DIPLOMA BEHAALD,
BEROEP NOG UIT TE VINDEN!
Minister van Onderwijs met de handen in het haar. Huidige
opleidingen bereiden studenten voor op beroepen die binnen vier
jaar niet meer bestaan.
Ben zit in zijn laatste jaar secundair
onderwijs en wil een studierichting kiezen. Zoals veel
van zijn vrienden weet hij nog niet welke richting hij uit wil. Hij
wil zich niet vastpinnen op de uitoefening van één beroep, want hij
kan zich niet voorstellen wat dat in de praktijk inhoudt. Wanneer
hij afgestudeerd zal zijn, is er wellicht heel wat veranderd. De
toekomst blijft onvoorspelbaar en er bestaat geen
alleenzaligmakende studierichting die je daar goed op voorbereidt.
Voor een specialisatie als dokter, architect of
softwareontwikkelaar voelt hij niet zo veel. Hij vraagt
uiteindelijk Ann om raad.
‘Waarom probeer je geen algemeenvormende richting, Ben? Daarmee kun je alle kanten uit.’
Ben wil inderdaad graag die kennis en vaardigheden verwerven waardoor hij beter voorbereid is op de toekomst.
Via vrienden stuit hij in Amerika op een school waar je een combinatie van computerwetenschappen en een ander kennisgebied kunt kiezen (intelligentie, internetwerken, media, modelleren, mensenkennis, informatica…). Dat spreekt hem aan, maar de opleiding is heel duur. Ben besluit in de vakantie gedurende drie maanden te gaan werken en krijgt ook nog wat geld van zijn ouders en grootouders. Verder mag hij gedurende het eerste jaar logeren bij een gastfamilie in Amerika. Hij neemt zich voor om er ook in het weekend wat bij te verdienen. Het wordt een heus avontuur!
Ben schrijft zich in voor de combinatie computerwetenschappen -media en volgt aan een andere universiteit ook een aantal vakken die hem bekwamen in andere vaardigheden zoals emotionele en sociale intelligentie, lateraal denken, creativiteit en innovatie. Op die manier stelt hij dus zelf zijn leercurriculum samen. Eind september zit hij vol verwachting in het vliegtuig…
Als een niet te stoppen tsunami groeit de kennis in diverse
vakgebieden dagelijks aan. Het is een onbegonnen werk om zelf tot
in de kleinste details op de hoogte te blijven van al die kennis.
Het is belangrijk om je te specialiseren in een bepaald vakgebied
om daarna samen te werken met mensen die experts zijn in andere
vakgebieden. Dergelijke experts kennen wordt dus heel belangrijk.
Dat geldt ook voor het verwerven van vaardigheden zoals kunnen
omgaan met verandering, emotionele en sociale intelligentie,
ondernemerschap en sociale netwerken. Die zorgen er immers voor dat
je je gemakkelijk aan welke omstandigheden ook kunt aanpassen en je
er proactief voordeel bij kunt hebben.
Dat betekent dat het vaste curriculum zal ophouden te bestaan. De leerstof zal zich jaar na jaar aanpassen aan de veranderende omstandigheden. Het curriculum moet dan ook flexibel opgesteld zijn zodat je het voortdurend kunt bijwerken. Zo ontstaat als het ware een soort van ‘excellente Wikipedia’ die leerinhouden bevat die in flexibele curricula geïntegreerd kunnen worden. Uiteraard moet een of andere instantie hier controle op houden, maar de leden van de gemeenschap zullen het leeuwendeel van het werk voor hun rekening nemen.
Elk jaar zullen we ook opnieuw bekijken welke beroepen nog zinvol zijn. Een aantal beroepen zal verdwijnen door automatisering en daarnaast zullen nieuwe beroepen ontstaan uit nieuwe technologieën. Tot slot zullen de kersverse afgestudeerden zich continu bijscholen om bij te blijven op het gebied van nieuwe kennis en vereiste vaardigheden. Iedereen zal dus levenslang leren.
IN EEN NOTENDOP
| VAN | NAAR |
| Vast curriculum | Curriculum volgens noden van de leerling |
| Louter vakkennis door één expert | Gevarieerde kennis door samenwerking |
| Zelf alle kennis vergaren | Een netwerk van mensen die kennis creëren |
TIPS VOOR LEERKRACHTEN
• Beoordeel welke leerinhouden binnen tien jaar de tand des tijd zullen doorstaan. Welke nieuwe leerinhouden dien je toe te voegen? Debatteer hierover met je collega’s in de vakgroepvergadering en leg suggesties voor aan de leerplancommissie of overheid.
• Lees The World is Flat van Thomas Friedman. Je kunt al starten met de samenvatting (www.wikisummaries.org/The_World_Is_Flat). In dit boek beschrijft Friedman de economische opkomst van de groeilanden, zoals India en China, en de invloed die ze zal hebben op de wereld. Die evolutie is net mogelijk door de technologische explosie en de enorme communicatiemogelijkheden. Samen met het goedkoper worden van het vervoer van personen en goederen hebben deze ontwikkelingen de wereld ‘plat’ gemaakt. Bespreek dat in de klas met je leerlingen.
• Lees Econoshock van Geert Noels. Daarin beschrijft hij zes grote schokken die de economie en ons leven drastisch zullen veranderen: het groeiende belang van het Verre Oosten, het einde van de fossiele brandstoffen, de financiële crisis, de demografische explosie, de opwarming van de aarde en de technologische revolutie. Licht die schokken toe in je les en debatteer hierover. Wat kun je met de klas doen om je zo goed mogelijk voor te bereiden op die schokken?
• Lees het verhaal over verandering uit My Iceberg is Melting van John Kotter en/of Who Moved my Cheese? van Ken Blanchard en Spencer Johnson. Projecteer dat op je schoolomgeving. Stel jezelf de vraag welke evoluties, waarvan je weet dat ze je lespraktijk zeker gaan beïnvloeden, je misschien op de lange baan aan het schuiven bent. Hoe kun je één leerpunt uit die boeken concreet toepassen op jouw situatie, zodat je zelf verandering introduceert?
• Nodig voor de diverse kennisgebieden experts uit in je lessen. Laat hen een les verzorgen en voorbeelden uit de praktijk delen met je leerlingen.
• Werk samen met bedrijven en vraag hen welke leerinhouden binnen tien jaar nog steeds relevant zullen zijn en welke je moet toevoegen. Leg suggesties voor aan de leerplancommissie of het schoolbeleid.
• Nodig een trendwatcher uit op school. Vraag wat de beroepen van de toekomst zijn. Wat betekent dat concreet voor de vakken die jij geeft of voor de verschillende studierichtingen op je school? Welke trends hebben mogelijk invloed op de leerinhouden die jij samen met je leerlingen verwerkt?
TIPS VOOR LEERLINGEN
• Brainstorm met enkele vrienden over welke nieuwe beroepen de komende tien jaar zullen ontstaan. Onderzoek hoe je jezelf het beste kunt voorbereiden op een van die beroepen die je interessant vindt. Pas één idee concreet toe in je persoonlijke leeromgeving.
• Waar droom je van? Wat doe je het liefst? Hoe oud ben je over tien jaar? Welk beroep zou je dan graag uitoefenen? Wat geeft je energie? Als je weet wat je passie is, kun je je interesses al wat uitproberen in het middelbaar onderwijs. Dan maak je misschien al een studiekeuze voor je aan je laatste jaar begint!
• Houd via je sociale netwerk contact met buitenlandse studenten en vraag hoe zij hun studiekeuze maken of hoe zij hun passie ontdekken.
• Doe ervaring op in het buitenland. Zoek vooraf naar interessante bedrijven die je kunt bezoeken. Spreek mensen aan die er contacten hebben en probeer zo een bezoek of een stage te versieren.
• Maak een top-5 van bedrijven die volgens jou ‘toekomstbestendig’ zijn en door hun innovatiekracht en ethiek over tien jaar nog zullen bestaan. Trek je stoute schoenen aan en solliciteer voor een vakantiebaantje bij die bedrijven. Vermeld in je sollicitatiebrief waarom je heel bewust voor dit bedrijf kiest. Onderzoek hoe het bedrijf zich wapent tegen de toekomst.
TIPS VOOR HET BELEID
• Beëindig programmatiestops in het onderwijs en geef ruimte aan productontwikkeling en innovatie in de opleidingsportefeuille van onderwijsinstellingen. Speel zo in op veranderende maatschappelijke ontwikkelingen (Vlaanderen en Nederland als meest innovatieve regio’s in de wereld). Hoe kunnen onderwijsorganisaties zich voorbereiden op beroepen die nog uitgevonden moeten worden?
• Bewerk het curriculum van de lerarenopleiding: hoe evolueert de toekomstige leerkracht naar een ‘onderwijziger’?
• Hoe stel je meer beroepsonafhankelijke curricula samen?
Het zijn niet de sterksten die overleven en ook niet de slimsten. Het zijn diegenen die zich het best kunnen aanpassen aan verandering.
Charles Darwin