26

HOLLY ZAT ACHTER haar computer en haalde haar CAC-kaart door de lezer. De Common Access Code-software begon haar activiteiten op de basis die dag onmiddellijk te vergelijken met de activiteiten waartoe ze was bevoegd. Tevreden over het feit dat ze was wie ze beweerde te zijn – een junior geheim agent die gestationeerd was in Camp Ederle in Italië – verleende het haar toegang tot SIPRNet, de eigen versie van het internet van het Amerikaanse ministerie van Defensie.

      Ze opende een beveiligde zoekmachine, Intelliseek, en begon alle titels in te voeren die de video van Mia hadden begeleid. Ze verwachtte dat dit een langdurig proces zou zijn, maar bijna onmiddellijk was er een overvloed aan hits op de reguliere nieuwssites, over het vrijgeven van vier CIA-memo’s in 2009, na een verzoek tot openbaarheid van bestuur door de American Civil Liberties Union. Een memo was een fax die verzonden was door iemand van de CIA – in de gepubliceerde versie was de naam van de afzender onzichtbaar gemaakt – aan Dan Levin, het waarnemend hoofd van het juridisch adviesbureau van het ministerie van Justitie. De aanhef luidde: ‘Dan, een generieke beschrijving van het proces’.

      Holly ademde uit. Daniele Barbo had aangenomen dat hij deze ‘Dan’ was, maar deze afzender had het over een heel andere Dan.

      Al snel vond ze op de website van de Huffington Post een link naar de originele memo’s: de ‘martelmemo’s’, zoals ze ook wel werden genoemd. In de neutrale, geruststellende taal van bureaucraten, werd nauwkeurig een serie van meer dan dertig technieken beschreven die samen het proces vormden dat bekendstond als ‘verbeterde ondervraging’.

      Het Rode Kruis, zo wees de website uit, had een eigen onderzoek uitgevoerd naar deze technieken en had ze beschreven als martelingen. Tijdens zijn verkiezingscampagne leek Barack Obama het daarmee eens te zijn toen hij zei:

‘Om een betere, vrijere wereld te creëren, moeten we ons eerst gedragen op een manier die de beschaafdheid en de aspiraties van het Amerikaanse volk weerspiegelt. Dat houdt in dat er een einde moet komen aan de praktijk dat gevangenen in het holst van de nacht worden weggevoerd en in verre landen worden gemarteld, aan het gevangenhouden van duizenden mensen zonder aanklacht of proces, aan het onderhouden van een netwerk van geheime gevangenissen om mensen buiten het bereik van de wet vast te kunnen houden.’

Veel mensen dachten dat deze woorden betekenden dat er in zijn ambtsperiode een einde zou komen aan deze praktijken. Maar andere commentatoren, die een stuk cynischer waren, wezen erop dat hij door verschillende clausules samen te voegen op effectieve wijze speelruimte overliet voor zichzelf. Dus ‘een einde maken aan het in het holst van de nacht wegvoeren van gevangenen om ze in verre landen te kunnen martelen’ zou al kunnen worden bereikt als die gevangenen overdag waren opgepakt, of als het geen verre landen zouden zijn waarnaar ze werden vervoerd.

      In het artikel in de Huffington Post werd zelfs beweerd dat de regering van Obama later in het geheim had besloten dat hoewel het oude systeem van ‘buitengewone uitlevering’ – dat wil zeggen, het ontvoeren van een niet-Amerikaan en hem per vliegtuig naar een land als Syrië of Libië vervoeren om hem daar te ondervragen – misschien onverdedigbaar was, de ‘gewone’ uitleveringen moesten doorgaan. Met andere woorden: niet-Amerikanen konden nog steeds worden opgepakt en ondervraagd zonder proces of de bescherming van de wet, zolang de ondervraging maar werd gedaan door Amerikanen en niet door een of ander buitenlands regime. En hoewel Obama had gezegd dat voortaan de legerhandleiding gebruikt moest worden als basis van toekomstige ondervragingen, heeft hij de oude CIA-technieken niet illegaal verklaard. Het artikel gaf meerdere voorbeelden uit de Obama-jaren van mensen die beweerden dat ze waren onderworpen aan procedures die identiek waren aan de procedures die door de advocaten van de CIA met klinische precisie waren samengevat in de martelmemo’s.

De klap wordt gegeven met licht gespreide vingers, wat zoals jullie ons hebben uitgelegd minder pijnlijk is dan een klap met gesloten hand. De klap wordt ook gegeven op het vlezige deel van het gezicht, waardoor het risico op fysiek letsel nog meer wordt beperkt...

Ze begreep nu waar de ontvoerders mee bezig waren en hoe slim dat was. Ze deden hun eigen gevangene simpelweg alles aan wat de Amerikanen bij hun gevangenen deden, te beginnen met illegale gevangenneming en zo verder. De mensen zouden ervan gruwen, maar ze zouden ook roepen dat Amerika geen recht had anderen te beschuldigen van foute praktijken. Niet alleen konden de ontvoerders op deze manier een referendum afdwingen, het gaf ze ook een schijnbare moraliteit, terwijl ze hun publiek tegelijkertijd herinnerden aan alle redenen waarom ze überhaupt geen Amerikaanse strijdkrachten in hun land wilden hebben. Deze ontvoering paste perfect bij het internettijdperk: niet gewoon geld, maar page views en publieke opinie waren de valuta’s waarnaar werd gezocht.

      Holly had er eigenlijk nooit echt over nagedacht of het uitleveringsprogramma van Amerika wel ethisch was. Als soldaat ondertekende je een erecode, die ironisch genoeg dat soort beoordelingen overliet aan anderen. Zelfs voordien al, als kind van een militair, was ze ondergedompeld in een cultuur die gefixeerd was op gedrag en niet op geweten, op heldhaftigheid en niet op compassie. Maar ze wist dat veel generaals stilletjes geringschattend dachten over informatie die vergaard was door middel van wrede ondervragingen. Sommige gingen zelfs zo ver dat ze zich afvroegen of Amerika door zulke technieken te gebruiken niet de principes verkwanselde waarvoor het juist beweerde te strijden.

      Tijdens haar training op Hawaii waren zij en drie andere vrouwelijke officierscadetten gevraagd te helpen bij een ‘inlichtingenzaak’. Ze waren per truck vervoerd naar een legerkamp zeventig kilometer verderop. Toen ze haar medevrijwilligsters bestudeerde, viel het haar op dat het de mooiste waren van de lichting van dat jaar. Er werden onderweg veel grapjes gemaakt over of de zaak neerkwam op dineren en bier drinken met een paar op seks beluste geheim agenten.

      Toen ze waren aangekomen, waren ze gevraagd naar verschillende hutten te gaan en daar te ‘observeren’. In haar hut had Holly een man aangetroffen wiens handen waren vastgebonden aan het plafond, op een manier die niet zoveel verschilde als die van Mia. Hij was naakt. Naast hem stonden een duur ogende stereotoren en een iPod op de grond, wat een groot contrast vormde.

      De man zag er uitgeput uit. Later kwam Holly te weten dat zijn ondervragers iedere keer het Sesamstraatlied op vol volume hadden afgespeeld zodra de man in slaap dreigde te vallen. Zijn hoofd en gezicht waren heel ruw geschoren, zodat er overal plukjes zwart haar een bloedkorstjes zaten. Toen hij haar zag, had een man in een Amerikaans uniform die naast de gevangene stond zich omgedraaid en tegen de penis van zijn slachtoffer getikt.

      ‘Wat denkt u, cadet Boland,’ vroeg hij. ‘Zou u een armzalige pik als deze neuken?’

      ‘Nee, sir,’ had ze plichtmatig geantwoord.

      ‘Inderdaad. U zou een echte Yankee-pik neuken, niet een verschrompeld moslimpikje. Geen wonder dat jullie kleine jongetjes neuken,’ zei hij tegen de gevangene. ‘Geen wonder dat jullie moslimvrouwen niet met jullie willen neuken. Geen wonder dat je vrouw mijn maten heeft gesmeekt haar een beurt te geven.’

      De gedetineerde had zijn hoofd opgeheven en Holly recht in de ogen gekeken. Zijn lege en afstandelijke blik veranderde op een bepaalde manier. Later was ze tot de conclusie gekomen dat het niet de seksuele of religieuze vernedering was geweest, en zelfs niet de verwijzing naar zijn vrouw, maar dat hij eenvoudigweg Holly’s eigen uitdrukking van afschuw had gezien en zichzelf heel even door haar ogen had gezien. Er liep een traan over zijn ruwe, slecht geschoren wang.

      ‘Goed gedaan!’ had de ondervrager uitgeroepen. Hij draaide zich om naar Holly en gaf haar een high five. ‘Het eerste bloed, cadet Boland.’

      Maar een traan is geen bloed, dacht ze. De manier waarop deze man werd behandeld leek meer op een ontgroening of pesten op het schoolplein dan op verdediging van het vaderland.

      Na afloop hadden alle vier de vrouwen heel luchtig gedaan over wat ze hadden gezien. Als ze er al moeite mee hadden, wilden ze dat niet toegeven: gevoelig of bang zijn voor dat soort dingen stond gelijk aan toegeven aan onmilitaire, vrouwelijke zwakte. Pas veel later, toen het onvermijdelijke dineren en bier drinken met de ondervragers voorbij was, had Holly zich afgevraagd voor wie ze eigenlijk in die hut was geweest: de verslagen, uitgeputte vijand of de opgewonden officier met zijn high five? Het was een van de redenen geweest waarom ze voor de inlichtingendienst had gekozen: ze vond zichzelf meer geschikt voor een analyserende rol dan voor de wrede realiteit van het slagveld.

      Maar de opgewonden ondervrager was natuurlijk ook een geheim agent geweest. Voordat ze die avond was vertrokken, had hij haar verteld dat hun gevangene op heterdaad was betrapt met een auto vol explosieven.

      De voors en tegens van het gebruik van geweld zonder behoorlijk proces zou een eeuwig twistpunt blijven. Het belangrijkste was dat ze nu Ian Gilroy op de hoogte bracht van wat ze had ontdekt. Als ze het bij het rechte eind had, en Mia onderworpen zou worden aan een exacte replica van een CIA-uitlevering, zou het aantal page views binnenkort exponentieel stijgen.