WETENSCHAP EN KUNST
HERENIGD
Breinprimeur te Gent: succesvolle transplantatie van ongebruikte
rechterhersenhelften geeft extra breincapaciteit aan jongeren.
Ann gaat naar het
onderwijssymposium ‘Innovatie maakt school’. De
organisatie Flanders District of Creativity heeft er sir Ken
Robinson uitgenodigd. Deze expert op het gebied van creativiteit en
innovatie in de bedrijfswereld en het onderwijs, vertelt er aan een
duizendtal leerkrachten over zijn boek The Element. Hij
heeft het ondermeer over het feit dat kunst van oudsher onderaan de
waardeladder staat in het reguliere onderwijs. Ann vindt dat sir
Robinson eigenlijk wel gelijk heeft en ze besluit meteen de koe bij
de horens te vatten. Ze neemt zich voor om haar leerlingen ten
minste twee uur per week kunst te laten beoefenen.
Aangezien Ann geen weet heeft van een curriculum over kunst, stippelt ze zelf een aantal lessen uit. De ene week staat de Antwerpse modescene op de agenda, de andere week komt de Dutch Design Week aan bod, luisteren ze samen naar muziek of gaan ze samen tekenen. Ze stelt echter vast dat het enthousiasme van de leerlingen, en dat van Ben in het bijzonder, niet hoog is. Het lijkt niet aan te slaan. Ann besluit het roer om te gooien en vraagt haar leerlingen om zelf ‘kunstlessen’ voor te bereiden. Elke week houdt een van de leerlingen de klas een uur bezig. Daarna geeft Ann wat meer duiding bij het gekozen thema en begint de klas aan een discussie.
De leerlingen mogen zelf punten geven voor de lessen van hun medeleerlingen. Ze evalueren originaliteit, plezier en praktische uitvoering. De beste thema’s zullen in de tweede helft van het jaar uitgebreider aan bod komen. Dan zullen de leerlingen in groepjes aan die thema’s werken.
Ben komt als een van de eersten aan bod. Hij knutselt een multimedia-sessie over het Pinkpop-muziekfestival in elkaar. Hij heeft foto’s gemixt met tv-opnames en filmpjes van het internet. Hij geeft aan welke bands zijn favorieten zijn en welke thema’s in hun teksten aan bod komen. Hij kan op redelijk wat bijval rekenen en zijn thema zal na de kerstvakantie opnieuw aan bod komen.
De week nadien brengt Dries een tekenaar mee die de studenten met enkele eenvoudige technieken grote stappen laat zetten in tekenen. De meeste leerlingen tekenen niet graag omdat ze het niet zo goed kunnen. Maar tijdens de sessie verrassen ze zichzelf al na een uur. Ann regelt het zo dat de leerlingen in de volgende weken een theater-voorstelling kunnen bijwonen en op bezoek mogen bij een beeldhouwer die laat zien hoe hij te werk gaat.
Er ontstaat stilaan enthousiasme en interesse voor het vak ‘Kunst’ en je merkt dat enkele leerlingen het ‘podium’ gebruiken om het over een van hun hobby’s te hebben. Zo blijkt Maarten een enorme passie voor fotografie te hebben. Hij geeft zijn medeleerlingen enkele eenvoudige tips . Vooral Dieter is enorm geïnteresseerd. Ann ziet Maarten en Dieter na de les samen bezig. Ze blikt tevreden terug op haar initiatief.
De structuur van ons brein biedt ons een mooie metafoor om onze
tijd te begrijpen. Noord-Amerika, West-Europa, Australië en Japan
evolueren van een economie die gebaseerd is op de linkerhemisfeer
(logisch, lineair, analytisch, gestructureerd), naar een economie
die gebaseerd op de rechterhemisfeer (empathie, artistiek,
verbeelding, groter geheel).
Aangezien de informatie-eeuw intussen achter ons ligt en we in de conceptuele eeuw zijn terechtgekomen, is er in de westerse wereld en meer bepaald in Vlaanderen en Nederland meer creativiteit nodig. Door onze hoge loonkosten wordt het werk dat wie dan ook kan uitvoeren, niet langer hier verricht. Als wij onze welvaart willen bestendigen, dan zullen we met originelere concepten voor de dag dienen te komen. Dat zal alleen mogelijk zijn als we ons rechterbrein optimaal aanwenden.
Toch zullen mensen met een sterker ontwikkelde rechterhemisfeer wel degelijk gebaat zijn met het oefenen van hun linkerhersenhelft. Het geheel is immers veel groter dan de som van de delen. Het is niet langer voldoende om slechts één hersenhelft te ontwikkelen. We zien trouwens dat wetenschap en kunst meer en meer met elkaar vermengd raken. De functie en het gebruiksgemak van een product is niet langer voldoende. Het oog en de andere zintuigen willen ook wel wat, waardoor design en emotie een belangrijkere rol spelen. Met inhoud alleen red je het niet langer: de mensen willen er ook een verhaal en betekenis bij. De ernst die bij leftbrainers overheerst, maakt plaats voor humor en spel bij rightbrainers. In onzekere tijden is het niet alleen belangrijk om aandacht te hebben voor details, maar ook voor het grotere geheel.
Het onderwijs kan in die transformatie een centrale rol spelen door in het curriculum de linker- en rechterhersenhelft evenwichtig aan bod te laten komen. Dat kan door tijdens de opleiding essentiële vaardigheden, die nodig zijn voor een respectvolle relatie met de medemens, te laten inoefenen. Denk maar aan emotionele intelligentie, empathisch luisteren en niet-gewelddadige communicatie.
IN EEN NOTENDOP
| VAN | NAAR |
| Technische/logische intelligentie | Ook emotionele intelligentie |
| Overspecialisatie | Evenwicht tussen diepgaande kennis in een bepaald vakgebied en algemene vaardigheden |
| Kunst helemaal onderaan de ladder | Kunst en wetenschap in evenwicht |
TIPS VOOR LEERKRACHTEN
• Maak een mindmap over een onderwerp en toon daarbij aan wat in de linkerhersenhelft gebeurt en wat in de rechterhersenhelft. Besteed daar een les aan en zoek samen met je leerlingen voorbeelden, zodat je de mindmap in de klas samen verder kunt aanvullen.
• Vertel verhalen over modelfiguren die zowel hun linker- als rechterhersenhelft goed gebruiken (Steve Jobs, Barack Obama, Richard Branson…) en ga met je leerlingen op zoek naar inspirerende leermomenten.
• Zet samen met je leerlingen regelmatig een experiment op. Zo kun je bijvoorbeeld in de les economie aan de leerlingen vragen om zelf een winkel te runnen zodat ze effectief leren hoe ze materiaal aankopen, hoe ze het creatief kunnen aanprijzen, hoe ze de verkoop organiseren enz.
• Zet als wetenschap- of wiskundedocent rustgevende klassieke muziek op wanneer je leerlingen oefeningen maken. Zorg dat de muziek nauwelijks opvalt.
• Laat de leerlingen hun dromen aan elkaar vertellen aan de hand van een mindmap.
• Leer jongleren zodat je het ook kunt aanleren aan je leerlingen. Bij jongleren leer je bijvoorbeeld drie of meer balletjes in de lucht te gooien. Dat stimuleert de samenwerking tussen beide hersenhelften. Start met gekleurde doekjes voor je met de balletjes begint (www.balletjesgooien.nl).
• Ga eens ‘straatjutten’ met je leerlingen
Bij straatjutten ga je samen naar een ‘coole’ straat. Daar kijk je rond en ga je op zoek naar opvallende ideeën, bv. een leuk bedachte reclameslogan. Maak daar een foto van. Stel er eventueel verduidelijkende vragen over aan de buurtbewoners of de winkelier. Bekijk nadien samen de foto’s en zoek het concept achter de foto’s. Daarna kun je kijken wat je met dat concept zou kunnen aanvangen in een specifieke les, bijvoorbeeld economie of design. Meer uitleg en voorbeelden vind je op www.straatjutten.nl.
TIPS VOOR LEERLINGEN
• Wil je tijdens het studeren uren tijd besparen? Lees dan Use Your Head van Tony Buzan. Begrijp hoe je hersenen functioneren, hoe je geheugen werkt, hoe je gebruik kunt maken van geavanceerde geheugentechnieken en hoe je met MindMapping veel efficiënter kunt leren. Maak tijdens het schooljaar mindmaps van een deel van je leerstof. Oefen de mindmap regelmatig in zodat je rustiger de examenperiode doorkomt. Door de mindmaps onthoud je immers alles veel langer en gemakkelijker.
• Maak mindmaps van je droomvakantie, je volgende vrije dag, je carrière, een van je lievelingslessen… Leer jongleren in de klas. Bij jongleren houd je een drietal balletjes continu in de lucht. Dat stimuleert de motoriek in beide hersenhelften. Je kunt beginnen met gekleurde zijden sjaaltjes (dat gaat trager) voor je overschakelt naar balletjes of brandende fakkels.
• Lees A Whole New Mind van Dan Pink. Dit boek handelt over het groeiende belang van rechterhersenhelft-gerelateerde activiteiten zoals design, verhalen vertellen, het grotere geheel, empathie, spel en zingeving. Je kunt A Whole New Mind ook vinden op YouTube. Zie je concrete acties voor jezelf?
• Maak een mindmap van je levensdromen. Stel jezelf de vraag waar je over 10 jaar wilt staan? Leg je mindmap voor aan een inspirerende vertrouwenspersoon of mentor en vraag om feedback. Een inspirerende mentor is iemand uit je omgeving van wie je veel kunt leren en die een opmerkelijk levenspad bewandelt. Leg je lat hoog wat je keuze betreft: durf ook ‘grotere goden’ aan te spreken! Vertel dat je jouw levensdroom in kaart hebt gebracht en dat je graag wilt dat hij daar vijf vragen over stelt.
• Leer tekenen. In Denken als Leonardo da Vinci van Michael Gelb staat een tekencursus voor beginners (pp. 263–305) met een aantal concrete tekentips. Weet dat iedereen kan leren tekenen, we deden het immers al toen we nog klein waren.
TIPS VOOR HET BELEID
• Introduceer MindMapping als verplichte vaardigheid vanaf het kleuteronderwijs.
• Stimuleer in alle onderwijscurricula de combinatie van wetenschap en kunstbeoefening. Hoe betrek je beide hersenhelften bij leerprocessen?
• Zorg voor meer kruisbestuiving tussen culturele organisaties, sportorganisaties en scholen.
• Vernieuw de cursuspakketten. Slechts de helft is nog tekst, de andere helft bestaat uit afbeeldingen, mindmaps, bewegende beelden, geluidsfragmenten enz.
Als jij jouw bezigheden in detail kunt neerschrijven, dan vind ik het elders goedkoper.
Seth Godin