24

De hoorzitting voor de inspectie methodes en procedures was om tien uur in de Dag Hammarskjöld-kamer op de derde verdieping van het vn-gebouw. De secretaris-generaal was in Zwitserland. Een waarneemster, Sarah Lawrence, een rustig geklede jonge specialiste in internationaal recht, zat de bijeenkomst voor. Eveneens aan de lange tafel achter in de ruimte zaten Thomas Lubbock, directeur van Beleidstoezicht, met naast zich secretaris Crane. Drie advocaten zaten aan een kleinere tafel rechts en C.W. Whitlock zat tegenover hen, onder het hoge raam, met de zon in de rug. 'Iedereen die met deze inspectie te maken heeft is nu aanwezig,' deelde een griffier mee. Zonder op te staan deed Thomas Lubbock de bevindingen en overwegingen van het departement Beleidstoezicht uit de doeken. 'In februari van dit jaar werd bij een huiszoeking in het appartement van een overleden hotelportier in Greenwich Village een foto gevonden van Malcolm Philpott, de directeur van de United Nations Anti-Crime Organization.' De griffier gaf de foto door aan Sarah Lawrence. Achter op de foto staat de naam van Philpott, en zijn functie binnen de vn.' Lubbock was een man met een roze gezicht en miezerige kaken die trilden wanneer hij sprak. Hij richtte zich nu rechtstreeks tot mevrouw Lawrence. 'Voor iedereen die de veiligheidsnormen binnen de vn een warm hart toedraagt,' zei hij, 'is het verontrustend te weten dat een dergelijke foto is aangetroffen onder de bezittingen van een nederig man. Want nederig is een adjectief dat goed past bij de overledene, ene Arno Skuttnik. Skuttnik was een immigrant zonder strafblad, een man die zijn werk deed en op zichzelf bleef, en die in al die jaren dat hij in New York heeft gewoond nooit de nieuwsgierigheid van politie of justitie heeft gewekt. We kunnen niet weten hoe hij aan die foto van Philpott is gekomen, of hij er iets mee van plan was, en zo ja wat. Het hele punt is, de man was in staat om die foto te bemachtigen, wat bevestigt wat mijn departement in het verleden verscheidene malen naar voren heeft gebracht, namelijk dat de unacoinmiddels zo nonchalant,zo losjes geleid wordt dat zelfs niet meer kan worden voldaan aan de meest fundamentele veiligheidsnormen.' Sarah Lawrence knikte. 'En wat stelt het departement van Beleidstoezicht voor?' 'Met onmiddellijke ingang corrigerende maatregelen,' zei Lubbock. Mevrouw Lawrence knikte opnieuw. 'Kunt u iets specifieker zijn?' Lubbock wierp een blik op Whitlock, die aandachtig zat te luisteren. 'Sinds de oprichting van de unaco heeft deze organisatie een grote mate van autocratie genoten. De directeur is slechts verantwoording verschuldigd aan het hoofd van de Veiligheidsraad, en aan de secretaris-generaal. De verschillende task-forces, geheime surveillance-eenheden en inlichtingendiensten van de unaco, en haar internationale netwerk, worden bestuurd zonder rekening te houden met enige andere instantie binnen de gelijkgeschakelde structuur van de vn.' 'Dat is bekend,' zei mevrouw Lawrence. 'Het is ons voorstel,' vervolgde Lubbock, 'dat de unaco onder de conventionele vn-paraplu wordt getrokken van vaste procedures en aansprakelijkheden. De directeur zou in onze optiek in eerste instantie verantwoording verschuldigd moeten zijn aan mij, en zou geen rechtstreeks contact moeten kunnen hebben met het hoofd van de Veiligheidsraad of de secretaris-generaal. Bovendien zouden de activiteiten van de unaco te allen tijde onderwerp moeten kunnen zijn van een grondig onderzoek door vertegenwoordigers van mijn departement of van andere departementen die rechtstreeks te maken hebben met financiering, strategie dan wel het inzetten van personeel.' Sarah Lawrence wierp een blik op haar aantekeningen. 'Laat ik het even samenvatten, meneer Lubbock. Gezien zekere aanwijzingen als zou de unacoslordig geleid worden, stelt u voor dat de organisatie tot de orde geroepen wordt, en afstand doet van haar speciale, semi-autonome status. Is dat waar het op neerkomt?' 'In grote lijnen, ja,' zei Lubbock. Sarah Lawrence keek naar de advocaten. Die knikten. 'Goed dan, meneer Whitlock.' Sarah Lawrence glimlachte koeltjes. 'Ik heb begrepen dat u hier bent namens de heer Philpott, die momenteel in het buitenland verblijft.' 'Dat is correct, mevrouw.' 'En als ik het goed begrijp, bent u hier om de secretarisgeneraal van de Verenigde Naties af te raden de restrictieve maatregelen die Beleidstoezicht heeft voorgesteld tegen de organisatie waar u voor werkt, namelijk de unaco, daadwerkelijk op te leggen. Klopt dat?' 'Ja, dat klopt.' Whitlock stond op. Mevrouw Lawrence wees naar het spreekgestoelte recht tegenover de tafel waar zij en de anderen achter zaten. 'Als u naar voren zou willen komen, ik ben een en al oor.' Whitlock nam zijn aantekeningen mee, pakte het spreekgestoelte met beide handen vast en keek de mensen voor hem een voor een aan. 'Ik wil vooropstellen dat de leiding van de unaconiet ontkent dat de foto van directeur Philpott is aangetroffen in het bezit van een overleden hotelportier. Evenmin willen wij ontkennen dat het vinden van die foto er inderdaad op zou kunnen wijzen dat de unacohet niet zo nauw neemt met de eigen veiligheid.' Secretaris Crane keek met een zuinig glimlachje voor zich. Het ontging Whitlock niet. 'De unacowijst echter alle beschuldigingen van slordigheid of onverantwoordelijkheid van eigen bestuur of agenten van de hand.' Nu was het Lubbock die voor zich uit keek. Hij schudde zijn hoofd. 'Wij zijn ons er terdege van bewust,' vervolgde Whitlock, 'dat een simpele ontkenning nauwelijks een verweer is. Het is derhalve mijn bedoeling om, zo bondig mogelijk, aan te tonen dat de unaco niet alleen 's werelds meest vooraanstaande instantie op het terrein van de misdaadbestrijding is, maar dat haar integriteit en efficiëntie ook ver uitstijgen boven die van mindere instanties die hun eigen tekortkomingen trachten te verdoezelen door met het vingertje - in dit geval een treurig misplaatst vingertje - naar anderen te wijzen.' Lubbock keek alsof hij persoonlijk werd aangevallen, Crane was rood aangelopen. 'De heer Lubbock heeft ons een en ander verteld over de dode bij wie die foto van directeur Philpott is aangetroffen. Sterker nog, de heer Lubbock heeft ons alles verteld wat hij en zijn mensen over die dode man hebben weten te achterhalen, en dat was niet veel. De man heette Arno Skuttnik, hij was in de jaren zestig naar dit land gekomen, en hij leidde een rustig en oppassend leven. Punt.' 'Als ik nog even iets zeggen mag, mevrouw Lawrence,' viel Lubbock hem in de rede, 'er is niets anders bekend dat van belang is.' Hij keek Whitlock vuil aan. 'Het is niet onze gewoonte, wat ik helaas niet van iedereen kan zeggen, om ons pleidooi op te kloppen met onbelangrijke details.' Sarah Lawrence wachtte af of Lubbock nog meer in te brengen had, maar hij had zich teruggetrokken achter een starende blik en strak opeengeperste lippen. Ze knikte dat Whitlock kon verdergaan. 'Toen secretaris Crane die foto en het karige verhaal eromheen onder de aandacht bracht van directeur Philpott,' zei Whitlock, 'werd besloten dat een diepgaand onderzoek gerechtvaardigd was.' Hij kon wel zien dat dat nieuws was voor Lubbock en Crane. Ze keken elkaar aan en keken toen snel weer naar hun gevouwen handen. 'In tegenstelling tot wat de heer Lubbock zojuist vertelde, zijn er een hoop fascinerende en significante details te melden over het verleden van Arno Skuttnik. Met uw welnemen zou ik graag in het kort zijn leven schetsen.' Lubbock zuchtte hoorbaar. 'Mevrouw Lawrence, is dit echt nodig?' 'De heer Whitlock tracht te weerleggen wat u ons zojuist verteld hebt,' zei mevrouw Lawrence. 'Als ik het zo bekijk, lijkt het me niet onbelangrijk.' Ze knikte naar C.W. 'Gaat u alstublieft verder.' Whitlock keek even in zijn aantekeningen en zei toen: 'Arno Skuttnik was een spion.' Mevrouw Lawrence keek naar Lubbock, die naar Crane keek, die Whitlock zat aan te gapen. 'Hij is opgegroeid en opgeleid in Moskou, waar zijn vader, een Pool, fabrieksinspecteur was. Op zijn negentiende werkte Arno al als disciplinair officier voor het Kremlin, wat wil zeggen dat hij voor de kost dissidenten in elkaar sloeg, en tegen de tijd dat hij tweeëntwintig werd, was hij lid van de persoonlijke staf van Stalin.' 'Kunt u daar ook iets van bewijzen?' snauwde Crane. 'Ja zeker,' zei Whitlock. Lubbock vroeg: 'Hoe komt u aan die informatie?' 'Ik heb mij bediend van middelen die ik niet tegenover u hoef te verantwoorden. Maar ik kan de authenticiteit van mijn gegevens makkelijk demonstreren tegenover de secretaris-generaal en zijn staf.' De nek van Lubbock begon paars te worden. 'En zo,' zei Whitlock, 'verkeren wij al in de positie dat we kunnen stellen dat het geen gewone - of om de omschrijving van de heer Lubbock te gebruiken, geen nederige - figuur was, die die foto van directeur Philpott in zijn bezit had. De man in kwestie was een hoog opgeleide sovjetagent, een belangrijk lid van het Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken, die uiteindelijk in 1966 naar de Verenigde Staten kwam om te spioneren voor de Sovjet-Unie.' 'Ik geloof hier allemaal niets van!' zei Crane. 'Dit is een bespottelijk rookgordijn!' Whitlock pakte een dikke map met papieren op. 'Misschien kunnen we beter eerst de twijfels op dit punt wegnemen, mevrouw Lawrence. Dit zijn uitdraaien van alle informatie, tezamen met details over de bronnen. Misschien wilt u die even inkijken terwijl ik verder ga.' 'Dank u, meneer Whitlock.' De griffier reikte haar de papieren aan. Sarah Lawrence wierp een blik langs de tafel. 'Probeert u uw bijdragen positief te houden, meneer Crane. Boze uitbarstingen kosten tijd en sorteren een averechts effect.' Ze knikte naar Whitlock dat hij kon doorgaan. 'Skuttniks directe chef in New York was Adam Korwin, wiens reputatie als sovjetspion maar al te bekend is onder de leden van onze eigen inlichtingendiensten. Wat minder bekend is, is iets dat mij pas onlangs ter ore kwam: halverwege de jaren zeventig heeft Korwin een beroerte gehad. In die tijd was Arno Skuttnik niet actief, maar werkte hij zes dagen in de week bij de vuilnisophaaldienst in Brooklyn. Na zijn beroerte dacht Korwin dat hij nog steeds leiding kon geven aan zijn eigen spionagenetwerk, maar Rusland had zich kennelijk inmiddels bij de feiten neergelegd. Korwin was een aardige oude man, die heel goed uit de problemen kon blijven, maar wat spioneren betreft was het afgelopen met hem. Skuttnik en enkele anderen bleven werkeloos achter als spionnen zonder leiding, en zonder enige motivatie. Bovendien begon Skuttnik te genieten van zijn Amerikaanse levensstijl, hoewel hij er tegelijkertijd, zij het weinig actief, naar verlangde om de ussr op de een of andere manier van dienst te zijn. Korwin hield contact met hem maar opdrachten kwamen niet van de grond. Ik zal de andere significante details van het leven van Skuttnik zo kernachtig mogelijk samenvatten. In 1970 trouwde hij met een vrouw die niets van zijn dubbelleven af wist. Het jaar daarop kregen ze een dochter. Zijn vrouw stierf op tragisch jonge leeftijd in 1972; de dochter werd opgevoed door Skuttnik, actief bijgestaan door Korwin, aan wie het kind zeer gehecht raakte. Ze werd grootgebracht op goed, gezond voedsel en een ideologisch dieet van Marx en Engels. Ze groeide uit tot een toegewijd communiste. Ze trad in het huwelijk met een leraar, ook een communist, die drie jaar na hun huwelijk werd ontslagen wegens het verspreiden van communistische propaganda onder schoolkinderen. Hij werd lastiggevallen door de pers en door zijn buren, verloor uiteindelijk zijn verstand en pleegde zelfmoord. Voor zijn vrouw was dat aanleiding om hem als een martelaar voor de zaak te beschouwen, wat haar eigen vastbeslotenheid om te vechten voor de overleving van een op sterven na dood regime alleen maar groter maakte.' Whitlock vertelde verder dat de dochter van Skuttnik geïdentificeerd was aan de hand van een recente foto waar ze met haar vader op stond, genomen op zijn laatste verjaardag. Haar gezicht was slechts ten dele zichtbaar op die foto, maar een nauwkeurige vergroting had het mogelijk gemaakt het jasje te identificeren dat ze aan had. De verkoper van dat jasje was ook de maker geweest, en hij had een kopie bewaard van de rekening. Ook het ontwerp van een van haar ringen was gebruikt om haar te identificeren. Het was haar verlovingsring, en ze waren erin geslaagd de Armeense juwelier die die ring gemaakt had, op te sporen. Whitlock maakte veiligheidshalve geen melding van het handschrift achter op de foto, want die had hij officieel nooit onder ogen gehad. 'Ik moet echt onderbreken,' zei Lubbock korzelig. 'Gaat dit relaas van huiselijke tragiek en koppige politieke overtuiging nog ergens heen?' 'Ja zeker doet het dat,' zei Whitlock. 'En ik mag wel zeggen dat het alleen als verhaal bestaat, omdat wij van de unaco deze hele kwestie serieus hebben genomen, in tegenstelling tot de mensen van Beleidstoezicht, die zomaar voetstoots van de politie aannamen dat Arno Skuttnik een onbeduidende figuur was. In plaats van beschuldigingen af te vuren en meteen te gaan roepen dat er koppen moeten rollen, zijn wij op onderzoek uitgegaan. En grondig.' Whitlock zweeg. Alsof ze op een teken had gewacht, vroeg Sarah Lawrence: 'En wat hebt u uiteindelijk ontdekt?' 'Wij hebben ontdekt dat er een heel archief van foto's en korte taakomschrijvingen was opgezet van de hele New Yorkse basis van de Verenigde Naties. Dat archief werd zorgvuldig bewaakt door Arno Skuttnik, al bestond er inmiddels geen Sovjet-Unie meer om van een dergelijk archief gebruik te maken.' 'Wacht eens even!' riep Crane. 'Wilt u beweren dat er meer dan één foto was? Als dat zo is, dan hoop ik dat u die andere foto's ook kunt overleggen, en dan hoop ik ook dat u kunt bewijzen dat ze in het bezit waren van Arno Skuttnik.' 'Er was inderdaad meer dan één foto,' zei Whitlock. 'Die ene foto die de politie gevonden had, was op de een of andere manier weggeraakt uit de hele verzameling van enkele honderden foto's. Ik kan ze laten zien ook.' Whitlock hield een als een harmonica in elkaar gevouwen map omhoog. 'Dit zijn ze. Ze zitten allemaal hierin. En inderdaad, ze waren in het bezit van Skuttnik. Dat kan desgevraagd worden bevestigd door drie agenten van de nypd, die erbij stonden toen ik de vloer van zijn kamer openbrak en ze eruit haalde.' 'Hoe wist u dat ze daar waren?' vroeg mevrouw Lawrence. 'Dat heeft degene die het archief heeft samengesteld mij verteld. En dezelfde persoon heeft me ook verteld over de werkeloze jaren van Arno Skuttnik als spion, en zijn geleidelijke veramerikanisering. Ik heb het over de dochter van Arno Skuttnik, Bridget, na haar huwelijk Bridget Jones genaamd.' Crane ging recht overeind op zijn stoel zitten. Lubbock keek hem verbaasd aan. 'Bridget Jones is administratief medewerkster hier op de vn,' zei Whitlock. 'Ze werkt bij Personele Zaken, en zoals u weet, mevrouw Lawrence, is Personele Zaken stampvol foto's van vn-medewerkers inclusief alle leden van Beleidstoezicht, wier foto's net zo goed in dat clandestiene archief zijn aangetroffen als die van ieder ander.' Mevrouw Lawrence zat al zachtjes in haar mobiele telefoon te praten. Ze legde het toestel neer en keek Lubbock venijnig aan. 'Bridget Jones is gisteren en vandaag niet op haar werk verschenen,' zei ze op kille toon. 'En kennelijk wordt er bij haar thuis niet opgenomen.' Whitlock pakte zijn papieren bij elkaar.'Ik geloof niet dat ik verder nog iets heb toe te voegen, afgezien van het feit dat de benoeming van mevrouw Jones bij de vnonder meer is goedgekeurd door de heer Crane van Beleidstoezicht.' Whitlock stapte achter de lessenaar vandaan, maar bleef toen staan. Hij keek weer naar de lange tafel. 'Ter verdediging van de huidige bestuurlijke en operationele regelingen ten bate van de unaco,' zei hij,'zou ik alleen nog dit willen toevoegen. Onze vrijwaring van restricties staat borg voor een bijzondere kwaliteit in onze planning en procedures, ongehinderd door de meestal weinig inspirerende effecten van een gemeenschappelijke vorming en uitvoering van beleid. Onze staat van dienst getuigt van het succes van een dergelijk regime. Ons systeem koestert en bevordert de bloei van individualiteit - ware individualiteit, die in staat is door de bomen het bos te blijven zien.'