De Missionaria Protectiva laat zich leiden door een belangrijk grondbeginsel: Doelbewust onderricht aan de massa. Dit ligt stevig verankerd in ons geloof dat discussie het wijzigen van de aard van de waarheid tot doel moet hebben. In zulke zaken geven wij de voorkeur aan het aanwenden van macht boven dat van kracht.

Het Statuut

Sinds de komst van zijn visioen en zijn inzichten in het Achtenswaarde Matres gedrag had het leven in het non-schip voor Duncan Idaho de schijn gekregen van een eigenaardig spel. Het in het spel brengen van Teg was een misleidende zet, niet gewoon het opvoeren van een nieuwe speler.

Hij stond 's morgens naast zijn toetsenbord en herkende elementen in dit spel die parallel liepen met zijn eigen ghola jeugd in de Bene Gesserit Burcht op Gammu, met de oude Bashar als wapenmeester voogd.

Scholing. Dat was toen een uiterst belangrijke aangelegenheid net als nu. En de bewaking, in het non-schip meestal onopvallend, maar altijd aanwezig net als op Gammu. Of hun verspied apparatuur alomtegenwoordig, kunstig gecamoufleerd en weggewerkt in de achtergrond. Op Gammu was hij zeer bedreven geworden in het ontwijken ervan. Hier had hij met hulp van Sheeana dat ontwijken tot een kunst verheven.

De activiteiten in zijn naaste omgeving werden erg op de achtergrond gehouden. Bewakers waren ongewapend. Maar het waren voornamelijk Eerwaarde Moeders met een enkele oudere leerling. Ze zouden van mening zijn dat ze geen wapens nodig hadden.

Sommige dingen aan het non-schip droegen bij aan een waan van vrijheid, vooral de omvang en de ingewikkelde structuur ervan. Het schip was groot, hoe groot kon hij niet bepalen maar hij had toegang tot vele dekken en gangen die meer dan duizend passen lang waren.

Nulbuizen en tunnels, toegangsbuizen die hem in suspensiecocons verplaatsten, valkokers en liften, gewone hallen en brede gangen met luiken die bij aanraking sissend openschoven (of hermetisch gesloten bleven: Verboden Toegang!) - alles met elkaar vormde een oord om in zijn geheugen te prenten, waar het zijn eigen terrein werd, waarmee hij vertrouwd was op een heel andere manier dan zijn bewakers.

De energie die nodig was om het schip hier op de planeet aan de grond te zetten en daar draaiend te houden, wees op een heel verbond. De Zusters konden de kosten niet op een gewone manier berekenen. De thesaurier van de Bene Gesserit rekende niet louter in munteenheden. Voor hen geen solari of vergelijkbare valuta. Zij vertrouwden op hun mensen, op voedsel, op betalingen die men hun soms al duizenden jaren schuldig was, betalingen in natura vaak - zowel in materiaal als in loyaliteit.

Betalen, Duncan! Je promesse moet ingelost worden!

Dit schip was niet alleen maar een gevangenis. Hij had verschillende mentat conclusies overwogen. De waarschijnlijkste: het was een laboratorium waarin Eerwaarde Moeders een manier zochten om het vermogen van een non-schip om menselijke zintuigen van slag te brengen te niet te doen.

Een non-schip als spelbord - legpuzzel en doolhof. Allemaal om drie gevangenen binnen te houden? Nee. Er moesten andere redenen zijn.

Het spel had geheime regels waarvan hij sommige alleen kon raden. Maar het had hem gerustgesteld toen Sheeana eraan ging meedoen. Ik wist dat ze haar eigen plannen zou hebben. Dat was duidelijk toen ze Achtenswaarde Matres technieken begon te oefenen. Mijn leerlingen bijschaven!

Sheeana wilde intieme inlichtingen over Murbella en nog veel meer - zijn herinneringen aan mensen die hij in zijn vele levens had gekend, vooral herinneringen aan de Dwingeland.

En ik wil inlichtingen over de Bene Gesserit.

De Zusters gaven hem maar heel weinig te doen. Frustratie zou zijn mentat vermogen opvoeren. Hij was niet betrokken bij de kern van dat grotere probleem dat hij buiten het schip bespeurde.

Slechts tantaliserende flarden bereikten hem als Odrade via haar vragen iets liet doorschemeren van de moeilijke situatie waarin ze zaten.

Genoeg om nieuwe uitgangsstellingen te bieden? Niet zonder toegang tot gegevens die zijn bestandstation weigerde te leveren.

Het was verdomme ook zijn probleem! Hij zat in een doos in hun doos. En ze zaten allemaal gevangen.

Een week geleden had Odrade op een middag naast zijn toetsenbord gestaan en hem met een uitgestreken gezicht verzekerd dat de gegevensbestanden van de Zusters 'een open boek' voor hem waren. Daar op die plaats had ze gestaan met haar rug nonchalant tegen het werkblad gesteund en haar armen over elkaar geslagen. Het was soms griezelig zoveel als ze op de volwassen Miles Teg leek. Tot en met die behoefte (of was het een dwang?) om staand te praten. Ze hield ook niet van stoelhonden.

Hij wist dat hij niet meer dan een zeer vaag idee had van haar beweegredenen en plannen. Maar hij vertrouwde ze niet. Niet na Gammu.

Lokeend en aas tegelijk. Zo hadden ze hem gebruikt. Hij mocht nog van geluk spreken dat hij niet geeindigd was zoals Duin -een lege dop. Opgebruikt door de Bene Gesserit.

Als hij op deze manier zat te piekeren zat Idaho het liefst in de stoel achter zijn toetsenbord. Soms bleef hij daar urenlang onbeweeglijk zitten, terwijl zijn verstand eigenaardigheden van de machtige gegevensbanken van het schip probeerde te doorgronden. Het scheepsstelsel kon elk mens in zijn invloedssfeer herkennen. Het heeft dus automatische monitors. Het moest weten wie aan het woord was, eisen stelde, tijdelijk de leiding nam.

Vlucht systemen verhinderen al mijn pogingen om door de sloten heen te breken. Afgekoppeld? Dat zeiden zijn bewakers. Maar de manier waarop het schip bepaalde wie het netwerk aansprak - hij wist dat daarin zijn sleutel lag.

Zou Sheeana hem helpen? Haar te veel vertrouwen was een gevaarlijke gok. Zoals ze soms naar hem keek als hij achter zijn toetsenbord zat deed ze hem sterk aan Odrade denken. Sheeana was een leerling van Odrade. Dat was een ontnuchterende gedachte.

Waarom stelden ze zoveel belang in hoe hij het scheepsbestand gebruikte? Alsof hij dat nog moest vragen!

Tijdens zijn derde jaar hier had hij het bestand gegevens voor hem laten verstoppen, waarvoor hij eigen sleutels gebruikte. Om de glurende camera-ogen te dwarsbomen had hij dat verstoppen open en bloot gedaan. Openlijk ingevoerde notities die hij naderhand weer kon oproepen, maar met een gecodeerde tweede boodschap erin verborgen. Een koud kunstje voor een mentat en voornamelijk bruikbaar als trucje bij het uitproberen van de mogelijkheden van het scheepsnetwerk. Hij had deze gegevens beveiligd met een rechtstreeks commando dat ze onherroepelijk zou uitwissen.

Bellonda vermoedde iets maar toen ze hem ernaar vroeg lachte hij alleen maar.

Ik verstop mijn geschiedenis, Bell. Mijn reeks levens als ghola - allemaal, helemaal terug tot aan de oorspronkelijke niet-ghola persoon. Vertrouwelijke dingen die ik me over die ervaringen herinner: een stortplaats voor pijnlijke herinneringen.

Nu hij hier zo achter zijn toetsenbord zat, ervoer hij gemengde gevoelens. Opgesloten zitten was een kwelling. Hoe groot en weelderig zijn gevangenis ook was, het bleef een gevangenis. Hij wist al enige tijd dat hij kon ontsnappen maar Murbella en zijn toenemende kennis van hun precaire toestand weerhielden hem. Hij voelde zich evenzeer een gevangene van zijn eigen gedachten als van het ingewikkelde stelsel vertegenwoordigd door bewakers en dit monsterlijke apparaat. Het non-schip was natuurlijk een apparaat. Een werktuig. Een middel om je ongezien te verplaatsen in een gevaarlijk heelal. Een manier om jezelf en je bedoelingen zelfs voor voorzienige speurders te verbergen.

Met zijn in vele levens verzamelde vaardigheden bekeek hij zijn omgeving door een scherm van wereldwijsheid en naiviteit. Mentats zochten de naiviteit. Denken dat je iets wist was een onfeilbare manier om jezelf blind te maken. Het was niet het opgroeien dat langzaam een rem op het leren zette (werd mentats geleerd) maar het toenemen van 'dingen die ik weet'.

Nieuwe gegevensbronnen die de Zusters voor hem opengesteld hadden (als ze tenminste te vertrouwen waren), riepen nieuwe vragen op. Hoe was het verzet tegen Achtenswaarde Matres in de Verstrooiing georganiseerd? Kennelijk waren er groepen (hij aarzelde om ze machten te noemen) die jacht maakten op Achtenswaarde Matres zoals Achtenswaarde Matres jacht maakten op de Bene Gesserit. En ze doodden ze ook, als je de getuigenissen van Gammu voor waar aannam.

Futars en dompteurs? Hij deed een mentat veronderstelling: een Tleilaxu zijtak had zich in de eerste Verstrooiing beziggehouden met genetische manipulatie. Dat tweetal dat hij in zijn visioen zag; waren zij degenen die futars geschapen hadden? Zouden die twee gelaatsdansers kunnen zijn? Onafhankelijk van Tleilaxu Meesters? Niets was enkelvoudig in de Verstrooiing.

Verdomme! Hij moest toegang hebben tot meer gegevens, tot krachtiger bronnen. Zijn huidige bronnen waren bij lange na niet toereikend. Hoewel zijn terminal een werktuig met een beperkt doel was kon die aangepast worden aan uitgebreider eisen, maar zijn aanpassingen waren vleugellam. Als mentat moest hij zijn vleugels kunnen uitslaan.

Ik ben gekortwiekt en dat is een vergissing. Vertrouwt Odrade me niet? Ze is een Atreides, verdommel Ze weet wat ik haar familie verschuldigd ben.

Meer dan een leven en de schuld nooit ingelost.

Hij wist dat hij zat te piekeren. Ineens beet zijn verstand zich vast in die gedachte. Mentat gepieker! Een signaal dat hij op de rand van een doorbraak stond. Een waarschijnlijke projectiel Iets met Teg dat ze hem niet verteld hadden?

Vragen! Hij werd gegeseld door niet gestelde vragen.

Ik heb perspectief nodig! Niet noodzakelijk een kwestie van afstand nemen. Je kon ook van binnenuit perspectief verwerven als je vragen maar weinig vervormd waren.

Hij voelde dat Bene Gesserit ervaringen (misschien zelfs wel Bells angstvallig bewaakte Archief) ergens missende stukjes moesten bevatten. Bell zou dit moeten begrijpen! Een collega-mentat moest de opwinding van dit moment kennen. Zijn gedachten waren net mozaiektegeltjes; de meeste stukjes bij de hand en klaar om aan elkaar te passen tot een patroon. Het was geen kwestie van oplossingen.

Hij hoorde de woorden van zijn eerste mentat leermeester door zijn hoofd rollen: Leg je vragen in evenwicht op een balans en gooi dan je tijdelijke gegevens in een van de twee schalen. Oplossingen verstoren in elke situatie het evenwicht. Het doorslaan van een van de schalen maakt duidelijk wat je zoekt.

Ja! Onbalans bereiken met rake vragen was het goochelkunstje van een mentat!

Iets dat Murbella gisteravond had gezegd - wat? Ze hadden in haar bed gelegen. Hij herinnerde zich dat hij de tijd op het plafond geprojecteerd had gezien: 9.47. En toen had gedacht: Die projectie kost energie.

Hij kon de energie bijna door het schip voelen stromen, deze reusachtige van de tijd afgesneden enclave. Een wrijvingloze machinerie om een gecamoufleerde aanwezigheid op te roepen die door geen enkel instrument van zijn natuurlijke achtergrond te onderscheiden was. Behalve wanneer het zoals nu stationair draaide en het niet voor het oog maar wel voor voorzienigheid was afgeschermd.

Murbella naast hem: energie van een andere aard. Beiden voelden ze de kracht die hen naar elkaar toe probeerde te trekken. De energie die het kostte om dat wederzijdse magnetisme te onderdrukken! Seksuele aantrekkingskracht die groeide en groeide en groeide.

Murbella lag te praten. Ja, dat was het. Eigenaardig zelf-beschouwelijk. Ze benaderde haar eigen leven met een nieuwe volwassenheid, een door de Bene Gesserit verruimd bewustzijn en het vertrouwen dat er in haar iets groeide dat een grote kracht bezat.

Elke keer dat hij deze Bene Gesserit verandering herkende, voelde hij zich verdrietig. Weer dichter bij de dag van onze scheiding.

Maar Murbella lag te praten. 'Zij (Odrade was vaak "zij") blijft me maar vragen om mijn liefde voor jou te taxeren.'

Nu hij hieraan terugdacht, liet Idaho de hele scene opnieuw aan zich voorbijtrekken.

'Ze heeft diezelfde aanpak ook met mij geprobeerd.'

'Wat heb jij gezegd?'

'Odi et amo. Excrucior.'

Ze hees zich omhoog op een elleboog en keek op hem neer. 'Wat voor taal is dat?'

'Een hele oude die Leto me eens heeft laten leren.'

'Vertaal het.' Gebiedend. Weer helemaal de oude Achtenswaarde Mater.

'Ik haat haar en ik bemin haar. En ik word gekweld.'

'Haat je me echt?' Ongelovig.

'Wat ik haat is op deze manier gebonden te zijn, geen meester te zijn over mezelf.'

'Zou je me verlaten als je kon?'

'Ik wil die beslissing telkens en telkens weer kunnen nemen. Ik wil hem in eigen hand hebben.'

'Het is een spel waarin een van de stukken niet verzet kan worden.'

Daar had je het! Dat waren haar woorden.

Nu hij het zich herinnerde voelde Idaho zich niet uitgelaten, maar alsof na een lange slaap plotseling zijn ogen opengegaan waren. Een spel waarin een van de stukken niet verzet kan worden. Spel. Zijn mening over het non-schip en over wat de Zusters hier deden.

Maar het gesprek ging nog verder.

'Het schip is onze eigen speciale school,' zei Murbella.

Dat kon hij alleen maar beamen. De Zusters versterkten zijn mentat vermogen om gegevens uit te ziften en wat er in de zeef achterbleef aan het licht te brengen. Hij begreep waartoe dit zou kunnen leiden en voelde een nijpende angst.

'Je maakt de zenuwpaden vrij. Je sluit alle afleidingen en zinloze gedachten dwalingen buiten.'

Je stuurde je reacties in de richting van die gevaarlijke gemoedstoestand die elke mentat had leren vermijden. 'Je kunt je er volledig verliezen.'

Studenten werden meegenomen naar menselijke planten, 'mislukte mentats', uitsluitend in leven gehouden om het gevaar duidelijk te maken.

Maar wat een enorme verleiding, toch. Je voelde de macht die in die toestand besloten lag. Niets verborgen. Alle dingen bekend.

Midden in die angst draaide Murbella zich op het bed naar hem toe en hij voelde de seksuele spanningen bijna explosief worden.

Nog niet. Nog niet!

Een van hen had nog iets anders gezegd. Wat? Hij had liggen nadenken over de beperkingen van logica als werktuig om de drijfveren van de Zusters bloot te leggen.

'Probeer je vaak om hen te doorgronden?' vroeg Murbella.

Griezelig zoals ze dat deed, antwoord geven op zijn onuitgesproken gedachten. Ze ontkende dat ze gedachten kon lezen. 'Alleen jou kan ik lezen, ghola van me. Je bent van mij, weet je.'

'En omgekeerd.'

'Maar al te waar.' Bijna schertsend maar er ging iets diepers en ingewikkelders achter schuil.

Het ontleden van de menselijke ziel zat vol voetangels en klemmen en hij zei dat. 'Denken dat je weet waarom je je gedraagt zoals je je gedraagt, verschaft je allerlei excuses voor buitenissig gedrag!

Excuses voor buitenissig gedrag! Weer een stukje van zijn mozaiek. Weer een stukje van het spel ook, maar deze fiches waren schuld en verwijtbaarheid.

Murbella zei bijna mijmerend: 'Ik neem aan dat je vrijwel alles verstandelijk kunt verklaren door het aan een of ander trauma te wijten.'

'Zulke dingen als hele planeten in de as leggen verstandelijk verklaren?'

'Daar steekt een soort meedogenloze zelfbevestiging achter. Zij zegt dat het doen van vastberaden keuzes de ziel staalt en je een identiteitsbesef geeft waarop je als je onder druk staat kunt terugvallen. Ben je het daarmee eens, mentat van me?'

'De mentat is niet van jou.' Geen kracht in zijn stem.

Murbella lachte en liet zich terugvallen op haar kussen. 'Je weet wat de Zusters van ons verlangen, mentat van me?'

'Ze willen onze kinderen.'

'O, veel meer dan dat. Ze willen dat wij vrijwillig aan hun droom bijdragen.'

Nog een stukje van het mozaiek!

Maar wie anders dan een Bene Gesserit kende die droom? De Zusters waren toneelspeelsters, altijd in hun rol, en ze lieten maar weinig dat echt was door hun masker naar buiten komen. De ware persoon zat ingemetseld en werd slechts voor zover nodig getoond.

'Waarom houdt ze dat oude schilderij?' vroeg Murbella.

Idaho voelde zijn maagspieren samenballen. Odrade had hem een holografie gebracht van het schilderij dat ze in haar slaapkamer had hangen. Huisjes te Cordeville van Vincent van Gogh. Waarvoor ze hem zowat een maand geleden ineens midden in de nacht in dit bed had wakker gemaakt.

'Je vroeg wat mijn houvast aan menselijkheid was en hier heb je het.' Met die woorden schoof ze een holografie voor zijn ogen die nog wazig waren van de slaap. Hij ging zitten en staarde naar het ding, in een poging om te begrijpen wat er aan de hand was. Wat mankeerde haar? Odrade klonk zo opgewonden.

Ze liet hem de holografie vasthouden terwijl zij alle lampen aandeed zodat de kamer een aanzien kreeg van harde, directe vormen, alles vaag mechanisch zoals je in een non-schip zou verwachten. Waar was Murbella? Ze waren samen gaan slapen.

Hij keek naar de holografie en die roerde hem op een onverklaarbare wijze, alsof die hem met Odrade verbond. Haar houvast aan menselijkheid? De holografie voelde koud aan in zijn handen. Ze pakte hem terug en zette hem rechtop op het zijtafeltje waar hij er naar staarde terwijl zij een stoel pakte en naast zijn hoofd ging zitten. Zitten? Iets dwong haar dicht naar hem toe!

'Het werd op het oude Terra door een krankzinnige geschilderd,' zei ze terwijl ze met haar wang bijna tegen de zijne met hem samen naar de reproductie van het schilderij keek. 'Kijk toch eens! Een ingekapseld menselijk ogenblik.'

In een landschap? Ja, verdomd, ze had gelijk!

Hij staarde naar de holografie. Wat een schitterende kleuren! Maar het waren niet alleen de kleuren. Het was het geheel.

'De meeste kunstenaars zouden lachen om de manier waarop hij dat schiep,' zei Odrade.

Kon ze haar mond niet houden terwijl hij ernaar keek?

'Dat was een menselijk wezen als optimale registratiemachine,' zei Odrade. 'De menselijke hand, het menselijk oog, het wezen van de mens samengebundeld in het bewustzijn van een mens die de grenzen aftastte.'

De grenzen aftastte! Weer een stuk mozaiek.

'Van Gogh deed dat met uiterst primitieve materialen en werktuigen.' Ze praatte of ze dronken was. 'Pigmenten die een holbewoner ook herkend zou hebben! Geschilderd op een weefsel dat hij eigenhandig had kunnen vervaardigen. De werktuigen had hij zelf kunnen maken van pelsharen en wilde twijgen.'

Ze raakte het oppervlak van de holografie aan zodat haar vinger een schaduw over de hoge bomen wierp. 'Het beschavingsniveau was primitief naar onze maatstaven gerekend, maar zie je wat hij wist te creeren?'

Idaho voelde dat hij iets moest zeggen maar de woorden wilden niet komen. Waar was Murbella? Waarom was ze niet hier?

Odrade trok haar hoofd terug en haar volgende woorden brandden zich in zijn geheugen.

'Dat schilderij zegt dat het onmogelijk is om het wilde element te onderdrukken, het unieke dat onder mensen zal blijven opduiken hoe hard we ook proberen om het te vermijden.'

Idaho rukte zijn ogen los van het schilderij en keek naar Odrades pratende mond.

'Vincent vertelde ons iets belangrijks over onze medemensen in de Verstrooiing.'

Deze al een eeuwigheid dode schilder? Over de Verstrooiing?

'Ze hebben daarginds dingen gedaan en doen nog steeds dingen waar wij ons geen voorstelling van kunnen maken. Wilde dingen! De explosieve omvang van die Verstrooide bevolking garandeert dat.'

Achter Odrades rug stapte Murbella de kamer binnen, op blote voeten en een zachte, witte badjas dichtknopend. Haar haar was nog vochtig van een douche. Dus daar was ze heengegaan.

'Moeder Superior?' Murbella's stem klonk slaperig.

Zonder zich om te draaien zei Odrade over haar schouder: 'Achtenswaarde Matres denken dat ze ieder wild element kunnen anticiperen en beheersen. Wat een onzin. Ze kunnen het in zichzelf niet eens in de hand houden.'

Murbella kwam bij het voeteneind van het bed staan en keek Idaho vragend aan. 'Ik schijn midden in een gesprek binnengestapt te zijn.'

'Evenwicht, dat is het sleutelwoord,' zei Odrade.

Idaho bleef Moeder Superior strak aankijken.

'Mensen kunnen zich op vreemde oppervlakken in evenwicht houden,' zei Odrade. 'Zelfs op onvoorspelbare. Dat noemt men "harmonieren". Grote musici kennen dat. Surfers die ik als kind op Gammu bezig zag, zij kennen het ook. Sommige golven smijten je om, maar daar ben je op voorbereid. Je klimt weer op je plank en gaat weer door.'

Om een onverklaarbare reden moest Idaho aan iets anders denken dat Odrade eens had gezegd: 'Wij hebben geen rommelzolders. Wij hergebruiken alles.'

Hergebruik. Kringloop. Stukjes van de cirkel. Stukjes van het mozaiek.

Hij was in het wilde weg op zoek en hij wist beter. Niet de mentat manier. Maar toch, hergebruik - Andere Herinneringen waren dus geen rommelzolder maar iets dat ze als hergebruik beschouwden. Dat betekende dat ze hun verleden alleen gebruikten om het te veranderen en te vernieuwen.

Harmonieren.

Een vreemde zinspeling voor iemand die beweerde dat ze muziek meed.

Daaraan terugdenkend kwam hem zijn gedachten mozaiek weer voor de geest. Het was een puinhoop geworden. Niets paste meer ergens. Willekeurige stukjes die waarschijnlijk helemaal niet eens bij elkaar hoorden.

Maar dat deden ze wel!

In zijn herinnering hoorde hij de stem van Moeder Superior verdergaan. Er is dus meer.

'Mensen die dit weten doorzien de kern van de zaak,' zei Odrade. 'Ze waarschuwen dat je niet moet nadenken bij wat je doet. Dan weet je zeker dat het mislukt. Doe het gewoon!'

Niet denken. Doen. Hij bespeurde anarchie. Haar woorden wierpen hem terug op andere reserves van mentat oefening.

Bene Gesserit hekserij! Ze deed dit opzettelijk, wetend wat voor effect het zou hebben. Waar was de genegenheid die hij haar soms voelde uitstralen? Kon ze zich wel bekommeren om het welzijn van iemand die ze op deze manier behandelde?

Toen Odrade hem verliet (hij merkte het amper dat ze wegging) ging Murbella op het bed zitten en trok de badjas glad over haar knieen.

Mensen kunnen zich in evenwicht houden op vreemde oppervlakken. Beweging in zijn geest; de stukjes mozaiek die hun verband probeerden te vinden.

Hij bespeurde een nieuwe stroming in het heelal. Die twee vreemde mensen in zijn visioen? Die maakten er deel van uit. Hij wist dit zonder te kunnen zeggen waarom. Wat beweerde de Bene Gesserit ook altijd weer? 'Wij wijzigen oude modes en oude geloven.'

'Kijk me aan!' zei Murbella.

Stem? Niet helemaal, maar hij was er nu zeker van dat ze het op hem had geprobeerd en ze had hem niet verteld dat ze haar deze heksenkunst leerden.

Hij zag de vreemde blik in haar groene ogen die hem vertelde dat ze nadacht over haar voormalige kameraden.

'Nooit proberen om de Bene Gesserit te slim af te zijn, Duncan.'

Was dat bedoeld voor de camera-ogen?

Hij wist het niet zeker. Het was het verstand achter haar ogen dat hem tegenwoordig aangreep. Hij kon het daar voelen groeien alsof haar onderwijzers een ballon opbliezen en Murbella's verstand uitdijde zoals haar buik uitdijde van nieuw leven.

Stem! Wat deden ze haar aan?

Dat was een stomme vraag. Hij wist wat ze deden. Ze namen hem haar af en maakten een Zuster van haar. Niet langer mijn minnares, mijn wonderbaarlijke Murbella. Een Eerwaarde Moeder zou ze dan zijn, afstandelijk en berekenend in alles wat ze deed. Een heks. Wie kon er nu van een heks houden?

Ik. En ik zal altijd van haar blijven houden ook.

'Ze grijpen je van je blinde kant en gebruiken je voor hun eigen doeleinden,' zei hij.

Hij kon zien dat zijn woorden hard aankwamen. Ze was pas wakker geworden toen ze al in de val zat. De Bene Gesserit waren zo verdomde sluw! Ze hadden haar in hun val gelokt door haar kleine stukjes te laten zien van dingen die even magnetisch waren als de kracht die haar aan hem bond. Het kon voor een Achtenswaarde Mater niets anders dan een woedend makend besef zijn.

Wij lokken anderen in de val! Zij vangen ons niet!

Maar dit was door de Bene Gesserit gedaan. Die waren een ander slag. Bijna Zusters. Waarom zou ze dat ontkennen? En ze wilde hun vaardigheden verwerven. Ze wilde van deze proeftijd af en serieus alles leren zoals het buiten de scheepswand gebeurde. Wist ze niet waarom ze haar proeftijd nog steeds niet beeindigden?

Ze weten dat ze nog steeds spartelt in hun val.

Murbella liet haar badjas van haar schouders glijden en kroop naast hem in bed. Ze lag niet tegen hem aan maar hield dat geladen besef van nabijheid tussen hun lichamen.

'Het was oorspronkelijk hun bedoeling dat ik Sheeana voor hen in bedwang zou houden,' zei hij.

'Zoals je mij in bedwang houdt?'

'Hou ik jou in bedwang?'

'Soms ben je vreselijk geestig, Duncan.'

'Als ik niet meer om mezelf kan lachen ben ik verloren.'

'Lach je ook om je zogenaamde grapjes?'

'Vooral daarom.' Hij draaide zich op zijn zij, legde zijn linkerhand om haar linkerborst en voelde de tepel hard worden. 'Wist je dat ik nooit gespeend ben?'

'Helemaal nooit in al die...'

'Niet een keer.'

'Ik had het kunnen weten.' Een grijns trok over haar gezicht en ineens lagen ze allebei hulpeloos te gieren in eikaars armen. Even later zei Murbella: 'Verdomme, verdomme, verdomme!'

'Verdomme wie?' terwijl hij tot bedaren kwam en ze elkaar met tegenzin loslieten.

'Niet wie, wat. Ik vervloek het lot.'

'Ik denk niet dat het lot zich daar iets van aantrekt.'

'Ik hou van je en als ik een fatsoenlijke Eerwaarde Moeder wil worden hoor ik dat niet te doen.'

Hij haatte deze uitweidingen die zo naar zelfmedelijden riekten. Grapje dus! 'Jij bent nog nooit een fatsoenlijk iets geweest.' Hij wreef over de bolling van haar zwangere buik.

'Ik ben fatsoenlijk.'

'Dat is een woord dat ze overgeslagen hebben toen ze jou maakten.'

Ze duwde zijn hand weg en ging rechtop zitten om hem in zijn gezicht te kunnen kijken. 'Eerwaarde Moeders horen niet lief te hebben.'

'Dat weet ik.' Was mijn verdriet zichtbaar?

Ze was te zeer in beslag genomen door haar eigen zorgen. 'Als ik de Speciemarteling moet ondergaan...'

'Lieverd! Dat jij op een of andere manier bij een marteling betrokken raakt vind ik een vreselijke gedachte.'

'Hoe kan ik eraan ontkomen? Ik zit al in de valkoker. Binnenkort zorgen ze dat ik vaart krijg. Daarna ga ik erg hard.'

Hij wilde zijn hoofd afwenden maar haar ogen hielden hem vast.

'Echt, Duncan. Ik kan het voelen. Het is net als zwanger zijn. Op een gegeven moment is een abortus te gevaarlijk. Dan moet je de rit uitzingen.'

'Wij houden dus van elkaar, nou en?' Hij dwong zijn gedachten weg van het ene gevaar door aan een ander gevaar te denken.

'En zij verbieden het.'

Hij keek naar de camera-ogen. 'De waakhonden houden ons in de gaten en ze hebben scherpe tanden.'

'Dat weet ik. Ik praat nu eigenlijk ook tegen hen. Mijn liefde voor jou is geen fout. Hun kilheid is de fout. Ze zijn net Achtenswaarde Matres.'

Hen spel waarin een van de stukken niet verzet kan worden.

Hij wilde het hardop uitschreeuwen maar de luistervinken zouden meer horen dan de uitgesproken woorden. Murbella had gelijk. Het was gevaarlijk om te denken dat je Eerwaarde Moeders wat op de mouw kon spelden.

Terwijl ze hem zat aan te kijken trok er een floers over haar ogen. 'Wat zag je er net even ontzettend vreemd uit.' Hij herkende de Eerwaarde Moeder die ze zou kunnen worden. Stuur je gedachten een andere kant op!

Hij kon haar soms afleiden door haar aan het denken te zetten over de vreemdheid van zijn herinneringen. Zij dacht dat hij door zijn voorgaande belichamingen iets weg had van een Eerwaarde Moeder.

'Ik ben zo vaak dood gegaan.'

'Herinner je je dat?' Elke keer diezelfde vraag.

Hij schudde zijn hoofd omdat hij verder niets durfde te zeggen dat door de waakhonden uitgeplozen zou worden.

Niet het telkens sterven en het opnieuw tot leve7t komen.

Dat verflauwde door herhaling. Soms nam hij niet eens de moeite om ze in zijn geheime levensdossier te vermelden. Nee... het waren de unieke ontmoetingen met andere mensen, de lange verzameling herkenningen.

Sheeana beweerde dat ze dat van hem wilde hebben. 'Vertrouwelijke kleinigheden. Alle kunstenaars willen juist zulke dingen weten.'

Sheeana wist niet wat ze vroeg. Al die levende ontmoetingen hadden nieuwe betekenissen in het leven geroepen. Patronen in patronen. Minuscule dingetjes kregen een aangrijpendheid die hij tot zijn wanhoop nooit met iemand zou kunnen delen... zelfs niet met Murbella.

Een hand op mijn arm. Een lachend kindergezicht. De schittering in de ogen van een aanvaller.

Wereldse dingen zonder tal. Een vertrouwde stem die zei: 'Vanavond wil ik alleen maar met de benen omhoog uitzakken. Je hoeft me niet te vragen om nog een stap te doen.'

Allen waren een deel van hem geworden. Ze lagen verankerd in zijn karakter. Het leven had hen onontwarbaar aaneengekit en hij kon het aan niemand uitleggen.

Zonder hem aan te kijken zei Murbella: 'Er waren heel wat vrouwen in die levens van jou.'

'Ik heb ze nooit geteld.'

'Hield je van hen?'

'Ze zijn dood, Murbella. Al wat ik je kan beloven is dat er geen jaloerse spoken in mijn verleden zitten.'

Murbella deed de gloeibollen uit. Hij sloot zijn ogen en voelde het duister naderen terwijl zij in zijn armen kroop. Hij hield haar stevig vast omdat hij wist dat ze dat nodig had, maar zijn gedachten rolden uit eigen beweging verder.

Een oude herinnering bracht een uitspraak van een mentat leermeester boven. 'De grootste toepasselijkheid kan binnen het verloop van een hartslag volkomen irrelevant worden. Mentats zouden zulke momenten met vreugde moeten begroeten.

Hij voelde geen vreugde.

Die hele reeks levens bleef gewoon in hem doorgaan zonder zich te storen aan mentat toepasselijkheden. Een mentat trad zijn heelal elk ogenblik weer fris tegemoet. Niets was oud, niets was nieuws, niets was vastgeplakt met oude lijm, niets was waarlijk bekend. Je was het net en je bestond uitsluitend om de vangst te onderzoeken.

Wat is er niet door de mazen geglipt? Welke maaswijdte heb ik voor deze portie gebruikt?

Dat was de mentat opvatting. Maar het was volkomen onmogelijk dat de Tleilaxu cellen van al die ghola Idaho's gebruikt hadden om hem te herscheppen. Er moesten gaten zitten in hun verzamelde cellenreeks. Hij had al veel van die gaten opgespoord.

Maar er zitten geen gaten in mijn geheugen. Ik herinner me hen allemaal.

Hij was een netwerk dat zijn verband buiten de tijd had. Daarom kan ik ook de mensen in dat visioen zien... het net. Het was de enige verklaring die zijn mentat bewustzijn te bieden had en als de Zusters er lucht van kregen zouden ze doodsbang worden. Hoe vaak hij het ook ontkende, zij zouden zeggen: 'Een nieuwe Kwisatz Haderach! Dood hem!'

]e moet dus voor jezelf werken, mentat!

Hij wist dat hij de meeste stukjes van het mozaiek bij elkaar had maar ze pasten nog steeds niet aan elkaar in die verzameling van vragen die mentats zo op prijs stelden.

Een spel waarin een van de stukken niet verzet kan worden.

Excuses voor buitenissig gedrag.

'Ze willen dat wij vrijwillig aan hun droom bijdragen.' Tast de grenzen af!

Mensen kunnen zich op vreemde oppervlakken in evenwicht houden.

Harmonieer. Niet denken. Doen. De beste kunst bootst het leven na op een dwingende manier.