Een ontgoocheling zou ook wel 'Twee ontgoochelingen' kunnen heten: De Keizer ziet niet alleen zijn zoon mislukken op de middelbare school, hij is zelf ook een mislukkeling, want hij weet met zijn miserabele sigarenfabriekje maar net het hoofd boven water te houden. Als hij inziet dat de maatschappij het op de volgende generatie nog minder begrepen heeft dan op de zijne, sterft hij dan ook dubbel ontgoocheld. Ook de tranen die de zoon tenslotte uit de ogen van de moeder in de soep ziet vallen, zijn minder om zijn vader dan om hemzelf vergoten. Een hoogtepunt van grimmige zelfspot: in de jonge De Keizer is menig trekje van de in zijn jeugd niet bepaald veelbelovende De Ridder (Elsschot zelf dus) te herkennen. Louis Paul Boon over Het dwaallicht: 'Elsschots verhaal laat u diep ontroerd achter. Ge hebt weer eens uzelf gezien, naakt en pover, ontdaan van leugens en bedrog en valse ijdelheid. En nochtans, de bladzijden herlezend, zult ge moeilijk de zin hervinden die uw wonden heeft aangeraakt; want het zijn niet de woorden, het is achter de woorden dat oprijst al wat Elsschot u, verzwegen, meegedeeld heeft. De mens staat er voor u als een mengsel dat goed wil zijn voor allen die hem omringen, en dit toch niet kan; dat, vervuld van mededogen, de anderen niet helpen mag, want hij heeft alleen de eigen strijd te aanvaarden, of ten onder te gaan. [...] Laarmans, de held uit Elsschots werk, weet dit; en al bloedt zijn hart, al weet hij met dat hart geen weg, hij schopt.

NBD|Biblion recensie

Dit boek is een heruitgave van twee korte verhalen van Willem Elsschot (pseudoniem van Alphons de Ridder, 1882-1960), ook opgenomen in zijn 'Verzameld Werk'. Beide verhalen spelen zich af in Antwerpen aan de onderkant van de samenleving op verschillende momenten in de eerste helft van de twintigste eeuw. Ze zijn van 1921 en 1946, beide dus meer dan vijftig jaar oud. De thematiek is echter van alle tijden. In beide gevallen gaat het om mensen die niet vinden wat ze zoeken. De zoon uit 'De ontgoocheling' heeft geen succes in zijn carrière, en de vader wordt gepasseerd als voorzitter van de voor hem zo prestigieuze kaartclub. De drie donkere mannen uit 'Het dwaallicht' dwalen door Antwerpen zonder de vrouw te vinden naar wie ze op zoek zijn. Aardige heruitgave, maar de somberheid die juist in deze verhalen overheerst zal anno 2000 niet elke lezer aanspreken. Met een informatief nawoord van Elsschot-kenner Vic van de Reijt. Kleine druk. Gebonden boekje op pocketformaat in de reeks 'Salamander Klassiek'.
(Biblion recensie, Drs. E.A. van Kemenade)
(source: Bol.com)