LEERKRACHT: INSPIREER!
Teachers that can be replaced by a machine, should be! -
Arthur C. Clarke
Ben is 16 en beleeft een
moeilijke periode. Het hangt hem allemaal flink de keel uit. Hij
heeft geen zin om net zoals zijn vader dokter te worden. Hij houdt
meer van muziek. Daar gaat het thuis regelmatig over. Zijn
leerkracht Ann wil hem graag helpen. Ze vraagt of hij het ziet
zitten om de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella, de
Camino de Santiago, te ondernemen. Jongeren kunnen die tocht
afleggen met een inspirator en er andere jongeren ontmoeten. Op die
manier kan Ben nadenken over zijn toekomst. Ben is niet echt een
wandelaar en houdt de boot af. Wanneer hij op het muziekfestival
Rock Werchter kennismaakt met de Nederlander Rob, die ook aan de
pelgrimstocht wil beginnen, vraagt hij zijn ouders om hun
toestemming. Enthousiast kun je de reactie van zijn ouders niet
noemen, maar uiteindelijk krijgt Ben groen licht.
In augustus nemen Ben, Rob en Ann de trein naar Spanje waar ze aan de staptocht beginnen. De sint-jakobsschelp, met blauwe achtergrond en gele pijl, wijst de weg. Het weer is uitstekend en ze vatten de tocht aan. In het begin praten ze niet veel. Na een paar uur komen ze aan bij een herberg waar ze voor een kleine vergoeding kunnen overnachten. Er zijn nog andere pelgrims en aan tafel ontstaan er gesprekken.
Ben raakt aan de praat met een Fransman van middelbare leeftijd, een zakenman op zoek naar rust. Hij heeft een pauze in zijn leven ingelast. Hij had de lat steeds hoger gelegd en vele doelen gerealiseerd, maar begon zich af te vragen waartoe dat allemaal diende. Ben vertelt over zijn droom om muzikant te worden. Hij speelt ook een stukje op zijn gitaar, die hij heeft meegenomen. De Fransman heeft ooit in een orkestje gespeeld en leert Ben enkele interessante akkoorden. Ondertussen vertelt Ann dat zij ook op zoek is naar passie. Ze wil mensen inspireren en vraagt zich af of dat via het traditionele onderwijs wel mogelijk is.
Bij zonsondergang genieten ze van de serene sfeer op het terras van de herberg. De volgende dag trekken ze verder. Rob vertelt over zijn gesprekken van de vorige avond, maar ook Ben en Ann gaan verder in op wat de Fransman zei. Ze genieten van de natuur en van rustig filosoferen. Vaak zijn er ook lange stiltes. Ben begint die momenten meer en meer te appreciëren. Elke avond komen ze aan bij een andere herberg en steeds ontmoeten ze mensen die op zoek zijn of interessante verhalen te vertellen hebben. Eigenlijk maakt niet hun eindbestemming Santiago de Compostella de staptocht de moeite waard, maar wel de weg erheen.
Wanneer ze een maand later de trein naar huis nemen, zijn ze andere mensen geworden met heel wat mooie herinneringen en rijke contacten. Ben besluit een artistieke studierichting te kiezen om zijn droom meer kansen te geven.
Leerkrachten mogen niet enkel vakexperts zijn. Ze coachen ook,
gidsen, faciliteren, inspireren, helpen zoeken, een rolmodel en een
mentor zijn.
Het theater in het oude Griekenland gebruikte geen decor. De acteur stond op het podium en vertelde waar het stuk zich afspeelde. De fantasie van het publiek kleurde de achtergrond. Zo hoef je om te leren ook niet altijd een school te hebben met een overvloed aan middelen. De Griekse filosoof Aristoteles gaf al wandelend les in zijn peripatetische school.
Door boeiend verhalen te vertellen stimuleert de leraar de verbeelding en de verwondering van de leerlingen. Zo ontstaat er een positief leerproces met interactie tussen lerende en coach. Zo realiseert de mentor een zelfbewuste houding bij de jongeren die de leerstof niet zomaar aanvaarden, maar tevens kritische vragen leren stellen.
Als je mensen vraagt wie een belangrijke invloed heeft gehad in hun leven, dan verwijzen ze vaak naar een inspirerende leerkracht die er in slaagde om een stukje magie te verwezenlijken. Je hoort getuigenissen als:
‘Nadat mijn leraar Frans een van mijn “opstellen” had gelezen, zei hij: “Je zou meer boeken kunnen lezen.” Ik ben hem nog steeds dankbaar…’
‘Mijn lerares geschiedenis kon zo boeiend over de renaissance vertellen dat het voelde alsof je er zelf bij was…’
Je herinnert je wellicht ook wel een dergelijke leerkracht. Hebben je herinneringen te maken met de vakkennis van die leerkracht of met andere aspecten? Welke aspecten? Hoe inspireerde die leerkracht jou?
IN EEN NOTENDOP
| VAN | NAAR |
| Vakexpert | Coach, rolmodel en mentor |
| Statisch vooraan in het klaslokaal | Beweging in en buiten het klaslokaal |
| Het juiste antwoord geven | Kritische vragen stellen |
TIPS VOOR LEERKRACHTEN
• Denk aan een leerkracht die een belangrijke invloed had op je ontwikkeling. Wat was er speciaal aan die man of vrouw? Hoe pakte die dat aan? Waarom herinner je hem of haar nog? Wat kun je van hem of haar leren?
• Werk aan jezelf als inspirerende leerkracht: gebruik humor, doorleefde voorbeelden, meeslepende beschrijvingen, verhalen met pit.
• Gebruik beeld en geluidmateriaal in de les. Je kunt het vinden op: www.teleblik.nl
• Laat jezelf als leerkracht evalueren door je leerlingen. Je kunt hiervoor een blobtree gebruiken. Dat is een tekening van een boom met cartoonfiguurtjes die telkens een bepaalde emotie of ervaring uitbeelden: gedragenheid, steun, enthousiasme, verveling, hopeloosheid, avontuur… Leerlingen gebruiken de blobtree om jou feedback te geven door de cartoonfiguurtjes in te kleuren en van tekstballonnen te voorzien. Bijvoorbeeld:
- Welke steun hebben ze ondervonden bij hun leerproces?
- Hebben ze een piekervaring gehad in je lessen?
- Wat hebben ze bijgeleerd?
- Hoe hebben ze je lessen ervaren?
Meer op
• Wees waarachtig geïnteresseerd in de leefwereld en de persoonlijkheid van jongeren: stel er hen veel vragen over en wees ook kritisch. Voel de leerlingen aan en help hen hun passie te ontdekken.
• Bekijk de mindmap op p. 20-21 voor de inspirerende leerkracht. Deze mindmap zet de kwaliteiten van een modelleerkracht in kaart. Je hoeft uiteraard niet de superman of supervrouw te worden die op alle criteria van de mindmap scoort… De kaart is bedoeld als een inspirerende wegwijzer.
• Evalueer als leerkracht welke werkvormen je gebruikt in je lessen en kijk of je een krachtige mix van werkvormen gebruikt die passen bij volgende leerstijlen :
- Leren door kennis
- Leren door experimenteren
- Leren door imiteren
- Leren door inzicht
Reik je kennis aan aan je leerlingen? Geef je ze ruimte om doorheen verschillende individuele en mogelijk groepsopdrachten te experimenteren en dus ook fouten te maken? Bied je hen goede voorbeelden van medeleerlingen aan waardoor ze leren imiteren? Voorzie je nabesprekingen om te reflecteren en zo tot inzichten te komen?
• Maak voor jezelf een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) om je groeipad tot inspirerende leerkracht binnen vijf jaar mogelijk te maken. Durf je leerlingen daarbij te vragen welke ontwikkelingskansen zij voor jou zien.
Voorbeeld van een POP voor leerkracht Bastiaan.
TIPS VOOR LEERLINGEN
• Bied je leerkracht en klasgenoten aan hen iets nieuws aan te leren. Je kunt hen bijvoorbeeld met Prezi leren werken. Dat is een leuk alternatief voor PowerPoint. Prezi krijgt wel eens de naam Power-Pointkiller omdat je niet met dia’s werkt, maar met een canvas dat uitnodigt tot vrije, creatieve expressie.
• Zoek een vertrouwenspersoon die je regelmatig kunt contacteren. Hij/zij kan je coachen om je passie te vinden en jouw optimale studierichting.
• Zoek een inspirerende persoon. Benader hiervoor iemand die jij bewondert en die boven het maaiveld uitsteekt . Durf voor te stellen om samen een weekend op stap te gaan en van elkaar te leren. Stel elkaar voortdurend open vragen en vertel beklijvende verhalen. Start met de volgende vragen: ‘Wat is de meest inspirerende ervaring die jij in je leven meegemaakt hebt? Wat was je eigen rol daarin? Wat heb je bij die ervaring gehoord, gezien, geproefd, geroken, gevoeld?’
TIPS VOOR HET BELEID
• Zorg ervoor dat leerkrachten inspiratie kunnen opdoen in een totaal andere schoolomgeving. Denk daarbij aan een formule van schoolruil waarbij een leerkracht een week gaat lesgeven in een andere school. Goede praktijkvoorbeelden kunnen zo de leerkrachten enthousiasmeren.
• Nodig gastdocenten uit in je school. Denk daarbij ook aan de ouders van je leerlingen. Misschien is iemand directeur van de Nationale Bank van België en kan hij vertellen over de woeligste dagen van de financiële crisis. Laat ook de mensen van je staf aan het woord.
• Neem ‘vertelkunst’ op in het curriculum van de lerarenopleiding. Meer daarover lees je bij de tweet ‘Beklijvende verhalen’.
• Nodig regelmatig gastsprekers van buiten het onderwijs uit. Zij kunnen inspirerend zijn voor creativiteit en innovatie.
• Organiseer tijdens de pedagogische studiedag een namiddag rond speeddating of snelkoppelen. De leerkrachten komen samen in de sporthal. Iedereen heeft één A4-tje bij zich met een voorbeeld van een didactisch concept dat de leerkracht zelf ontwikkeld heeft en waarop hij/zij bijzonder fier is. Koppel via trekking de leerkrachten in duo’s. De twee leerkrachten vertellen elkaar gedurende een kwartier gepassioneerd over hun origineel concept. Op het einde van de date wisselen ze hun A4-tje uit. In anderhalf uur kunnen ze zes dates afwerken.
• Organiseer via het programma Life Long Learning van de Europese Unie een ‘short study visit’ rond een vernieuwend leerthema. Dit is een kort meerdaags bezoek aan een ander land waar internationale experten rond een bepaald thema samenkomen om van elkaars ervaringen te leren.
• Ontwikkel een krachtdadig waarderingsbeleid voor inspirerende leerkrachten. Zo moedig je ook die leraren, die je door een machine zou kunnen vervangen, aan om gepassioneerd hun leerlingen te coachen tijdens het leerproces.
Er was een leraar muziek in Liverpool. In een bepaald jaar had hij twee studenten die er weinig van bakten.
Hun namen waren Paul McCartney en George Harrison. Ze zaten er verveeld bij en leken helemaal niet van muziek te houden. Achteraf bleek dat die leraar de helft van de Beatles in zijn klas had en het niet eens wist.
Uit ‘Het Element’ van sir Ken Robinson
Een leraar raakt de eeuwigheid en weet nooit waar zijn invloed zal stoppen.
Confucius