gewikt en gewogen. We hebben ons afgevraagd of we op het verkeerde spoor zaten – of we belazerd zijn. Het is natuurlijk niet zo moeilijk om te bedenken dat broers elkaar op die manier proberen te beschermen. En te proberen om iedereen die ernaar wil luisteren te overtuigen

– vooral journalisten. Als je daarbij het gevoel hebt dat je als Turkse Koerd en moslim buiten de Zweedse samenleving valt, is het wellicht nog meer aannemelijk dat ze elkaar proberen te dekken. En je verliest er helemaal niets mee als je liegt en een verzoek tot cassatie indient. Je kunt alleen maar winnen en bij afwijzing terug zijn waar je voor het verzoek was.

*

Maar nadat we nieuwe verhalen en nieuwe getuigen hebben opgespoord, zijn er een paar eenvoudige logische controlevragen die de knoop kunnen helpen ontwarren. Waren het vier mannen die de auto instapten en ermee wegreden, zoals sommigen denken te hebben gezien? Of waren het er drie?

Ons antwoord na grondig onderzoek is dat het er drie waren. Ze stonden te praten met andere mensen die ter plekke waren. Maar die anderen waren niet aanwezig bij de moord en zaten ook niet in de auto toen ze erheen en ervandaan reden.

Drie personen dus. Wie dan? Als het de drie broers Orhan, Önder en Özkan waren, dan was Ayhan er niet bij. Dan moet Ayhan dus liegen als hij zegt dat hij erbij was. Liegen en medeplichtigheid aan moord op zich nemen. En zich daarmee vier jaar vrijwillig in een jeugdgevangenis laten opsluiten. Dat doet hij natuurlijk niet. Ayhan zat in de auto op weg erheen. Hij was op de plaats delict. Zat in de auto toen ze wegreden. Was erbij toen Orhan zijn kleren verbrandde. En daarom zit hij nu zijn straf uit. Of hij aanwezig was bij een moord met voorbedachten rade, staat nog te bezien – maar toen ze naar Rinkeby reden, wist hij dat ze naar Radu zochten om met hem af te rekenen. En hij wist dat Orhan een pistool bij zich had.

Waar komt dan Ara’s bekentenis in beeld? Hij riskeert een strengere straf dan ieder van de andere verdachten. Hij kan een levenslange gevangenisstraf krijgen en daarbij voor het leven worden uitgezet, omdat hij allochtoon is. Dan neemt hij natuurlijk zeker geen schuld op zich voor iets dat een ander heeft gedaan. En als hij er inderdaad bij was, wie waren dan die vijf personen? Orhan, Önder, Özkan, Ayhan en Ara. Noch politie noch justitie heeft ooit gesuggereerd dat er vijf mensen naar de plaats delict zijn gekomen, bij de moord aanwezig waren en na de moord daarvandaan zijn gereden. Twee van deze vijf personen moeten er gewoon helemaal niet bij geweest zijn. Er zijn er nu drie aangewezen die bekend hebben. Twee van hen, Orhan en Ayhan, zitten nu voor deze moord hun maximale straf uit. De derde, Ara, geeft nu toe dat hij erbij was. En beweert dat Orhan, Ayhan en hij in de auto zaten, op de plaats delict waren en gedrieën wegreden. En zijn bewering wordt bevestigd door Orhan en Ayhan en door diverse getuigen die we in dit boek aan het woord hebben gelaten.

Maar Önder en Özkan dan? Als de politie forensisch onderzoek doet en daaruit een conclusie trekt, gebruiken ze bij hun aanname een schaal met zekerheidsgraden. De sterkste graad wordt ‘met zekerheid’ genoemd. Dat houdt in dat men zo zeker is als men maar zijn kan.

Een afdelingschef van het Nationaal Forensisch Laboratorium drukte het als volgt uit toen hij het me uitlegde.

‘Als ik beweer dat dit mes ‘met zekerheid’ gebruikt is om in dit materiaal te snijden, dan is het 99 procent zeker. Misschien zelfs wel 99,9 procent. Alles wijst er dan op dat het zo is. Ik houd echter een minimale terughoudendheid aan, want ik was er immers niet zelf bij om te zien dat het mes gebruikt werd.’

‘Maar wanneer jullie in jullie oordelen ‘met zekerheid’

schrijven, dan gaan de rechters er vanuit dat het zo is?’

‘Ja.’

Önder en Özkan – ze waren ‘met zekerheid’ in Gävle op het moment dat Radu werd vermoord.