37

Frank Frølich had zichzelf verwend met een lunch in een sushibar en hij was aan de late kant. Toen hij terugkwam, was Gunnarstranda al bezig een briefing te geven over het rapport van Eugen Bendixen van de politie in Tromsø.

‘Eugen heeft de ex van Valeur gesproken. Ze is verpleegkundige en ze vertelde dat zij en Valeur een zware scheidingsprocedure achter de rug hebben. Voorafgaand aan de scheiding heeft ze toevlucht gezocht bij een crisiscentrum. Ze heeft overwogen Valeur aan te geven voor bedreigingen en geweld, maar ze heeft het nooit gedaan.’

‘Hoe is het mogelijk dat zo’n man zijn vak als psycholoog mag uitvoeren?’ vroeg Yttergjerde zich af.

‘Vermoedelijk omdat zij zich stil hield en niets deed. Ze wilde er niet de schuld van krijgen dat hij zijn broodwinning zou verliezen. Ze zegt dat ze pas na een tijdje deze negatieve kanten van hem ontdekte. Ze hebben elkaar ontmoet op de bootreis Hurtigruten langs de Noorse kust nadat ze op internet via een chatbox voor alleenstaanden contact hadden gehad.’

‘Voor singles,’ verbeterde Lena Stigersand hem.

‘Wat is het verschil?’

‘Wanneer jij alleenstaanden zegt, krijg ik gewoon negatieve associaties. Een groot deel van de Noorse bevolking is single. Het is een levensstijl om single te zijn, een keuze die je maakt.’

Gunnarstranda keek haar zwijgend aan, waardoor de anderen ook hun hoofden in haar richting draaiden.

‘Oké,’ riep ze geïrriteerd uit, ‘ik ben single, nu weten jullie het!’

‘Hoe zit het met...’ vroeg Frølich.

Lena wilde antwoorden, maar Gunnarstranda sloeg met zijn vuist op tafel. ‘Luisteren!’ brulde hij. ‘De ex-vrouw van Valeur is hiernaartoe verhuisd vanuit de VS, waar ze twee jaar met een olieman uit Houston, Texas, had gewoond. Zij en de Amerikaan leerden elkaar kennen in Stavanger. Hij werkte bij Statoil, zij in een ziekenhuis. Dat was ook een behoorlijk turbulente relatie, maar ze hoopten dat het beter zou worden als ze zouden verhuizen naar zijn thuisland. In de VS ontwikkelde de relatie zich in een neerwaartse spiraal. Hij werd steeds gewelddadiger en zij verhuisde tien jaar geleden terug naar Tromsø. Nadat ze hadden gechat op internet, ontmoette ze Valeur op het cruiseschip. Ze viel voor hem en ze vertrouwde hem haar verdrietige verhaal toe. Hij was zeer zorgzaam, psycholoog en zo. Ze trouwden na een halfjaar. Zij was toen 37 en wilde graag een kind. Volgens haar veranderde het karakter van Valeur na de bruiloft. Hij bleek een notoire rokkenjager te zijn. Nadat ze een halfjaar getrouwd waren geweest, ontdekte ze dat hij zich veelvuldig bezighield met internetchatten, op sites met seksuele activiteiten, wat dat ook mag betekenen.’

‘Webcamera,’ zei Yttergjerde.

De anderen keken hem aan.

Hij schraapte zijn keel. ‘Strippen, masturberen en zo...’

‘Wat jullie toch weten,’ zei Gunnarstranda afwezig. ‘Nou ja. Hij haalde het in zijn hoofd om op te scheppen tegenover zijn vrouw over de prostituees die hij op zijn reizen vermaakte. Hij is volgens haar überhaupt een soort Jekyll & Hyde-epigoon, aardig en medelevend op zijn werk, maar privé een zeer onsympathieke vent met een sterke drang te willen domineren. Ze denkt er ook een verklaring voor te hebben, namelijk dat hij zijn moeder haat. Dat is een conflictpunt dat hij niet kan oplossen, omdat hij tegelijkertijd verliefd wordt op vrouwen die op haar lijken. En deze Ragnhild, zijn ex-vrouw dus, behoort tot deze categorie.’

‘Hoe ziet zijn moeder eruit?’ Dat vroeg Lena.

Gunnarstranda keek verstoord op. ‘Ik heb geen idee, maar ik zal Eugen bellen en hem vragen een foto van zijn ex-vrouw te faxen. Onderbreek me nou niet weer. Ik zal het verhaal kort houden: Ragnhild wilde het huwelijk laten ontbinden. Toen huurde Valeur mensen in om haar te bespioneren. Provocateurs die haar op straat en zo in de gaten moesten houden. Hij had volstrekt ziekelijke ideeën. Thuis begon hij haar te ondervragen over haar bezigheden en vooral over haar vroegere, gewelddadige ex-man. Hij wilde alle details over seks en mishandeling weten. Het laatste intrigeerde hem en maakte hem nog gewelddadiger. Ze moest een keer naar het ziekenhuis en daar werd ze gedwongen hulp te zoeken in het crisiscentrum. In dat crisiscentrum adviseerden ze haar Valeur aan te geven. Ze deed het niet. Ze verhuisde om op zichzelf te gaan wonen en nu is ze van hem gescheiden.’

‘Wanneer was dat?’ vroeg Frølich. ‘Wanneer verhuisde ze?’

‘Mei 2006,’ zei Gunnarstranda en hij voegde eraan toe: ‘Ja, je denkt goed, rond die tijd is Signe Herring vermoord.’

‘Een psycholoog?’ Lena keek van de een naar de ander. ‘Iemand die jaar na jaar zo persoonlijk met mensen werkt?’

‘Wat bedoel je?’

‘Een zaak heeft altijd twee kanten. Kunnen we die echtgenote wel geloven? Misschien is ze uit op wraak. Valeur heeft ondanks alles wel zijn bevoegdheid. Patiënten klagen niet over hem.’

Toen geen van de anderen iets zei, vervolgde ze: ‘Sommige vrouwen voelen zich aangetrokken tot gevaarlijke mannen.’

Frølich en Yttergjerde keken elkaar aan.

Lena zag het: ‘Laat dat!’

Gunnarstranda keek haar over de rand van zijn bril aan.

‘Het spijt me,’ zei ze. ‘Ik kan die twee soms niet uitstaan.’

Gunnarstranda liep naar het raam en keek naar buiten.

Frølich nam het over: ‘We geloven de ex-vrouw van Valeur niet meer dan anderen. We weten dat Valeur toen hij verbonden was aan het kinder- en jeugdpsychiatrische team in Midt-Troms, Signe Herring in behandeling had vanwege eetstoornissen. De landelijke recherche belde hem en vroeg naar deze relatie. Ze hebben nooit zijn alibi of dna gecontroleerd en niemand heeft eraan gedacht de psycholoog door te lichten. Wat betreft Veronika Undset, hij bracht haar een paar dagen voor de moord naar huis. Dat is alles wat we weten. Het volgende wat we weten is dat Sivert Almeli foto’s heeft gemaakt van Valeur op de dag nadat Veronika werd vermoord. Erik Valeur is de man die een relatie heeft met alle slachtoffers. Signe, Veronika, Almeli. Als je het mij vraagt, is dat extreem opvallend. Het is ook verdomde toevallig dat de man vrouwen van wie hij houdt in elkaar slaat.’

‘Het doet me enigszins denken aan die grote moordzaak van de familie Orderud,’ zei Lena. ‘Het lijkt erop dat we zoeken naar aanwijzingen om dit ene spoor te bevestigen. Is het niet een beetje vroeg om zoveel belang te hechten aan de psycholoog? We weten dat Veronika zijn patiënt was, maar daar blijft het bij.’

‘Hij besteedt veel tijd aan het wassen van zijn auto,’ zei Yttergjerde en hij voegde eraan toe: ‘In mijn ogen was hij schoon toen hij eraan begon.’

Gunnarstranda schudde zijn hoofd.

‘Valeur was in de Opera toen Veronika werd vermoord.’

‘Alleen?’

‘Alleen.’

‘Dan is het geen alibi,’ zei Frølich.

‘Wellicht is het toch voldoende,’ zei Gunnarstranda, ‘hij zegt dat hij met mensen heeft gesproken in de pauze en hij heeft heel wat telefoonnummers doorgemaild.’

‘Zijn motieven?’ vroeg Yttergjerde verbaasd.

Gunnarstranda haalde zijn schouders op. Hij keek naar Lena, die zei: ‘Zijn ex-vrouw beweert dat hij gewelddadig is en een moedercomplex heeft, dat is alles.’

De anderen stonden op.

Lena sloeg haar handen op tafel. ‘Dit is een herhaling van Orderud. We dénken dat Almeli heeft gezien dat Valeur heeft zitten flikflooien met Veronika en we dénken dat hij daarom foto’s heeft gemaakt van Valeur, en dan dénken we dat de foto’s Valeur een motief hebben gegeven om Almeli te vermoorden. Daar kunnen we heel gemakkelijk achter komen.’

‘Hoe dan?’ wilde Gunnarstranda weten.

‘Bijvoorbeeld als ik een consult bij Valeur zou afspreken,’ zei Lena.

Frølich en Yttergjerde die richting de deur liepen, stonden stil en draaiden zich naar haar om.

Een totale stilte daalde neer in het vertrek.

Lena legde haar armen uitdagend over elkaar en keek hen een voor een aan.

‘Het is onze taak om erachter te komen wat er eigenlijk is gebeurd,’ zei Gunnarstranda zacht. ‘We gaan niets provoceren, Lena. We willen geen misdaden veroorzaken.’

‘Ik heb het niet over provoceren, ik heb het over speuren. Een consult bij Valeur kan me een indruk geven van wat voor type hij is.’

Niemand zei iets.

‘Ik zal in dezelfde stoel, in dezelfde situatie zitten als Veronika Undset,’ ging Lena enthousiast verder. ‘Het is een onbetaalbare mogelijkheid om dicht bij de man in de buurt te komen.’

Het bleef stil.

‘Als hij Veronika heeft vermoord, moet er iets zijn gebeurd in die situatie!’

‘Lena is een beetje hetzelfde type,’ onderbrak Emil haar glimlachend.

Gunnarstranda keek hem streng aan.

‘Zoals Veronika en het meisje op Senja,’ ging Yttergjerde verder, ‘rood haar…’ Hij knipoogde naar Lena. ‘Big boobies...’

Gunnarstranda onderbrak hem: ‘Het antwoord is nee,’ zei hij kortaf.

*

Toen Lena de deur achter zich dichtdeed, was ze geïrriteerd. Aan de ene kant, dacht ze, kan Gunnarstranda bepalen hoe ik mijn werk uitvoer. Aan de andere kant kan hij niet bepalen wat ik privé doe.

Ze ijsbeerde door de gang, en knikte afwezig naar mensen in het voorbijgaan. Ze keek de koffiekamer in. Niemand aanwezig. Ze liep naar binnen en ging zitten, in gedachten verzonken. Ze bleef zitten en speelde met haar mobiele telefoon. Legde die op tafel. Naast de telefoon lag de telefoongids. Ze pakte hem en bladerde naar de juiste bladzijde, vond het nummer. Ze keek op en om zich heen. Er was niemand. Het was nu of nooit. Ze toetste het nummer in.

Ze schrok toen Valeur bijna meteen opnam.

Maar hij had een aangename stem. Ze aarzelde even, stond onrustig op van haar stoel, keek schuldbewust om zich heen, en vertelde toen dat ze graag een consult wilde afspreken.

‘Ik heb een wachtlijst,’ legde de aangename stem uit.

‘Ik heb geen verwijzing, maar ik ben bereid het volledige uurtarief te betalen,’ zei ze snel.

Het werd stil.

‘Bent u daar nog?’

Valeur schraapte zijn keel. ‘Kunt u iets specifieker aangeven wat u dwars-zit?’

‘Ik zit met verschillende dingen,’ zei Lena, ‘Als ik eenmaal begin, ben ik bang dat ik niet kan stoppen.’ Ze liep nerveus heen en weer, zag haar eigen spiegelbeeld in het raam terwijl ze nadacht. De man aan de andere kant van de lijn wachtte; hij onderbrak haar niet. ‘Ik ben bang voor mezelf, mijn eigen keuzes, vooral wat relaties betreft, mannen dus. Het is noodzakelijk dat ik mijn gedachten op orde krijg. Het komt voor dat ik dingen doe waarvan ik niet begrijp dat ik het doe, soms veracht ik mezelf...’

‘Ben ik de eerste met wie u belt?’

‘Ja.’

‘Wat is uw naam?’

Ze begon te zweten. Ze liet haar hand zakken en keek naar de telefoon. Waar ben ik mee bezig? Ze keek in paniek om zich heen. Ze was alleen. Niemand luisterde.

Ze schraapte haar keel. ‘Lena, ik heet Lena Stigersand.’

‘Het is nu zomer, Lena, en ik ga bijna met vakantie. Mijn agenda is de laatste weken tot mijn vakantie vol, maar ik kan je namen geven van andere competente...’

‘Nee,’ onderbrak ze hem, ‘alstublieft, wijs me niet af...’ Ze zweeg, verbaasd over haar eigen reactie. ‘Ik bedoel... het heeft me zo verdomd veel moeite gekost om de telefoon te pakken, en ik weet niet zeker of...’

‘Als je nog voor mijn vakantie bij mij in therapie gaat, heeft het waarschijnlijk niet veel nut, Lena, en bovendien moet je in elk geval vier weken wachten op het volgende consult.’

‘Dat maakt niet uit,’ zei ze. ‘Ik bedoel, het belangrijkste is dat ik begin, de eerste stap over de drempel zet. De gedachte aan een terugslag kan ik niet aan.’

Het werd stil aan de andere kant van de lijn. Lena ging weer zitten. De zon scheen door de ramen naar binnen. Het stof danste in de stralen. Ze hoorde een deur in de gang. Ze sprong op, zette koers naar de deur met de telefoon tegen haar oor gedrukt.

‘Eens even kijken, ik zoek naar een gaatje in mijn agenda en het ziet er helaas niet goed uit.’

Ze hield de telefoon nog steviger vast. Het geluid van voetstappen op de gang kwam dichterbij. ‘Dus daar ben je,’ zei Frølich toen hij binnenkwam.

Lena rende langs hem zonder te antwoorden.

‘Lena?’ zei Frølich.

Ze wierp hem een strenge blik toe. Ze wees naar haar telefoon om aan te geven hoe druk ze het had. Toen liep ze verder de gang door. Nu waren er overal mensen. Shit!

‘Ik heb goede collega’s die ik kan aanbevelen,’ begon Valeur. Ze onderbrak hem: ‘Alstublieft.’ Ze liep snel verder zonder te zien wie ze tegenkwam.

‘Dat moet dan na mijn gewone werktijd worden.’

‘Wanneer?’ vroeg ze snel. Ze opende de deur naar het trappenhuis. Er stonden mensen voor de lift. Moest ze de verbinding verbreken? Doen alsof de verbinding werd verbroken? Ze draaide zich honderdtachtig graden om. Frank Frølich zwaaide en kwam op haar af lopen.

‘Vandaag, negentien uur dertig,’ zei Valeur. ‘Mijn kantoor ligt in de Hortengata, dat...’

‘Ik heb het adres in de telefoongids gezien,’ zei Lena snel. ‘Tot halfacht,’ zei ze en ze verbrak de verbinding.

‘Ik wilde je om een gunst vragen,’ zei Frølich zacht.

Ze keek hem met een lege blik aan. Ze stond met de telefoon in haar hand en voelde die hand licht trillen. Ze had het gedaan. Ze had de eerste stap gezet.

‘Omdat jij bij de razzia in de vertrekken van Dekkmekk aanwezig was,’ ging Frølich verder.

‘Waar heb je het over?’ vroeg ze.

‘Een gunst, Lena. Wil je me een plezier doen en deze lijsten nakijken?’

Ze knikte, pakte de papieren aan die hij haar gaf en liep bij hem weg. Ze kon naar de wc gaan. Daar moest het mogelijk zijn om alleen te zijn.