44

 

 

Het dreggen in het Stora Delsjö had resultaat opgeleverd. Winter kreeg een telefoontje en reed er meteen heen. Hij was blind voor het verkeer. De hemel was weer open. Toen hij weer stukken van de weg zag, pakte hij zijn zonnebril.

Er lag een kinderschoen op het gras aan de oever. De schoen zat vol stenen, alsof het de bedoeling was dat hij zou zinken. Die kon een maand in het water hebben gelegen, of langer of korter. Hij kon van iedereen en niemand zijn, maar Winter wist van wie hij was.

Ze hadden veel gevonden, maar tot op dit moment niets wat van een kind was. De vondst was ten noorden van de landtong gedaan, die versmalde tot een vinger die de plaats had aangewezen waar ze moesten zoeken.

Winter transpireerde onder zijn jack en in zijn gezicht. De hemel was nu helemaal open en de zon stortte zich als een granaat van licht op het water. Het meer bewoog niet. Het was als het ware met gewichten aan de oevers vastgezet. Winter voelde de ontzetting, een bevroren gevoel dat naar een deel van het verstand greep: ze zouden het dreggen moeten stopzetten voordat ze waanzinnig werden. Wat zou er na de schoen komen? Hij zag de gezichten van de mannen en vrouwen om zich heen, en allemaal vertelden ze dat het kind daar beneden in het water lag.

 

Louise Keijser was zestig, maar ze zag er ouder uit.

“Ik ben dankbaar dat u kon komen, mevrouw Keijser”, zei Winter.

“Dat was wel het minste wat ik kon doen. Als ik had geweten ...”

Winter zei niets. Hij wachtte tot ze in de stoel ging zitten.

“Als ik het had geweten. Ik ben bijna blij dat Johannes niet meer leeft.” Ze pakte een zakdoek en droogde haar ooghoeken. “Ik ben zo verdrietig geweest in de trein.”

“Hoe oud was Helene toen ze bij u wegging?” vroeg Winter.

“Achttien. Toen ze meerderjarig werd. We wilden het niet, maar wat konden we eraan doen?”

“Wanneer hebt u voor het laatst iets van haar gehoord?”

“Dat was ... dat was jaren geleden. Voordat ze haar kind kreeg”, zei ze en pakte haar zakdoek weer. “Ik wist er niets van. Maar dat had ik misschien al gezegd.” Ze snoot voorzichtig haar neus. “Het meisje lijkt op Helene. Ze heeft niet hetzelfde haar, maar verder kun je zien dat het dezelf... Wat vreselijk ... u weet verder niets over het meisje?”

“Nee”, zei Winter. “We kunnen het er straks over hebben, maar nu wil ik u naar Helene vragen. Is dat goed?”

“Ja ... natuurlijk. Neem me niet kwalijk.”

“Hoe lang was ze bij u ... een deel van het gezin?”

“We waren maar met z’n tweeën, Johannes en ik ... drie jaar bijna. Ik heb papieren bij me als u die wilt zien. Van maatschappelijk werk en zo.”

“Drie jaar”, herhaalde Winter. “En daarna niet veel contact meer?” Hij maakte zijn stem stabiel, rustig. “U zei dat het jaren geleden was dat u contact met haar had.”

“Ja. Het klinkt natuurlijk raar ... verschrikkelijk zelfs, maar zo was het. We hebben het geprobeerd maar zij wilde niets van ons weten.” Ze bracht de zakdoek weer naar haar ogen. Winter kon kleine zwarte korreltjes zien op de plek waar de dunne mascara door de tranen was opgelost.

“Kunt u uw relatie met Helene beschrijven toen ze bij u woonde? Hoe had u het samen?”

“Goed, vond ik altijd. Ze was natuurlijk een bijzonder meisje ... met haar achtergrond en zo ... maar we konden het goed met elkaar vinden. Ze was wel erg stil en soms probeerde Johannes te praten over ... ja, wat er was gebeurd, maar zij deed er niet aan mee, om het zo maar te zeggen. Vooral Johannes probeerde met haar te praten. Ik had minder moeite met ... die stilte in huis.”

“Ze is eerst naar Malmö verhuisd”, zei Winter. “Dat weten we.”

“Ja. Dat is niet zo ver weg en we hebben elkaar een paar keer ontmoet, maar het was niet goed. We probeerden haar thuis uit te nodigen, maar ze wilde niet. Ze is een keer geweest, maar het was alsof ze ... er nooit was geweest. Dat was vreemd ... of het klinkt vreemd, maar op de een of andere manier klopte dat met hoe Helene was.”

“Daarna is ze naar Göteborg verhuisd”, zei Winter. “Ze heeft in Göteborg op drie verschillende adressen gewoond.”

“We hebben nooit een verhuisbericht gekregen. Niet toen ze uit Malmö wegging. We hebben geprobeerd haar te bellen, maar ze had geen telefoon.”

“Nee.”

“Ze hield niet van telefoons. Ze wilde niet telefoneren. Vraag me niet waarom, want ik ben geen psycholoog, maar misschien staat er iets in de papieren.”

“Welke papieren?” vroeg Winter.

“De psychologische onderzoeken die ze heeft ondergaan als kind, of liever gezegd waarmee ze begonnen zijn, maar dat is later niets meer geworden.”

“We wachten op het materiaal.”

“Het staat niet op naam van Andersén”, zei Louise Keijser.

“Nee.”

“Ze heette destijds Dellmar. Wist u dat?”

“Ja.”

“Ze heette bij ons ook Dellmar. Ik weet niet wanneer ze plotseling Andersén is geworden. Weet u dat? Weet de politie dat?”

“Een paar jaar geleden. Ze heeft vier jaar geleden haar naam veranderd.”

“Waarom?”

“Dat weten we niet.”

“Toen ze haar kind kreeg misschien? Heet de vader Andersén? Ik bedoel de vader van Helenes dochter. Jennie heet ze toch?”

“Dat weten we ook niet”, zei Winter. “Daarom vragen we ook zo veel.”

“Is de vader onbekend? Wat vreselijk. En hij heeft nog niets van zich laten horen?”

“Nog niet.”

“Wat vreselijk. Het is net als met Helene. Zij moest opgroeien zonder te weten wie haar vader was.”

“Spraken jullie daarover?”

“Over haar vader? Nee, ze wilde het niet of ze kon het niet. Ik weet niet hoeveel jullie van haar problemen weten, of van haar ziektebeeld of hoe je het moet noemen.”

“Ik luister”, zei Winter.

“Johannes en ik waren geloof ik haar derde pleeggezin. Ik weet het plotseling allemaal niet zo goed meer. Maar ze had gaten in haar geheugen uit de tijd dat ze nog heel klein was en dan kon ze zich plotseling iets herinneren en dat kwelde haar zo erg en dan was het weer weg, alsof het er nooit was geweest. In die zin was ze heel alleen. Alleen met zichzelf zou je kunnen zeggen. We probeerden haar te helpen, maar ze had als het ware een web om zich heen.”

Winter knikte.

“Er waren problemen geweest met de pleeggezinnen ... ik heb het niet echt uitgezocht, maar ze werd eigenlijk nooit een deel ergens van. Ik weet het niet. En wie weet zulke dingen? Maar het speelde wel mee.”

“Speelde mee, hoezo?”

“Dat ze nooit werd geadopteerd. Ze werd niet geadopteerd. Wij wilden het wel, maar toen wilde ze zelf niet. Je kunt zeggen dat ze in die zin geen familie kreeg.”

“Sprak ze niet over wat er met haar was gebeurd ... toen ze klein was?”

“Nooit. En ook niets over wat er daarna gebeurde, nadat ze dus bij anderen terecht was gekomen.”

“Ze vroeg nooit naar haar moeder?”

“Nooit. Nooit dat ik het hoorde en Johannes ook niet. U kunt het natuurlijk aan anderen vragen, maar wij hadden het er niet over. Ik weet niet of zij het wist.”

“Pardon?”

“Wist ze het? Wat wist ze? Weet u dat?”

“Nee. Nog niet.”

“En nu kan het niet meer”, zei Louise Keijser en ze bracht de zakdoek naar haar ogen. “Nu is het te laat.”

“We kunnen misschien wat antwoorden vinden”, zei Winter.

“Als u het meisje maar vindt”, zei Louise Keijser. “Ik voel me op de een of andere manier oma.” Ze keek Winter recht aan. “Is het verkeerd dat ik me zo voel?”

 

“Mijn god”, zei Ringmar. “Bedoel je dat de naam van Brigitta Dellmar daar voorkomt? In die zaak?”

“Ja. Möllerström heeft alles er bijgehaald en zij werd gezocht, toen”, zei Winter.

“Sven Johansson ook?”

“Hij werd gehoord, maar ze konden hem er niet aan koppelen. Op geen enkele manier. Hij had een alibi dat ze niet konden doorprikken.”

“Maar haar naam was erbij?”

“Verschillende mensen hebben haar op de foto’s geïdentificeerd. Er waren Zweden bij de overval geweest, dat wist men. En iemand van het personeel had een kind gezien.”

“Wat zeg je nou? Was er toen ook een kind bij? Toen het gebeurde?”

“Ik weet het nog niet, maar er zijn getuigen die dat zeggen. Dat staat hier.”

“Grote goden. Waar zal dat toe leiden?”

“Naar een oplossing”, zei Winter. “Nog een complicatie die tot een oplossing leidt.”

“Of tot een einde”, zei Ringmar. “Had ze het kind bij zich?”

“Dat zou kunnen.”

“De gedachte doet me duizelen”, zei Ringmar.

“Herinner je je de zaak?”

“Ja, maar vaag. Nu je het erover hebt. Er werd een agent gedood, als ik me niet vergis. Dat zal wel de reden zijn dat ik het me überhaupt herinner.”

“Een agent en twee van de bankrovers.”

“Mijn god. Ja, zo was het, geloof ik.”

“Minstens drie wisten er te ontsnappen. En het kind dus, als dat klopt.”

Ringmar was stil, schudde zijn hoofd, pakte de documenten waarin de gebeurtenissen werden beschreven, maar hield ze vast zonder erin te lezen.

“Hoe kon het gebeuren, als het zo was?”

“Wat?”

“Je neemt geen kind mee naar een gewapende overval.”

“Misschien ging er iets mis met de plannen”, zei Winter. “Het kan van alles zijn geweest. Misschien moest zij als chauffeur fungeren en duurde het allemaal langer en was er niemand om op het kind te passen. Ik weet het niet.”

“Wat zeggen de Denen ervan?”

“Die zijn ermee bezig. Ze nemen hun materiaal nu door.”

“Wanneer komt het hier?”

“Vandaag en morgen en overmorgen als dat nodig is. Zij vinden dit even belangrijk als wij.”

“De Danske Bank in Aalborg”, las Ringmar. “Maandag 2 oktober 1972. De Danske Bank ... op de hoek van de Østerågade en de Bispensgade. Om vijf over vijf ‘s middags.”

“Ja”, zei Winter. “Geen klanten, maar de bank was vol mensen die met geld bezig waren.”

“Heel veel geld.”

“Zeven miljoen.”

“Een grote vangst voor Aalborg.”

“Voor overal. En er komt meer.”

“Wat?”

“Helene is hier geweest.”

“Wat?!”

“Ongeveer op hetzelfde moment dat we hierachter kwamen, kwam natuurlijk alles aan het licht dat in verband stond met de naam. Brigitta Dellmar.”

“Ja, dat is logisch.”

“Die naam heeft de zaak voor ons geopend. Wij hadden Helene Andersén niet, maar we hebben Helene Dellmar wel.”

“Wat bedoel je met dat ze hier is geweest? Dat Helene hier is geweest?”

“Ze werd eerst voorbereid voor een verhoor en daarna is ze verhoord. Toen ze Helene Dellmar was.” Winter keek naar Ringmar. “Je kijkt alsof je spoken ziet, Bertil.”

“Ik hoor eerder van alles over spoken, zou ik zo zeggen.”

“Ik heb het maar een paar minuten eerder gehoord dan jij.”

“Wat ben je in godsnaam te weten gekomen?”

“We hebben de stukken hier. Het is niet zo veel, maar enige informatie kunnen we er wel uit halen. Toen het meisje in het Sahlgrenska-ziekenhuis was beland, of daarna, ik heb het nu over de vierjarige Helene, ja ... kennelijk had Denemarken bepaalde vermoedens en men bracht haar in verband met de moeder ... die misschien verdween in verband met de roofov...”

“Hoe is ze geïdentificeerd?” vroeg Ringmar. “In het ziekenhuis, bedoel ik, of daarna, voor de verhoren of wat het ook was. Hoe bracht men haar in verband met de moeder?”

“Een opsporingsbericht. En vervolgens buren die zich meldden, daar lijkt het in elk geval op.”

“Dat moeten we controleren. Maar er is dus hier bij ons met het meisje gepraat? Wie was de ondervrager?”

“Sven-Anders Borg, staat hier.”

“Die is al een jaar of vijf met pensioen.”

“Maar hij leeft toch nog?”

“Hij is een overlever. Geen geheugenverlies voor zover ik weet. Maar we hadden nauwelijks kunnen verlangen dat hij alarm zou slaan. Hierover.”

“Als we eerder een naam hadden gehad misschien wel.”

“Ik bel hem”, zei Ringmar.

“Vraag hem zo snel mogelijk hier te komen”, zei Winter.

Ringmar belde meteen. Winter zat te lezen, maar werd afgeleid door het gesprek. Ringmar hield zijn hand voor de hoorn en draaide zich om naar Winter.

“Hij heeft last van zijn been, maar we kunnen bij hem komen. Hij woont in Påvelund.”

“Herinnert hij zich er nog iets van?”

“Als hij erover na mag denken terwijl wij onderweg zijn.”

“We gaan.”

 

Het licht boven de rivier was scherper dan ooit. Ze reden over de Oskarleden en de kranen aan de andere kant lichtten op in het schijnsel van het Skagerrak. Twee veerboten kwamen elkaar tegen en Winter dacht aan Denemarken.

“Ze heeft de Deense vlag getekend”, zei hij tegen Ringmar, die reed.

“Wie? Helene?”

“Ja. En haar dochter. Jennie. Ze hebben de Deense vlag getekend.”

Winter keek naar de veerboten. De afstand tussen de twee schepen werd groter. De grootste boot ging verder naar de andere kant van de zee.

“Waar heb je het in godsnaam over?”

Winter vertelde over de twee verschillende signaturen.

“Heb je het materiaal al laten analyseren?” vroeg Ringmar.

“Het is onderweg.”

“Jezus.”

Winter volgde de route van de veerboot in westelijke richting. Die werd steeds kleiner in zijn gezichtsveld.

“Misschien gingen ze daarheen”, zei Ringmar. “Naar Denemarken. Alles is nu mogelijk.”

“Dat is het de hele tijd, mijn beste hoofdinspecteur.”

“Eerst is er niets en dan komt alles in één keer.”

“Ben je verbaasd?”

“Nee. Vooral doodop.”

“Nu begint het”, zei Winter. “Voel je de wind?”

 

Aneta Djanali stelde zichzelf en Halders voor. De man in de deuropening vroeg hun binnen te komen. Het huis leek wel honderd jaar oud. Vanbuiten zag het er klein uit, maar Aneta ervoer het als groot toen ze de woonkamer binnenstapte. Door de ramen zag ze het bos en daarachter een weiland. Twee rijpaarden liepen aan de rand van de open plek met hun hoofden naar beneden. Ze waren bruin en slank. Er zat rust in wat ze zag.

“Mooi uitzicht”, zei ze.

De man volgde haar blik alsof hij het bos en het weiland voor de eerste keer zag. Ze wisten dat hij negenenzestig was, aangezien ze die informatie hadden gekregen toen ze bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer de witte Fords Escort natrokken. Ze hadden zijn naam en adres en persoonsnummer. Volgens de kentekenregistratie bezat hij een witte Ford Escort met een kenteken dat met een H begon. Dat was wat ze over deze man wisten. Het strafregister was niet geraadpleegd toen Halders daarnaar vroeg, voordat ze hierheen gingen, maar hij wilde niet wachten. Dat had wel moeten gebeuren. Dat deden ze met alle autobezitters. Maar het mannetje zag er vriendelijk uit. Georg Bremer was even kaal als Fredrik Halders, maar hij had een donkere snor die er niet geverfd uitzag. Zijn overhemd was lichtblauw en open bij een hals met diepe rimpels van de ouderdom. Hij had een zwarte lange broek aan die door een bruine riem om zijn middel werd gehouden. Hij was dun en leek bijna uitgedroogd, vond Aneta Djanali. Hij was kleiner dan Fredrik en zijn spieren leken vervangen door pezen, die over die lichaamsdelen liepen die niet met kleren waren bedekt.

Georg Bremer bleef uit het raam kijken en zijn profiel werd plotseling harder toen de zon verdween. Een paar tellen later scheen de zon weer door de wolken en het licht maakte zijn gezicht weer zacht. Het was vreemd, dacht Aneta Djanali. Die schaduw schaafde als het ware zijn kin af. Wat dom. Ik heb een fixatie op kinlijnen ontwikkeld sinds mijn eigen kin er af is geslagen.

“We hebben geprobeerd u te bereiken”, zei Halders. “Luistert u uw antwoordapparaat niet af?”

“Ik ben een tijdje weggeweest. Ben gisteren teruggekomen en het is er nog niet van gekomen.”

Die vervloekte consideratie. Ze moesten niet van tevoren zeggen dat ze zouden komen. Ze zouden gewoon binnen moeten stormen als het gezin aan tafel zat en vragen wat papa’s of mama’s auto vlak voor zonsopgang in de omgeving van het Delsjö deed. Zodat mensen zich verslikten. Al was het maar omdat ze zich schaamden.

“Het gaat dus om uw auto”, zei Halders. “Gewoon routine, zoals u wel begrijpt.”

“Willen jullie niet gaan zitten?”

“Graag”, zei Aneta Djanali.

Ze ging op een bank zitten die groen en versleten was. Halders bleef staan, net als Georg Bremer.

“Wat is er met de auto?” vroeg Georg Bremer.

“U hebt een witte Ford Escort uit ‘92?”

“Uit ‘92? Is hij van dat jaar? Ik weet het eerlijk gezegd niet. Dat moet ik even in de papieren nakijken.”

“We controleren alle automodellen waarvan de eigenaar ons kan helpen bij de oplossing van een zaak.”

“Wat voor zaak?”

“Een moord.”

“En daar is een Ford Escort bij betrokken?”

“Een dergelijke auto is in de bewuste nacht gezien in de buurt van de vindplaats. We hopen dat degene die in die auto reed wellicht iets heeft gezien.”

“Zoals wat? En waar?”

Halders keek naar Aneta Djanali die met haar notitieblok op de bank zat.

“We hebben het over de nacht van 17 op 18 augustus”, zei Halders. “Het was toen nog steeds zomer en warm.”

“Zoiets kun je niet vergeten. Ik smolt hier bijna.”

“Dat deden we zowat allemaal”, zei Halders.

“In elk geval was ik toen hier”, zei Georg Bremer. “En de auto ook.”

“Oké”, zei Halders.

“Ik heb niemand die dat kan bevestigen, omdat ik alleen woon. Maar het is niet mijn gewoonte om ‘s nachts te gaan autorijden. Mijn ogen zijn niet al te best meer.”

“Ik zag geen auto op het erf staan”, zei Aneta Djanali.

“Die is sinds vrijdag in de reparatie”, zei Georg Bremer. “Begon olie te lekken als een zeef. Dat kunnen jullie buiten zelf zien op de grond. Uiteindelijk moest ik hem wegbrengen.”

“Wanneer was dat?” vroeg Halders.

“Wanneer was wat?”

“Wanneer hebt u de auto weggebracht om hem te laten maken?”

“Eergisteren. Ik heb het eerst zelf geprobeerd, maar het is waarschijnlijk de oliebak. En ik word duizelig als ik te lang onder een auto lig en probeer te werken.”

“Maar u zei dat u er gisteren niet was.”

“Ja, en? Is dit soms een verhoor?”

“Nee, nee. Ik vraag het alleen omdat het hier nogal ... afgelegen is. Je hebt toch een vervoersmiddel nodig om hier te komen?”

“Ja, je loopt niet het hele eind vanaf de bushalte. Maar ik heb een motorfiets die soms afgestoft moet worden. Die staat in de schuur, als jullie hem willen zien.”

“Waar is de auto?” vroeg Aneta Djanali.

Georg Bremer gaf de naam van de garage. Aneta Djanali noteerde de naam en het adres.

“Dat is een flink eind hiervandaan”, zei ze.

“Dat heb je soms zo. Je gaat naar degene die goedkoop is.”

“Dus u hebt wat rondgebeld?”

“Tja, je hebt zo je adresjes. Een kennis van een kennis, zou je kunnen zeggen.”

“Waar wonen uw dichtstbijzijnde buren?”

“Gaat u hun ook naar hun auto’s vragen?”

“We hebben geen huizen gezien op de weg hierheen.”

“Er liggen er een paar in het bos aan het eind van de weg, maar ik zit hier vrij eenzaam. Als je de weg volgt en op de kruising rechts af slaat, ligt er na ongeveer een kilometer een boerderij. Ik geloof dat het vooral als zomerhuisje wordt gebruikt. De vorige eigenaar kende ik, maar die nieuwe mensen zeg ik alleen goedendag, die paar keer per jaar dat ik ze tegenkom.”

“U hoort hier niets?” vroeg Halders.

“Als ik iets hoor, zijn het de vliegtuigen.”