BEKLIJVENDE VERHALEN
Megacoole les aan het volgen! Die leraar heeft dat allemaal zelf
meegemaakt en kan er leuk over vertellen! Probeer ik vanavond zelf
uit!
Ben verveelt zich de laatste tijd
in de aardrijkskundelessen van Ann. Hij gaat graag op reis en
aardrijkskunde boeit hem normaal gezien wel, maar er zit geen
greintje verrassing in de lessen van Ann. Eerst leest ze een stukje
voor, dan stelt ze wat vragen en tot slot mogen we even in de atlas
bladeren…
Ze wijkt ook weinig af van de cursus en zo gebeurt er weinig in de klas. Bens gedachten dwalen steeds af naar wat hij ’s avonds zal doen. Hij kan er gewoon zijn aandacht niet bij houden.
Ann heeft het snel in de gaten. Ze roept hem na de les bij zich en vraagt waarom hij zo afwezig is. Ben vertelt haar ronduit dat hij haar lessen saai vindt en weinig bijleert. Ann is geschokt en vindt Ben grof en ondankbaar. Beseft hij wel hoeveel voorbereiding ze aan haar lessen besteedt? Ben kan overigens niet eens uitleggen waarom hij de lessen saai vindt. Ze weet echt niet wat ze hiermee moet aanvangen. ’s Nachts ligt ze dan ook te piekeren. Ben is steeds een voorbeeldige en dankbare leerling geweest. Hoe lang zal het duren voor de anderen ook afhaken?
Ze wil het de volgende dag vast en zeker te weten komen. Alle leerlingen kijken weg als ze vraagt wat er aan haar lessen schort. Een ijzige stilte maakt zich meester van de klas.
Ze denkt er even aan om in de lerarenkamer raad te vragen, maar dan hoort ze haar collega’s Fred en Martine al zeggen dat ze meer discipline moet opleggen en dat zij daar geen problemen mee hebben. Dus houdt ze wijselijk haar mond.
Wanneer haar man Tom ’s avonds thuiskomt, heeft hij zijn jas nog niet uit of ze legt hem haar probleem al voor. Hij maakt er zich vanaf door te zeggen dat het wel zal koelen zonder blazen.
Ann merkt echter dat het tegendeel waar is: Renée stelt minder vragen dan gewoonlijk, Arjen zit voor zich uit te staren en Robbe zit meer dan anders uit het venster te kijken. Ann begint stilaan haar zelfvertrouwen te verliezen.
Het einde van het schooljaar komt dan ook geen dag te vroeg. Op de laatste dag sleept ze zich naar school. Op haar lessenaar ziet ze het boek liggen Made to Stick liggen van Dan en Chip Heath. Ze opent het. Er staat een opdracht in van Ben: ‘Eenvoud bereik je niet door dingen toe te voegen, maar door het overbodige weg te nemen.’
Ze belt Ben meteen en vraagt of ze hem kan spreken. Ben is wat verlegen, maar vertelt dat hij het boek in het bureau van zijn vader heeft gevonden. Hij heeft er wat in gelezen en het leek hem wel wat. Misschien heeft Ann er iets aan. Er bestaat trouwens ook een versie voor leerkrachten, weet Ben. Ann laat het even bezinken, maar leest het boek die avond in een ruk uit. Ze kijkt of er opleidingen voor vertelkunst bestaan en schrijft zich vervolgens in. Het is een echte openbaring. Ze ervaart de kracht van verhalen vertellen en krijgt ook diverse voorbeelden die ze kan gebruiken in haar lessen. Ze kan niet wachten tot het september is om er mee te experimenteren. Als een eerstejaarsstudente stapt ze de school binnen. In het eerste lesuur vertelt ze meteen het verhaal dat ze in de vakantie dikwijls geoefend heeft. Het is nog niet feilloos, maar het lijkt in ieder geval hier en daar de leerlingen te raken. Ze kijken verbaasd op. Ann geeft het niet op en vertelt meerdere verhalen die dag. Op het einde van elke les geeft ze een samenvatting van de leerstof in een mindmap, waarbij de beelden uit het verhaal terugkomen. Na de eerste schooldag neemt ze Ben even terzijde en hij knikt instemmend. De volgende les laat ze de mindmap opnieuw inoefenen door de leerlingen het verhaal aan hun klasgenoten te laten vertellen.
Het kost Ann heel veel moeite en late avonden om de lessen voor te bereiden, maar als ze de leerlingen geboeid ziet luisteren, krijgt ze enorm veel energie.
In een wereld die dagelijks ingewikkelder wordt, snakt iedereen
naar eenvoud. Door de leerstof op een simpele,
geloofwaardige manier met veel gevoel én
verrassend te vertellen wordt het voor de leerlingen
concreet en onthouden zij het langer. Je kunt dat onthouden
door het SUCCES- anagram van de broers Dan en Chip
Heath uit Made to Stick toe te passen.
• S = simple: houd het eenvoudig;
• U = unexpected: zorg voor verrassingen;
• C = concrete: maak het praktisch en concreet;
• C = credible: breng het geloofwaardig;
• E = emotion: raak mensen in hun hart;
• S = stories: gebruik de kracht van verhalen.
Verhalen vertellen met aandacht voor SUCCES is een vak op zich. Je zou de knepen ervan tijdens de lerarenopleiding kunnen aanleren. Op het eindexamen van deze opleiding, tonen de leerkrachten in spe aan dat ze boeiend verhalen kunnen vertellen.
Een testpubliek van leerlingen kan bepalen of er aan de voorwaarden van SUCCES voldaan is. Je kunt de lessen ook eens door de SUCCES-filter gieten en dan pas toevoegen aan de leerstof.
Op die manier kan de leraar complexe materie over de hele lijn simpel en boeiend maken zonder in te boeten aan kwaliteit.
IN EEN NOTENDOP
| VAN | NAAR |
| Herhalen van droge leerstof | Vertellen van verrassende verhalen |
| Enkel kennen | Speels en intuïtief leren |
| Ingewikkelde theorie | Vereenvoudigd toepassen |
TIPS VOOR LEERKRACHTEN
• Gebruik in je lessen YouTube- of andere internetfilmpjes om beklijvende verhalen te illustreren.
• Geef wiskunde in de vorm van levensechte vraagstukken. Zo toon je aan dat je er ook wat mee kunt doen.
• Ga op zoek naar modelvoorbeelden van eenvoud (de stofzuiger van James Dyson, de Apple iPhone…). Waarom zijn die voorbeelden zo treffend in hun eenvoud? Welke kenmerken en elementen ontdek je? Hoe vertaal je die elementen van eenvoud naar jouw specifieke leerinhouden? Hoe breng je je lessen eenvoudiger over?
• Lees de tips voor leerkrachten van Dan en Chip Heath. Download Teaching that sticks (www.madetostick.com/teachers/)
• Lees het boek The Laws of Simplicity van John Maeda. In dit boek vind je concrete tips om processen en producten te vereenvoudigen. Je kunt dat ook toepassen op je lessen.
• Vraag bij het begin van de les aan je leerlingen wat bleef hangen van de vorige les.
• Volg een lesmodule vertelkunst (bv. van een journalistenopleiding). Vertel een beklijvend verhaal in elke les of nodig je leerlingen uit om een verhaal te vertellen. Een verhaal dat blijft hangen, zorgt er immers voor dat de leerinhoud krachtiger doordringt tot je leerlingen.
- We geven een didactisch voorbeeld uit een les economie. De leraar vroeg of iemand een verhaal kon vertellen over het feit dat geld minder waard werd. Een van de leerlingen begon meteen: ‘Mijn overgrootmoeder vertelde meermaals over haar belevenissen tijdens de oorlog. Ze had een gezin met zeven kinderen. Ze baatte een kruidenierswinkel uit en op een dag stond er een dronken Duitse soldaat in haar winkel die een fles sterke drank eiste. Hij zette zijn eis kracht bij door met een pistool te zwaaien. Mijn overgrootmoeder trad kordaat op en meldde dat de Duitse soldaat zich net zoals iedereen aan de regels moest houden en netjes diende te betalen voor de fles. De Duitser vertelde dat het leven zo duur was en dat hij het geld niet had. Gelukkig is hij vervolgens afgedropen. Mijn overgrootmoeder heeft het voorval gemeld aan een Duitse officier en de soldaat in kwestie is gestraft. Maar wat me vooral bijblijft, is dat mijn overgrootmoeder vertelde dat ze tegen het einde van de oorlog uren tijd stak in het telkens maar opnieuw prijzen van de goederen in haar winkel. Alles werd dag na dag spectaculair duurder. De mensen konden in haar winkel dus dag na dag minder kopen met hetzelfde geld…’
• Maak zelf een filmpje waarin je een leerstofonderdeel uitwerkt en initieert met een aantrekkelijk verhaal. Zet je filmpje nadien op YouTube.
• Gebruik af en toe in je les wat leerlingen dagelijks gebruiken (Smartphone, Twitter, …). Stuur bijvoorbeeld naar je leerlingen één e-mail of tweet per dag met daarin een meerkeuzevraag over een stuk van de leerstof.
• Creëer een storytelling community van leraren waarbij de beste verhalen met betrekking tot leerinhouden worden uitgewisseld. Zie ook de tweet ‘Nooit meer naar school’ waar je meer informatie vindt bij de tips over het opzetten van een leergemeenschap.
• Leg een link tussen je leerstof en de natuur. Dat kan via biomimicry: bestudeer www.asknature.org en laat je inspireren. Kijk bijvoorbeeld naar het filmpje Biomimicry in action (TED talk) van Janine Benyus.
Biomimicry onderzoekt hoe de natuur via een heel eenvoudige manier complexe problemen oplost. Hoe komt het bijvoorbeeld dat een gekko op een plafond kan lopen zonder naar beneden te vallen? Biomimicry is imiteren wat in de natuur heel spontaan gebeurt. De centrale vraag die je stelt is: hoe zou de natuur dit probleem oplossen? Velcrostrips vormen hiervan een prachtig voorbeeld. Het is een uitvinding van de Zwitser Georges De Mestral. Toen hij na een wandeling met zijn hond thuiskwam, was hij verwonderd hoe moeilijk de klitten uit zijn kleding en uit de vacht van zijn hond te krijgen waren. Onder zijn microscoop ontdekte hij dat die klitten overdekt zijn met kleine haakjes, waarmee ze zich aan de kleding en de vacht vasthechten. De Mestral zag het potentieel van zijn ontdekking en ontwikkelde - na verloop van veel tijd en met doorzettingsvermogen - Velcro (afgeleid van velours – crochet).
TIPS VOOR LEERLINGEN
• Breng een bezoek aan je grootvader of grootmoeder. Vraag hem of haar naar een beklijvend verhaal. Vertel dat beklijvend verhaal gepassioneerd aan je broers of zussen en vervolgens aan je medeleerlingen. Gebruik daarvoor de SUCCES-elementen uit de visie.
• Vertel een zieke medeleerling aan de hand van een eenvoudig verhaal wat de essentie was van de les die hij of zij gemist heeft.
• Zoek verhalen op YouTube of andere internetbronnen en laat ze zien in de klas of stel er een multimediales mee samen. Geef de weblinks door aan je leerkracht zodat hij/zij de leerlingen van het volgende leerjaar kan inspireren.
Eenvoud is de ultieme verfijning.
Leonardo da Vinci
Perfectie wordt bereikt, niet wanneer je niets meer kunt toevoegen, maar wanneer er niets meer kan worden weggenomen.
Antoine de Saint-Exupéry
Maak de dingen zo eenvoudig mogelijk, maar niet eenvoudiger dan dat.
Albert Einstein
Eenvoud is het wegnemen van het evidente en het toevoegen van het zinvolle.
John Maeda
• Stel zelf een les samen met behulp van Wikipedia. Leer daarbij aan de leerlingen een kritische houding aan. Wikipedia is immers niet altijd betrouwbaar.
• Speel Twitter in de klas. Wie meer dan 140 karakters gebruikt, ligt er uit. Als je tweet minder dan 140 karakters telt, maar niet begrijpbaar is, lig je er ook uit. Wie de kern van de boodschap compact kan vertellen, wint.
TIPS VOOR HET BELEID
• Vereenvoudig de communicatie in je school. Meestal verloopt die nu via meerdere kanalen: ad valvas, op het elektronisch leerplatform én via de postbakjes én e-mail. Beperk het aantal kanalen.
• Introduceer
‘vertelkunst’ in het curriculum van de lerarenopleiding. Doe
hiervoor inspiratie op bij de journalistieke opleidingen en de
theateropleidingen.
Vereenvoudig hoe studenten een opleiding kunnen kiezen. Ontwikkel
een vraaggestuurd studiekompas dat vertrekt vanuit interesse en
passie voor specifieke levensdomeinen in plaats van het bestaande
opleidingsaanbod. Stel ‘word wat je wilt’ voorop in plaats van
‘maak een keuze uit deze opleidingen’. Zo vermindert het aantal
teleurstellende studiekeuzes die tot uitval en demotivatie
leiden.