BEWUST MEERDERE ROLLEN
Vreemd! Meer en meer mensen schrijven zich UIT op Facebook, Netlog
en Twitter. Opnieuw op zoek naar waarachtig menselijk contact?
Wanneer Ann ‘s avonds naar een reportage kijkt over Afrika, stelt
ze vast dat de mensen een hechte levensgemeenschap vormen en dat ze
diverse taken uitoefenen binnen de groep. Iedereen helpt iedereen.
Ze beseft dat dit in de westerse wereld wat verloren gegaan is.
Heeft ze daar zelf ook geen taak als lerares? Zou ze haar
leerlingen ook wat actief burgerschap kunnen bijbrengen? Ze weet
dat het naïef kan overkomen, maar ze besluit het er in een van haar
volgende lessen toch over te hebben.
‘Waar denken jullie aan bij actief burgerschap? Kennen jullie er voorbeelden van?’ Haar leerlingen zijn wat verrast door de vraag en er komt niet meteen reactie.
‘Ben, wat denk jij?’ probeert ze het wat directer.
‘Ik kan me er wel iets bij voorstellen. Is het actief verantwoordelijkheid opnemen in de maatschappij?’
Ann knikt bevestigend. Ze verduidelijkt het begrip voor iedereen. Ze vraagt haar leerlingen of ze ideeën hebben om actief aan de slag te gaan als ‘burger’ in de nabije buurt. De omgeving van de school nodigt immers allesbehalve uit… de buurt is nogal verloederd.
Om er wat meer beweging in te krijgen organiseert Ann een creatieve brainstorm waarbij de leerlingen al snel met heel wat pittige ideeën komen. Ze delen die op in gemakkelijke en op korte termijn te realiseren ideeën, moeilijkere en eerder op langere termijn te verwezenlijken ideeën en tot slot enkele dromen die in eerste instantie onmogelijk lijken. Uit elke groep worden enkele ideeën weerhouden om er verder aan te werken.
Dan peilt Ann naar concreet engagement: wie wil welke verantwoordelijkheid opnemen?
Jos vertelt dat hij tot vorig jaar leider was bij een jeugdorganisatie, maar dat hij moest stoppen. ‘Het is uit noodzaak dat ik ga werken, mevrouw. Ik heb écht geen tijd meer om me actief in de buurt te engageren. Elke maand moet ik immers rekeningen betalen voor mijn benzine en het abonnement voor mijn mobiel internet. Verder wil ik een iPad kopen. Werken is nu mijn eerste prioriteit!’
Ook Yvonne zegt dat ze weinig tijd heeft na school. Ze volgt gitaarles, wat veel oefenen inhoudt, op vrijdagavond gaat ze paardrijden en ze volgt ook nog tekenles. Ze kan er toch moeilijk nog iets bij doen?
Ben stelt voor om samen enkele acties uit de gemakkelijke groep te kiezen. ‘Dat vergt niet veel tijd.’ Ann is blij met die steun.
Ze besluiten samen met de bewoners van de Hoge Weg de straat eens goed onder handen te nemen. Ze vragen hulp bij de stad zodat de verzamelde rommel opgehaald kan worden. Bij de plaatselijke verfhandel versieren ze wat verf zodat ze ook de bankjes in het stadspark van een nieuw laagje kunnen voorzien.
Veel mensen denken vaak alleen nog aan hun rechten maar vergeten dat de maatschappij hen ook nodig heeft. Vaak krijgen we een enorme voldoening en voelen we ons gelukkig als we ons ten dienste kunnen stellen van onze medemens. Dat kan door verschillende levensrollen aan te nemen en hiervoor de nodige competenties op te bouwen.
We wisselen ook voortdurend van rol. Het ene moment ben je ouder, vervolgens webdesigner en wat later organiseer je een buurtevenement.
AAN WELKE LEVENSROLLEN DENKEN WIJ?
| LEVENSROL | COMPETENTIES |
| De mens als ‘lerende’ | Schriftelijke communicatie, mondelinge communicatie, computervaardigheden, conceptualiseren, analyseren, synthetiseren, creativiteit, waarnemen, zelfevaluatie, leerstijl en leerbehoeften inschatten… |
| De zelfbewuste mens met een unieke ‘identiteit’ | Zelfreflectie, zintuiglijke waarneming, authenticiteit, waardegebonden… |
| De mens als ‘vriend’ | Sociale vaardigheden, liefhebben, actief luisteren, delen, helpen, ondersteunen… |
| De mens als ‘burger’ | Verantwoordelijkheid opnemen, leiding geven, engagement, inzet, globaal en glokaal burgerschap… |
| De mens en zijn gezin | Gezondheidsbewustzijn, plannen, beheren, helpen, sparen, liefhebben, verantwoordelijkheidszin… |
| De ‘werkende’ mens | Loopbaanplanning, technische vaardigheden beheersen en toepassen, leiding geven en of leiding ondergaan, delegeren, werken in team, risico’s nemen, ondernemen… |
| De mens ‘in zijn vrije tijd’ | Genieten, plannen, spelen, sport, waarderen van kunst, creatief in vrijetijdsbesteding… |
Bron: aangepast uit Knowles M.S., Self-Directed Learning. Follet, Chicago.
Sommige van die levensrollen zijn in de toekomst niet meer vanzelfsprekend en zul je actief dienen aan te leren. Dat zal niet meer alleen via het gezin of de sociale netwerken (bijvoorbeeld sport- of jeugdverenigingen) gebeuren, maar nu ook actief via de school- en leeromgeving.
Er zullen vaardighedenlabo’s ontstaan voor de ontwikkeling van die levensrollen. Scholen zullen aandacht besteden aan de specifieke competenties die nodig zijn voor de verschillende rollen. De invulling van die competenties zal niet langer alleen dienen voor de opleiding die jongeren volgen. Zo zullen bijvoorbeeld planning en projectmanagement in het kader van een economische bachelor in de toekomst een veel bredere invulling krijgen en niet enkel meer op de beroepscontext toegespitst zijn.
Naast beroepscompetenties zal het onderwijs ook werken aan levenscompetenties en levensrollen. Door de ver doorgedreven virtualiteit ervaren mensen een gebrek aan authentieke contacten. Vlot schakelen tussen verschillende levensrollen is niet meer vanzelfsprekend. Waarachtig contact tussen mensen en gemeenschapsvorming zijn echter van cruciaal belang voor een krachtige leercontext, dus is het belangrijk om bewuster om te gaan met levensrollen.
Leerstoornissen zullen we wel vlotter benoemen in de toekomst. Spreken we dan zelfs nog over leerstoornissen of hebben we het over een diversiteit aan leerstijlen, met elk hun sterktes en hun zwaktes? Zijn andere leervormen noodzakelijk?
Actief burgerschap zal binnen tien jaar nog steeds niet vanzelfsprekend zijn. Daarom zullen ondermeer de centra voor volwassenenonderwijs leeractiviteiten opzetten om mensen te stimuleren en uitdagingen op zich te doen nemen. Zo komt een meer democratische samenleving tot stand. Mensen leren verantwoordelijkheid opnemen in de lokale gemeenschap. We groeien zo tot dynamische leergemeenschappen. Mensen krijgen uitdagingen om hun latente talent zo maximaal mogelijk te ontwikkelen, zowel individueel als collectief. Op die manier verhoogt het persoonlijke, collectieve, sociale en economische welzijn. Het onderwijs zal een visie op ‘leren voor alle leeftijden’ ontwikkelen. Het zal samenwerken met andere publieke diensten, vrijwilligers en private organisaties om de leergemeenschappen te stimuleren en om voordurend te groeien als (lokale) gemeenschap.
De leerbereidheid en leercapaciteit van individuen is cruciaal om hun levenskwaliteit te verhogen. Tijdens het leren kunnen mensen een reele bijdrage leveren aan hun lokale gemeenschap.
Samengevat neemt de veranderingsbereidheid van mensen toe. We zullen verandering niet langer als een bedreiging, maar als een uitdaging zien. Mensen krijgen zin in leren!
IN EEN NOTENDOP
| VAN | NAAR |
| Vooral beroepscompetenties | Levenscompetenties |
| Goed scoren op examens | Actief burgerschap |
| Verandering is een bedreiging | Veranderingsbereidheid |
TIPS VOOR LEERKRACHTEN
• Koppel sociale netwerksites aan authentieke contacten. Wat denk je van debatgroepen over bepaalde boeken? Of ateliers om aan de slag te gaan met muziek? Combineer echte menselijke contacten aan blogs of discussieplatforms.
• Stimuleer studenten om een POP (persoonlijk ontwikkelingsplan) op te maken en na te denken over hun persoonlijke ontwikkeling in het kader van brede levensrollen.
• Hoe kun je als school iets betekenen buiten de schoolmuren? Welke levensrollen leer je ontwikkelen tijdens jouw vakken?
• De school organiseert ‘buitenweken’. Zo kun je bijvoorbeeld wekelijks een inleefdag in een woon- en zorgcentrum voor bejaarden organiseren of een zwerfvuilopruimactie, natuurbeheerwerken, kleine klussen bij zieken, straatschoonmaakactie in samenwerking met de gemeente of de John Muir Award (www.jmt.org) behalen… Zie ook de tweet over ‘Puur Natuur’.
• Elke jongere vertrekt vanuit zijn/haar eigen talenten en motivatie. Dit is een ‘vak’ waarbij leerlingen één halve dag per maand de wereld intrekken, zowel in het lager, secundair als hoger onderwijs.
• Laat tijdens de schooluren verenigingen toe in de scholen, bijvoorbeeld in de sportlessen of tekenlessen. Haal zo de wereld binnen de schoolmuren, maar trek zelf ook de wereld in.
TIPS VOOR LEERLINGEN
• Elke jongere vertrekt vanuit zijn/haar eigen talenten en motivatie. Waar zitten jouw talenten eigenlijk? Maak hiervoor een mindmap.
• Denk na over welke bijdrage jij wilt leveren in je lokale gemeenschap? Je kunt ook eens grasduinen op www.vrijwilligerswerk.be.
• Denk na over hoe je kunt ‘consuminderen’ en minder kunt uitgeven. Zo maak je meer ruimte vrij om je maatschappelijk in te zetten en andere levensrollen in te vullen!
• Maak een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) waarbij je brede levensrollen invult. Formuleer heel concreet ontwikkelingsactiviteiten om je brede levensrollen te voeden. Je hebt alvast een stevige kluif aan de vraag wat jou uniek maakt. Hoe onderscheid jij je van je leeftijdsgenoten? Welke specifieke dromen heb je en welke acties ga je ondernemen om die dromen te realiseren?
TIPS VOOR HET BELEID
• Ontwikkel een visie op community learning, leergemeenschappen die verder gaan dan de school op zich. Hoe betrek je ouders, buurtbewoners, inspirerende mensen, kunstenaars, private en publieke organisaties? Een cruciale vraag kan zijn: hoe ontwikkelen we ons als (lokale) gemeenschap? Hoe worden scholen lighthouses of knowledge, bakens of lichthuizen van kennis in de buurt? Zie daarvoor de tweet over ‘Nooit meer naar school’.
• Werk met je school een maatschappelijk relevant idee uit. Werk bijvoorbeeld een voorstel uit voor een lokaal vervoersplan waarmee je naar de gemeente gaat; of onderzoek naar vogelmigratie in jouw buurt… Meer inspiratie vind je op www.greenbelgium.org.
• Neem het vak ‘gelukskunde’ op in het schoolcurriculum. Het Klein Seminarie in Hoogstraten introduceerde dat als eerste school. Google op klein seminarie+gelukskunde voor pdf met meer informatie.