10

Als haar vader zei: ‘Nadine, met je vader,’ rook Nadine onmiddellijk onraad. Als er geen vuiltje aan de lucht was, zei hij haar naam er niet bij, dan was het ‘Opa hier,’ en had hij iets jofels in zijn stem. Nu niet, nu klonk hij net als toen hij belde om te zeggen dat haar moeder door de politie was thuisgebracht, en net als toen de dokter de situatie onhoudbaar had verklaard en haar moeder naar een verzorgingshuis moest, en net als toen ze overleden was. ‘Nadine, met je vader.’

Nadine keek om zich heen, zocht naar iets om zich aan vast te houden, maar in de stinkende gang hingen alleen maar lage kapstokjes. Ze gaf een schop tegen een verdwaalde broodtrommel.

‘Pap. Wat is er?’

Nadine was tweeëntwintig toen haar moeder doodging. Als ze dat tegen mensen zei, kreeg ze vaak ontstelde reacties; tweeëntwintig werd jong bevonden om je moeder te verliezen, en misschien was dat ook wel zo. Maar door die verschrikte respons durfde Nadine er nooit bij te vertellen dat het vooral opluchting bracht, niet alleen omdat haar moeder op het laatst nauwelijks meer dan een plant was, maar ook omdat ze allang niet meer de beste verhalenverteller van de wereld was. Toen Nadine twaalf was, begon haar moeder te verzuren, zich op te sluiten in huis en al haar toorn op Nadine en haar vader te richten. En hoe langer dat duurde, hoe meer de ooit geweldige moeder in de vergetelheid raakte. Pas toen ze dood was, kwam die soms weer tevoorschijn.

Voor het slapengaan, als haar moeder aan haar bed kwam zitten, wilde Nadine nog liever dan voorgelezen worden, verhalen horen over vroeger. Haar moeder doorspekte die verhalen met fabuleuze elementen, maar door haar ernstige en meeslepende toon had Nadine nooit een moment getwijfeld aan het waarheidsgehalte. Een van de eerste vuiligheden die haar moeder op haar losliet, was dat ze al die verhalen alleen maar had verzonnen om Nadine te plezieren. Ze bracht het zo gemeen dat het leek of ze er genoegen in schiep haar kind alle illusies te ontnemen. Achteraf dacht Nadine dat haar moeder toen zelf de kluts begon kwijt te raken over heden en verleden, maar daar had ze als twaalfjarige nog geen vermoeden van.

Zeker was dat haar moeder de dochter was van een koningsgezinde diplomaat en een verpleegster, en was vernoemd naar Emma, de vorstin der onbarmhartigheid. Hun zeilschip verging tijdens een storm, een van de verhalen die mogelijk uit de koker van haar moeders fantasie kwam en verklaarde waarom Nadine haar grootouders nooit had ontmoet. Haar opa de diplomaat werd voortdurend ergens anders gestationeerd en sleepte zijn vrouw en dochter mee van land naar land en van stad naar stad. Emma bracht haar eerste levensjaren door in Parijs, daarna woonde ze in Madrid, Brussel, Boedapest en Praag, in villawijken die allemaal even stil en verlaten waren, en zo weinig van elkaar verschilden dat ze in Emma’s herinnering één plek vormden. Met haar ouders at ze in de opkamer, waar de meubelen zo glansden van de lak dat je er tekeningetjes op kon maken als je blies, net als op spiegels en ramen. De eettafel was zo lang dat je je stem moest verheffen om elkaar te kunnen verstaan en het eten werd opgediend in schalen met zilveren deksels. Als haar ouders niet thuis waren, mocht Emma beneden bij het personeel in de keuken zitten, waar het eten zo uit de pan op de borden werd geschept en in talen werd gesproken die ze niet verstond. Het maakte haar niets uit, ze vond het gekeuvel en de warmte van het fornuis veel gezelliger dan die immense eetkamer en haar zwijgzame ouders. Op haar twaalfde wist Emma één ding zeker: zij wilde later een groot gezin, met veel kinderen en veel rumoer. Op haar achttiende ontmoette ze Cees Sprenger, die kunstgeschiedenis studeerde in Amsterdam en voor een studiereis Praag bezocht. Emma had een baantje bij de garderobe van het Praags Nationaal Museum. Voordat haar moeder zei dat alles wat ze ooit verteld had niet waar was, had Nadine geen enkele twijfel over de toedracht van hun ontmoeting, en was dat van alle verhalen aan de rand van haar bed, veruit haar favoriete.

‘Je vader stond in de rij om zijn jas af te geven en zag mij. Zijn adem stokte, zo mooi vond hij me. Voor hem stond een oude vrouw, die tekeerging omdat ik haar de verkeerde jas aangaf. Je vader verstond geen woord van het Tsjechische geschreeuw, maar de portee was hem duidelijk en mijn reactie ook: ik kreeg rode wangen van schaamte, en begon zenuwachtig te zoeken naar de juiste jas. Toen je vader eindelijk aan de beurt was, zei hij in het Engels tegen me dat ik me niets van die ouwe heks moest aantrekken, dat iedereen een foutje kon maken. Hij wilde doorpraten, maar ik onderbrak hem: “U komt uit Nederland, is het niet?”

Je vader viel verbijsterd stil, keek me toen recht in de ogen en zei: “Met u wil ik kinderen.” Je begrijpt, dat was precies wat ik wilde horen, en zo snel ik kon reisde ik je vader achterna naar Nederland om zoveel mogelijk kinderen met hem te gaan maken.’

Nadine drukte de telefoon steviger tegen haar oor. Ze hoorde haar vader zijn keel schrapen.

‘Kun je mij ontvangen voor een kopje koffie?’ vroeg hij.

‘Wanneer, nu?’

‘Als je tijd hebt.’

‘Ik ben nu op school, Katy speelt in een voorstelling. Maar over een uur ben ik thuis. Je kunt ook eerst hierheen komen, dan kun je je kleindochter zien schitteren als augurk.’

Weer schraapte haar vader zijn keel. ‘Ik kom liever naar je huis.’

Als hij slecht nieuws zou hebben, zou hij dat meteen hebben verteld. Alle keren hiervoor was hij na ‘Nadine, met je vader,’ onmiddellijk met de deur in huis gevallen. Toch was ze er niet helemaal gerust op.

In het begin was haar vader nog in staat geweest haar moeders venijn langs zich heen te laten glijden, en weet hij de omslag, zoals hij het noemde, aan ‘vrouwendingen’. In die periode kon haar moeder soms even opbloeien, meestal tijdens de vakanties in het huis in Frankrijk. Dan was ze ineens weer gul met haar lach, bezochten ze rommelmarkten en aten ze uit. Maar die momenten waren steeds zeldzamer geworden. Nadine was ervan overtuigd dat haar moeder zo ongelukkig was doordat ze maar één kind had gekregen. Voor iemand die zich het baren van kinderen tot levensdoel had gesteld, moest dat op z’n zachtst gezegd nogal zijn tegengevallen. En dan zat dat ene kind ook nog de hele dag met haar neus in de boeken en zorgde het voor te weinig herrie om ook maar de schijn van dat gedroomde grote gezin te wekken.

Maar het werd duidelijk dat haar moeder werkelijk iets mankeerde. Ze raakte ook steeds vergeetachtiger. Vroege dementie, had de arts het genoemd, en daarbij was meteen duidelijk dat de levensverwachting nog een jaar of acht was. Het werden er tien.