15

Ellen heeft altijd volgehouden dat Xander speciaal voor haar het relaas over de moord heeft verteld, dat hij er in Arques over begon om haar vertrouwen te winnen. Het is mogelijk. Ellen is een betere mensenkenner dan ik en ze heeft vaak gelijk. Hoe dan ook, die avond in de winter pakte Xander Govaart ook mij in met zijn biecht.

Het was bijna halfzeven toen de taxi was komen aanrijden van het station van Dieppe. Ellen had iets afwezigs over zich. Ja, Parijs was fijn geweest, ik zal het je allemaal wel vertellen, maar aan de manier waarop ze Xander en zijn vrouw een hand gaf-afstandelijk en op haar hoede - zag ik dat ze hen evenveel vertrouwde als een kip een vos.

Ik deed mijn best om de sfeer te zuiveren. Ik haalde een fles calvados tevoorschijn. Ik zette kruidenthee voor Rika en koffie voor mijn lief. Toen, terwijl Ellen me fluisterend vroeg waarom ik haar niet had opgepikt bij het station en ik zwoer dat ik haar sms'je niet had gezien, begon Xander over de dood van zijn eerste vrouw.

'Misschien moet ik u eerst iets uitleggen. Er is natuurlijk een reden waarom ik de droomagenda van - hoe heette hij? Lavoisier wil bestuderen. Weet u waarom we van België hiernaartoe zijn gekomen?'

Ik schudde van nee. Was dit het verhaal met de slechte afloop dat Rika me niet had willen vertellen, vanmiddag bij de open haard?

'Rika is niet mijn eerste vrouw. Mijn eerste vrouw heette Julie. De mensen zeggen dat ik haar heb vermoord.'

Het was een binnenkomer van formaat. Xander bekeek ons ernstig, kwaad bijna, alsof hij ons uitdaagde de beschuldiging in zijn gezicht te herhalen.

'Het is al meer dan drie jaar geleden. Waar zal ik beginnen?

Bij haar seksuele voorkeuren?'

Ik staarde gegeneerd naar het tapijt. Naast mij hield Ellen de adem in.

'Ik was gek van Julie. Ik had haar leren kennen op de Academie in Breda. Er waren wel meer Belgen op die school. Voor ons was Breda dichter bij huis dan Antwerpen, en het was het buitenland. Ik studeerde schilderkunst, Julie fotografie, ze was twee jaar ouder dan ik. We gingen al gauw samenwonen, op een prachtige zolderkamer op de Haagdijk. We hoorden de klokken van de Lieve-Vrouwekerk vanuit ons bed. Hoe oud waren we? Ik was twintig, Julie tweeëntwintig. We waren de gelukkigste mensen van de wereld. Of misschien toch ook niet...?

Al gauw viel het me op dat Julie een hang naar het morbide had. Nee, morbide is een te sterk woord. Laat ik zeggen dat ze een hekel had aan platgetreden paden. Ze kleedde zich anders dan de andere meisjes van haar klas. Ze vond het verstikkend om met vreemden doodserieus over kunst en politiek te praten. Banaal! Banaal!, dat was haar grote kreet. Alles was banaal. Ze maakte schitterende foto's, uitsluitend in zwart-wit. Alles-ofniets-foto's, noemde ze ze, meestal over kantelmomenten in iemands bestaan. Arbeiders van een autofabriek die net vernomen hebben dat ze ontslagen zijn, vrienden van ons die een predictorstick bekijken, de verbijstering op hun gezicht. Julies droom was iemand te fotograferen in een rechtbank, op het moment dat hij hoort dat hij de doodstraf heeft gekregen. Is dat morbide? Misschien. Julie noemde het intens. In alles zocht ze naar de essentie, de ziel, de kern. Seks is wreed, was nog een van haar uitspraken. Seks is een gevecht, een kwestie van kracht. Wie is de sterkste? Een woord als verkrachten fascineerde haar.'

Xander vertelde over zijn overleden vrouw als was ze een personage uit zijn lievelingsfilm, afstandelijk maar enthousiast. Hij gaf de indruk dat hij vooral jier was dat hij haar had gekend, meer dan dat hij spijt had dat zij er niet meer was. Zoals je over Marilyn Monroe zou vertellen, zei Ellen later, of over Jeanne d'Arc. Pas toen hij details begon op te halen over hun liefdeleven, klonk er een vreemd soort piëteit door in zijn stem.

'We deden spelletjes. Ik moet dit vertellen omdat u hier anders niets van zou begrijpen. Julie was al heel gauw uitgekeken op de manier waarop we vrijden. Seks uit de Kempen, noemde ze het, seks voor katholieken. Ze plaagde me, ze tergde me, soms haalde ze het bloed onder mijn nagels vandaan, alleen maar opdat ik haar minder voorspelbaar zou aanpakken. Met minder strijkages. Harder ook. Onze zolderkamer op de Haagdijk was niet langer geschikt voor ons liefdeleven. Julie maakte er een punt van om te neuken met de ramen open. De buren spraken schande van onze esbattementen. We moesten een ander onderkomen zoeken. We werden the talk of the town.'

In alles wat hij zei of deed, voor zolang ik hem kende, bleef Xander dat provocerende houden, een soort agressieve branie die in mijn ogen ook iets zuivers had, iets van 'wij tegen de rest van de wereld'. Er was geen moment dat hij niet op mijn zenuwen werkte en toch, op een bepaalde manier, bewonderde ik hem om zijn openhartigheid.

'Na een tijd was seks met één minnaar niet genoeg meer voor Julie. We hadden een kunstverzamelaar leren kennen uit Rotterdam, Tobias, een rijke vent, hij was iets belangrijks aan de haven. Hij woonde met zijn vrouw op een kasteeltje, De Baude, in Hillegersberg. Kennen jullie die film, Eyes wide shut, met Tom Cruise en Nicole Kidman? Daar deden ze aan denken, die feesten in De Baude, met Julie en ik als nieuwkomers en al die andere zogezegd "vrije geesten", vrienden van Tobi, met veel te veel geld en te weinig moraal.'

Voor het eerst klonk er kwaadheid door in Xanders stem. Rika had nog altijd niets gezegd, maar zelfs in het schemerdonker kon ik zien hoe ze zijn hand zocht en er liefdevol in kneep. Misschien - dacht ik - kwamen we nu bij het wrange, het ongelukkige deel van zijn verhaal. Zelfs Ellen, die vanaf het begin geen moeite had gedaan om haar argwaan te verbergen, zat nu naast me als een kind dat voor het eerst een poppenkast ziet.

'Er waren themanachten in De Baude. Kom als een historische figuur, verkleed je in het personage dat je het meest bewondert, het meest verafschuwt, dat je het geilste vindt. Julie kwam als Catharina de Grote van Rusland, de sekstsarin, als Eva Braun, als Paul Gauguin, met een meisje van de Academie als haar Polynesische minnares.'

'En jij deed mee?'

'Natuurlijk deed ik mee. Ik was Michelangelo, Van Gogh, de markies de Sade. De Baude had plaats voor wel honderd genodigden. Er waren slaapkamers, gastenkamers. Er lagen matrassen in de gangen, in de zomer op het terras. Er was drank in overvloed, er werd gerookt en geslikt, overal zag je neukende mensen... Atilla de Hun deed hetmetNinon de Lenclos, Mao Tse Toeng met Virginia Woolf...'

Er verscheen zowaar een lachje op zijn gezicht.

'En Michelangelo?' Ik riskeerde het maar. Misschien kon het belangrijk zijn.

'Met een vrouw die zei dat ze 's nachts in een doodskist sliep. Zoals een bekende actrice. Sarah Bernhardt, zou dat kunnen?'

Ik knikte. Een parenclub dus, ze waren lid geworden van een Hollandse parenclub. Het was het laatste waarmee ik Xander in verband bracht.

'Ik voelde me niet thuis op die feesten. De meeste vrouwen daar waren wanhopige zielenpoten van middelbare leeftijd die met botox en facelifts hun vervaldatum probeerden uit te stellen. Je zag ze het denken: morgen, overmorgen zal mijn man me lelijk vinden, zal hij me inruilen voor een andere, jongere vrouw, misschien wel voor die ene met wie hij boven in een slaapkamer zijn gang gaat. Ik had hen allemaal willen schilderen in De Baude: Edith Piaf, huilend op een stoeltje aan de bar, Lady Diana, veel te dik en uitgeteld in de toiletten, terwijl haar Charlie Chaplin zich vergreep aan een meisje... Hoe oud zou ze geweest zijn? Zestien jaar?'

'En Julie?' Het was voor het eerst dat Ellen haar naam uitsprak. Ik dacht even aan de Joden en hoe die de naam van Jahweh niet mochten vernoemen. Hij die Is. Zij Die Was. Zij Die Is Verdwenen. Zij Die Is Vermoord.

'Julie was een ongeleid projectiel. We hadden er nog ruzie over, de volgende dag, nadat ze de hele nacht als een mot van de ene vlam naar de andere was gedanst, maar ze zei dat het allemaal niet belangrijk was, dat ik haar dat moest gunnen, dat ze eindelijk het gevoel had dat ze lééfde. Ik zag haar opbranden, voor mijn ogen, als een kaars die aan twee kanten tegelijk was aangestoken, maar ik kon haar niet op andere gedachten brengen. Ze zocht op zo'n nacht de lelijkste en de oudste kerels uit. Ze liet zich door hen het hof maken, ze verleidde hen en dan, zonder nog een seconde naar me om te kijken, liet ze zich pakken, onhandig, stuntelig pakken op een matras, door die rijke, zielige losers die hem nauwelijks nog overeind konden krijgen, terwijl hun vrienden er geil bij stonden te kijken.'

'Lachte ze hen uit?'

'Neenee, helemaal niet. Ze... Ze...' Xander zocht naar zijn woorden. Hij keek me recht in de ogen en zei toen, op zijn bekende uitdagende manier: 'Het was liefde. Ze hield van die mannen. Ze heeft het me eens uitgelegd: ze zag de tragiek in hun ogen, hun leeftijd, hun vergeefse jacht op het geluk, hun gevecht tegen de ondergang, tegen de dood. Het was zelfs niet zo dat ze hen wilde troosten, dat zou aanmatigend zijn geweest. Hoe zei ze het ook alweer? Ik ben de Moeder Teresa van de seks niet, ik doe niet aan liefdadigheidswerk. Nee, ze wilde deel uitmaken van hun leven, al was het maar voor één avond. Ze voelde zich solidair met hen. Ook zij was doordrongen van hun sterfelijkheid. En van die van zichzelf.'

Als een volleerd spreker merkte Xander dat hij lang genoeg had uitgeweid. Of vond hij dat hij zijn hart al veel te wijd voor ons had opengezet?

'Op een dag in september had Julie afgesproken met Tobias en zijn vrouw. Er moesten foto's gemaakt worden, zei ze, dat hadden ze gevraagd. Nee, ze had geen afspraak met een van haar mannen. Ik hoefde me geen zorgen te maken, ik was de liefde van haar leven, ze hield nog evenveel van me als op de eerste dag. Ik weet nog dat ik vond dat dat als een afscheid klonk, alsof ze wist dat ze me daarna nooit meer zou zien. Die avond kwam ze niet haar huis. Ik maakte me niet bijzonder ongerust. Het was vaker gebeurd dat ze ergens bleef slapen. Ook de volgende dag liet ze niets van zich horen. We hadden die avond bij vrienden afgesproken. Julie hield van haar vrienden. Ze zou nooit...'

Op een bruuske manier kwam Xander ter zake.

'Ze hebben haar nooit meer teruggevonden. Volgens Tobi is Julie nooit bij hen aangekomen. Ze hadden ook helemaal geen afspraak. Dat verhaal over die foto's had ze verzonnen. Ik heb nog één dag gewacht, en al die tijd rondgebeld. Nee, zelf had ze geen gsm, dat vonden ze bij de politie ook zo raar. Nog diezelfde week werd ik aangehouden. Ik had haar vermoord, zeiden ze. Ik was jaloers op haar manier van leven, op haar minnaars. Ik had haar gewurgd en ik had haar lijk ergens begraven, in België of in het Kralingse Bos. Mijn ouders zorgden voor een advocaat. Ik kon beter bekennen, zei die. Elke jury zou me begrijpen, ik zou er met een lichte straf van afkomen. Maar hoe kon ik iets bekennen dat ik niet had gedaan?

Ik kon zelfs niet geloven dat Julie dood was. Ik was er zeker van dat ze ervandoor was met een ander, misschien met een van haar oude vrienden, misschien met een nieuwe, jonge minnaar. Voor een week, voor een maand, tot ze hem beu zou zijn en heimwee zou krijgen naar haar man, naar mij. Ze hebben Julie nooit teruggevonden, noch levend, noch dood. Ze hebben me moeten vrijlaten, ze konden de aanklacht niet hard maken. Er is zelfs nooit een proces geweest. Natuurlijk heb ik mijn studies opgegeven. Ik ben terug naar België verhuisd, samen met Rika. Naar Antwerpen, waar niemand ons kende. Daar zat ik dan, op de zieligste kamer die u zich kunt voorstellen, een moordenaar zonder slachtoffer, maar tegelijk een man die het belangrijkste had verloren dat hij in zijn leven had gehad. Ik kreeg de afschuwelijkste nachtmerries. Ik droomde dat Julie nog altijd op de Haagdijk woonde, maar dat ze een oude vrouw was geworden met klitterig grijs haar en een verrimpeld gezicht. Ik droomde dat ze levend begraven was, zoals in een roman die ik had gelezen. En de hele tijd spookte die ene zin door mijn hoofd: ik hou nog evenveel van je als op die eerste dag.'

Xander Govaart zweeg en leunde achterover op de bank. Buiten was het stikdonker geworden. Het vuur in de haard was bijna uit. Pas nu merkten we hoe koud het was in de kamer. Ik haastte me om een nieuw houtblok op te leggen, Ellen schoof de gordijnen dicht en vulde Xanders glas bij. Rika had met een moederlijk gebaar zijn hoofd op haar borst gelegd. Tot mijn verbazing liet Xander het zich welgevallen. Ik aarzelde of ik een cd zou opzetten of niet. Welke muziek moet je spelen als een man heeft verteld over zijn dode vrouw?

Het was Rika die het eerst iets zei.

'Xander heeft nooit meer rust gekend sinds de dag dat Julie verdween. Twee jaar geleden zijn we naar Frankrijk verhuisd. Toen hij het dagboek vond, in het kasteel van Miromesnil, begreep hij meteen hoe belangrijk het kon zijn. Voorspellende dromen... Een blik in de toekomst... Leefde Julie nog? Wanneer zou hij haar terugzien? Zou ik haar terugzien?'

'Heb jij haar ook gekend?' vroeg Ellen. Ze was naast Rika gaan zitten en schikte de deken over haar benen.

'Of ik haar gekend heb?' Rika glimlachte droevig. 'Meer dan drieëntwintig jaar. Julie is mijn oudere zus.'