Yahya Gaier: 24-4-1974, Oujda, Marokko (Arabisch).
Susan Gritzman: 18-7-1974, Kopenhagen, Denemarken (Deense).
Allebei volgden ze een opleiding mime aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.
Susan en Yahya hebben een dochter, Blume Yamina.

Hij haalt een herinnering op aan een van de eerste afspraakjes die hij zo’n tien jaar geleden had met zijn vriendin Susan Gritzman (33), een Deense van joodse komaf, die hij tijdens zijn studietijd leerde kennen. Yahya had haar uitgenodigd voor een feestje bij het theatergezelschap dna in Amsterdam. Daar aangekomen bleek hij zich in de datum vergist te hebben, er was helemaal geen feest. Op de fiets togen ze vervolgens naar een shoarmazaak om er wat te eten. Negen van de tien shoarmazaken in de binnenstad worden bestierd door Egyptenaren, zo ook de shoarmazaak die zij bezochten. De tv in de zaak stond aan op een Arabische zender en berichtte over de laatste golf van geweld in de bezette gebieden.
Yahya: ‘Toen vertelde ze mij dat ze joods is. Dat nieuws kwam hard binnen. Maar na de eerste schrik herstelde ik mij en probeerde ik haar uit te leggen wat voor onrechtvaardigheid er plaatsvindt in dat gebied.’
Maar ook voor Susan was het niet het meest vanzelfsprekende om een date te hebben met iemand met een moslimachtergrond. Ze behoort tot een kleine joodse gemeenschap in Kopenhagen van ongeveer vijfduizend mensen. Haar middelbareschooltijd bracht ze door op een joodse school, een van de meest prestigieuze van Denemarken. Haar ouders zijn niet streng gelovig, maar hechten beiden wel belang aan de joodse cultuur.
Susan: ‘Het eerste wat ik dacht toen ik met Yahya ging, was: mijn moeder maakt me af als ze hier achterkomt! Het was nooit een optie voor mij geweest om met een moslim te gaan. Daarnaast was het toch altijd wel de droom van mijn ouders geweest om met een joodse man te eindigen.’
Nu hebben ze samen een kind van zes maanden oud: Blume Yamina Gaier. Blume is een joodse naam, Yamina een Arabische. Het kind heeft dezelfde licht doorlopende wenkbrauwen als haar vader Yahya en de donkergrijze ogen van haar moeder Susan. Haar islamitische en joodse achtergrond maken haar tot een bijzondere mix. ‘Een joslim,’ zoals Susans vader zijn kleindochter Blume noemt. Deze vermenging van verschillende achtergronden heeft volgens hem de toekomst en is een bewijs voor hem dat vreedzame samenleving van verschillende volkeren mogelijk is.
Yahya: ‘Kijk uit, de joslims komen er aan!’
Yahya en Susan leren elkaar midden jaren negentig kennen op de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, waar beiden de mimeopleiding volgen. Yahya zit twee klassen hoger dan Susan en geldt als een groot talent op de opleiding. Susan ziet Yahya voor het eerst als hij in een klein klaslokaal een kort mimeoptreden verzorgt. Het is slapstick, een genre waar Susan ook erg van houdt. Voor Susan was de mimeopleiding niet de meest voor de hand liggende keuze.
Ze komt naar Nederland om een dansopleiding te volgen, maar wordt daar afgewezen. De docenten raden haar aan om zich op te geven voor de mimeopleiding. Yahya en Susans eerste gemeenschappelijke deler is de relatieve onbekendheid met mime. Hij komt uit een gematigd conservatief nest waar artistieke ambities er niet met de paplepel worden ingegoten. Na een aantal acteerlessen in een plaatselijk buurthuis in Leiden, krijgt hij van iemand te horen dat hij ontzettend talentvol is en zijn geluk als acteur moet beproeven. Hij meldt zich aan bij de mimeopleiding omdat hij niet zeker genoeg is van zijn taalbeheersing. Susan heeft geen flauw benul van mime en schrijft zich alleen in op de opleiding omdat ze voor de dansacademie wordt afgewezen. En toch blijken ze beiden een natuurtalent te hebben voor mime.
Yahya geldt als een van de grootste beloftes in de Nederlandse mimewereld en wordt door NRC Handelsblad omschreven als iemand die het in zich heeft om tot mimegrootheid uit te groeien. Hij speelde ook een rol als keukenhulp in de succesvolle fi lm Het Schnitzelparadijs en was te bewonderen in een videoclip van de rapgroep The Opposites, naast acteur Tygo Gernandt. Susan toert op het moment door het hele land met een kindervoorstelling en treedt een paar keer per week op in uitverkochte zalen.
Na van de eerste schok bekomen te zijn, worden ze nagenoeg onafscheidelijk. Yahya beschrijft zichzelf als iemand met een enorme nieuwsgierigheid, hij is altijd op zoek naar nieuwe ervaringen en wil constant nieuwe mensen leren kennen. Het is dus geen onoverkomelijk probleem voor hem dat Susan joodse is. Al vanaf zijn kindertijd heeft hij een ruime blik op de wereld en laat hij zich niet door de culturele beperkingen van zijn omgeving weerhouden.
In het begin van hun relatie woont hij nog in Leiden, de stad waar hij zijn tienerjaren heeft doorgebracht. Maar al gauw blijft hij bij Susan in Amsterdam ‘plakken’, zoals hij het zelf noemt. In Leiden komt hij nog maar sporadisch en alleen om zijn familie te bezoeken. Drie maanden later zijn ze zelfs al zover dat ze op vakantie gaan bij haar ouders in Denemarken.
Susan: ‘Ik weet nog dat ik mijn moeder belde om te vertellen dat ik langs zou komen met een vriendje. Ik bracht het heel voorzichtig: “Mama, ik heb iemand leren kennen, op de mimeopleiding. Hij is Marokkaans. Hij komt uit een moslimfamilie.’ Ze reageerde lauw, pas toen ik zei dat hij op papa lijkt, zei ze: “Als hij op je vader lijkt, heb ik maar een advies voor je: rennen!”’
Ze gaan met de bus naar Kopenhagen. Voor Yahya een heel spannend moment, niet alleen omdat hij de jóódse ouders van Susan zal ontmoeten, benadrukt hij. Dezelfde spanning zou hij ook voelen bij de ontmoeting met de ouders van elk willekeurig vriendinnetje.
Yahya: ‘De eerste dagen van de vakantie bracht ik in hoge staat van verstijving door. Ik was heel erg netjes, heel beleefd. Onbewust had ik in mijn hoofd dat ik mij in het hol van de leeuw bevond door al die joodse gebruiken. Ik heb zelfs een keppeltje opgehad. Dat deed me denken aan een Egyptische tv-serie, over een Egyptische spion die met een Israëlische vrouw trouwt om van binnenuit voor de Egyptische overheid te spioneren. En dan al die gebruiken, zoals het strikte onderscheid dat ze hanteren tussen melkproducten en vlees. Ik dacht toen: zij hebben het nog veel erger dan wij moslims! Maar niet lang daarna raakte ik eindelijk toch ontspannen. Het was tijdens de sjabbat, die verbraken Susan en ik bij haar zus en de man van haar zus. Ik werd overweldigd door de gastvrijheid van die mensen.’
Susan: ‘Het mooie is dat moslims en joden veel gemeenschappelijks hebben, bijvoorbeeld de gastvrijheid. We hechten ook veel aan traditie en zijn kleine, hechte gemeenschappen. Dat zijn dingen die Yahya en ik ook in elkaar herkennen.’
Met de ouders van Susan en de rest van de familie heeft Yahya inmiddels een heel ontspannen relatie. Ze beschouwen hem als hun zoon. De vader mag af en toe nog wel plaagstootjes uitdelen, zoals wanneer hij het vuil buitenzet.
Susan: ‘Dan vraagt hij of hij Yahya ook bij het vuil moet zetten.’
Maar zo relatief makkelijk als de kennismaking met Susans familie verloopt, zo moeizaam wordt Susan aan Yahya’s familie voorgesteld. Tijdens zijn eerste verblijf bij de familie van Susan vroeg Yahya zich vaak af waarom het bij hen wel mogelijk is. Waarom kan hij wel aan de familie van Susan voorgesteld worden als haar nieuwe vriend, en waarom moeten dat soort zaken bij ons moslims altijd in het verborgene blijven?
Yahya: ‘Mijn ouders weten inmiddels wel van het bestaan van Susan, maar dat ze joods is niet. De eerste aan wie ik het vertelde, was mijn oudste zus. Ik zei het niet meteen, maar nam er de tijd voor. Eerst vertelde ik haar tussen neus en lippen door dat ik een vriendin had. De keer daarop zei ik dat ik een keer met Susan bij haar langs zou komen. Pas later onthulde ik haar dat Susan joods is. Ze vonden het niet meteen acceptabel, ze moesten er natuurlijk aan wennen. Weet je wat ze zeiden toen ze haar voor het eerst zagen? “Als je toch met een nietmoslima gaat, neem dan meteen een blondine.” Dat vond ik wel grappig. Maar ach, weet je, op zich viel het allemaal wel mee. Ik ben een theaterspeler, dus ik ben sowieso een excentriekeling in hun ogen. Dit hadden ze wel van mij verwacht.’
Ondertussen heeft ook Susan contact met Yahya’s familie, behalve dan met zijn ouders, die een aantal jaar geleden terugkeerden naar Marokko. Susan en Yahya zijn daar samen naartoe gegaan en hebben daar bij Yahya’s oudste broer gelogeerd, en recent nog was ze aanwezig op de bruiloft van een van Yahya’s neven. Met de geboorte van Blume Yamina zijn de spanningen alleen maar meer ontdooid. Het heeft iedereen meteen duidelijk gemaakt dat ze een serieuze relatie hebben, een voor het leven.
Susan: ‘Toen ik mijn ouders belde om te vertellen dat ik zwanger was, schrokken ze wel even. Voor de zwangerschap namen ze onze relatie met een korreltje zout, heb ik het idee. Ze waren ook een beetje bezorgd omdat we toch twee mensen zijn met een verschillende achtergrond en die over het algemeen als “vijanden” van elkaar worden beschouwd. Mijn moeder vertelde mij meteen over een boek dat ze las over een Arabische man die zijn kinderen bij zijn Europese vrouw ontvoert naar zijn land van herkomst. Dat spookbeeld hadden ze toch nog wel een beetje. Maar gelukkig, toen ik Blume Yamina kreeg, is ook dat idee verdwenen. Ze realiseerden zich toen echt dat wat ik en Yahya hebben niet van voorbijgaande aard is.’
De geboorte van hun dochter heeft veel teweeggebracht in hun leven. Zaken als verantwoordelijkheid, cultuur en identiteit worden plotseling urgenter dan ze daarvoor al waren, zeker in een maatschappij die op hol is na 11 september 2001 en na de moord op Theo van Gogh in 2002. In hun relatie hebben deze gebeurtenissen weinig invloed gehad. Het heeft nooit tot spanningen geleid of de een van de ander vervreemd. Integendeel, beiden kunnen door hun verschillende achtergrond beter nuanceren en zijn nauwelijks vatbaar voor vijandbeelden.
Susan: ‘Als ik iemand hoor kankeren op moslims en Marokkanen, dan kan ik daar iets op terugzeggen, omdat ik inmiddels weet dat je niet iedereen over één kam kunt scheren. En omgekeerd zal Yahya iedereen die joden als monsters afschildert op zijn vooroordelen kunnen wijzen, omdat ook hij uit ervaring weet dat niet elke jood gelijk is aan de andere.’
Hoe sterk hun band is wordt het duidelijkst als de Deense cartoons ter sprake komen die tot zoveel woede leidden in moslimlanden.
Yahya: ‘Het heeft geen enkel effect op ons, in die zin dat het geen wig tussen ons kan drijven. Door dit soort gebeurtenissen groeien we alleen maar meer naar elkaar toe.’
Susan: ‘Ik ben niet blij met de Deense regering die mij te rechts is. En ik was ook niet blij met sommige cartoons, zoals die waarin de profeet Mohammed wordt afgebeeld als een bommendragende terrorist. Maar goed, uiteindelijk voel ik me niet verantwoordelijk voor wat er in Denemarken gebeurt, net zomin als voor het gedrag van Israël. Dat weet Yahya heel goed. Daarom zullen zulke gebeurtenissen geen invloed hebben op onze relatie.’
De stormachtige gebeurtenissen in de buitenwereld heeft hen er wel van doordrongen dat ze hun dochter tot een volwaardig individu moeten opvoeden dat het beste van beide werelden in zich verenigt.
Yahya: ‘Wat wij haar absoluut willen meegeven, is dat ze nooit in groepen moet denken, maar altijd in individuen. Ons kind moet een wereldburger worden. We zullen onze achtergrond ook niet aan haar opdringen. Ik bijvoorbeeld, ik ben Marokkaans en ik ben tot mijn twaalfde in Marokko opgegroeid, maar ik leef allang niet meer op zijn Marokkaans. Het was een leuke tijd die ik daar doorbracht, het was een grote speeltuin, maar Marokko heb ik samen met mijn kindertijd in dat land begraven. Natuurlijk zal ik haar vertellen over Marokko en over de islam, maar we zullen haar ook vertellen over het jodendom en waar Susan vandaan komt. Susan wil haar zelfs Deens leren.’
Hij grijnst even en zegt dan: ‘Thuis leren we haar Nederlands. Marokkaans leert ze wel op school.’
Kort na hun studie aan de mimeopleiding speelden ze samen een voorstelling over een stelletje dat relatieproblemen heeft. Dat ze op dat moment dolverliefd op elkaar zijn, komt de intensiteit van het spel ten goede. Nu zijn ze weer van plan om samen een voorstelling te doen. Alleen is deze politiek veel meer geladen en met een duidelijke boodschap die na de geboorte van hun dochter aan noodzaak won.
Yahya: ‘Het is een kindervoorstelling die zich afspeelt in een echte hotelkamer, dus we zullen een paar voorstellingen per dag in het hotel doen om zo veel mogelijk kinderen de kans te bieden om het stuk te zien. Susan en ik spelen twee schoonmakers, zij een joodse en ik een islamitische. In de voorstelling heeft God het helemaal gehad met de moslims en joden. Hij is de vijandigheid tussen die twee groepen helemaal zat. Hij besluit om een nieuw mens te creëren: “de joslim”. Over de ontknoping kan ik niet veel zeggen, maar wel dat het een mimevoorstelling wordt. Dus geen tekst, alleen maar beweging.’
Susan: ‘Wat we uiteindelijk willen is dat de kinderen die naar onze voorstelling komen hun identiteit verruimen. We willen ze laten zien dat het idioot is om onderscheid te maken tussen mensen. Yahya en ik hebben een religieuze en culturele achtergrond die normaal nooit met elkaar geassocieerd worden als het een relatie betreft. Wij willen die kinderen meegeven dat het wel mogelijk is en dat je nooit in groepen moet denken maar in individuen. Dat is precies dezelfde boodschap die wij onze dochter willen meegeven.’
Yahya: ‘Uiteindelijk gaat het over mensen. Over liefde. Over hoop. Kijk, vroeger zou ik zulke clichéwoorden nooit door mijn strot krijgen, maar sinds Blume Yamina geloof ik er oprecht in en voel ik het als mijn verantwoordelijkheid ten opzichte van haar om het ook aan andere mensen over te brengen. Als ik op lokale schaal iets van deze hoop kan verspreiden, dan ben ik al blij.’
Naast hoop verspreiden en hun dochter opvoeden zijn er ook andere praktische zaken waar ze in de toekomst aan willen werken.
Susan: ‘Ik wil op zijn minst nog twee kinderen, om een echt familiegevoel te kweken.’
Yahya: ‘Pas op, de joslims komen er aan!’
Hassan Bahara werd op 01-10-1978 geboren in Teroua n’Ait Izou (Zuid-Marokko). Hij is schrijver van de roman Een verhaal uit de stad Damsko (genomineerd voor de Selexyz Debuutprijs 2007) en werkt als journalist voor onder meer Vrij Nederland en Contrast.