Beste Michael Altman,
Ik heb gehoord dat u mensen zoekt die uw
vader hebben gekend in de tijd dat hij in het kamp zat. Ik heb hem
gekend en ik ben verheugd dat ik u, hoe pijnlijk dit voor u ook
moet zijn, deze brief kan schrijven. Dat ik u kan schrijven dat uw
vader een goed mens was. Het zal niet nodig zijn te vertellen dat
de meeste mensen veranderden onder de omstandigheden die in het
kamp heersten. Uiteindelijk werd je meer dier dan mens,
uiteindelijk dacht je alleen nog aan overleven. Wat ik u graag wil
vertellen, is dat uw vader nooit zo’n dier werd, maar tot het
allerlaatste moment mens bleef. Hij heeft mijn leven gered.
Misschien meer dan eens, en ik ben ervan overtuigd dat hij het voor
jullie deed, voor zijn zoons die hij uit het oog was verloren en
van wie hij misschien aannam dat ze dood waren. Eenmaal noemde hij
u ook. Hij zei dat hij nog één hoop had, één reden om het
verschrikkelijke kamp te overleven en dat was u, Michael. U was
zijn band met de toekomst.
Maar mij heeft hij dus gered. Midden in de barak stond een emmer
voor de ontlasting. Die was altijd snel vol, velen leden aan
dysenterie. Wie de emmer deed overlopen, of wie zijn behoefte in
het stro deed, werd weggevoerd en kwam nooit meer terug.
Op een nacht ging het voor mij mis. Ik haalde de emmer niet op tijd
of misschien was de emmer al vol. Ik weet het niet meer, maar de volgende ochtend bij het appel
werd de schuldige gevraagd zich te melden. Mijn mond was droog,
mijn stembanden weigerden. Ik stond daar in de rij naar lucht te
happen. Ik geloof dat ik op de dood wachtte en op dat moment stapte
uw vader naar voren. Ze namen hem onmiddellijk mee, hij is nooit
meer teruggekomen. Het laatste wat ik me herinner, is dat hij me
vertelde dat hij in 1938 een ansichtkaart uit New York had
gekregen, met een afbeelding van het Vrijheidsbeeld erop. ‘Daar
gaan wij allemaal heen als dit voorbij is,’ zei hij. Hij is nooit
in Amerika aangekomen, maar ik ben er in ???? naartoe gegaan. Toen
ik het Vrijheidsbeeld zag, dacht ik aan uw vader. In zekere zin
hoop ik dat u in deze woorden troost zult vinden. Zelf ben ik mijn
hele familie in het kamp verloren. Wij weten beiden hoe het is om
alleen te zijn.
Uw toegenegen Benjamin Stern