1 De raadsels van de Hunenborg

De Hunenborg bij Ootmarsum is een prachtig voorbeeld van de vele verschillende mysteries die Overijssel rijk is. Alleen al deze voormalige burcht is het onderwerp van vele legenden. Zo werd de burcht bewoond door de reuzen die ook de hunebedden hebben gebouwd en schatzoekers zijn nog steeds op zoek naar de met goud en zilver geplaveide toegangswegen!

De Hunenborg, in een ver verleden, door overlevering bekend – Bij Ootmarsum ligt nog het overblijfsel van een Saksische vluchtburcht, met een aarden wal en een gracht. De eigenlijke bouwers en bewoners van deze burcht, die de Hunenborg werd genoemd, waren reuzen. Het was in hun tijd dat een man bij de Hunenborg nieuwsgierig rondneusde.

Hij schrok hevig toen hij plotseling een zware stem hoorde donderen: ‘Is daar iemand?’

Het was een reus, maar geen kwade. Dat kreeg de man al gauw in de gaten. Ze maakten een praatje over van alles en nog wat. De reus was blind. Hij vond het zo prettig dat hij met iemand uit de streek kennis had gemaakt, dat hij hem een hand wilde geven. Maar dat durfde de ander niet. Hij had al zoveel gehoord over die sterke reuzenhanden, dat hij het risico niet wilde lopen met een fijngeknepen hand thuis

te komen. Omdat de reus toch blind was, reikte hij hem de spits van zijn lans.

‘Dat is een harde hand,’ zei de reus alleen maar, en hij boog de spits krom. De man zette het toen op een lopen, maar de reus kwam hem achterna. De man wist net op tijd een huis binnen te rennen en de deur voor de neus van de reus dicht te gooien, zodat de lans, die deze hem achternagooide, in het hout van de deur terechtkwam.

Later zou er een heidense keizer hebben gewoond. In die tijd zouden er een zilveren en een gouden straat onder de grond gelopen hebben.

Meer dan zeven eeuwen heeft de Hunenborg verlaten in het moerassige Agelerbroek gelegen voordat in 1887 het kanaal Almelo-Nordhorn er vlak langs gegraven werd. Nieuwsgierig naar deze legendarische locatie, werd dit archeologische monument in 1916 door dr. J.H. Holwerda onderzocht, maar het ontstaan en het doel van de burcht bleven ook daarna nog onduidelijk. Eind jaren zeventig hebben de archeologen daar meer klaarheid in gebracht. Zij menen dat het een vluchtburcht was voor de inwoners van Ootmarsum. Daarvoor pleit de ontdekking van een zandrug die de verbinding vormt tussen de burcht en de oudste nederzetting van Ootmarsum. De zandrug stond in de volksoverlevering als de ondergrondse ‘zilveren straat’ bekend, maar in de Hunenborg en uit de zandrug werden alleen middeleeuwse potscherven opgegraven. De ‘gouden straat’ van de Hunenborg naar de Haeckenberg in De Lutte is nog niet teruggevonden. Maar wie weet, ook op andere plaatsen in Overijssel is goud gevonden, zoals u kunt lezen in het hoofdstuk ‘Goudkoorts bij Nijverdal’.

De historici zeggen dat de burcht bewoond is geweest van 1100 tot het begin van de dertiende eeuw. Maar waarom de burcht toen halsoverkop verlaten is, verklaart het volgende verhaal.

Op de Hunenborg woonde eens een heks, die de baas kon spelen over alle dieren.

In een boerderij bij het kasteel waren eens alle paarden en koeien behekst, en spoedig ook de dienstmeid. Natuurlijk liep de boer ten einde raad naar het kasteel om de hulp van de heks in te roepen. Deze kwam, maar schrok zo geweldig van het wijwater en het kruisbeeld in de boerderij, dat ze eiste dat dat alles eerst weggezet zou worden. De boer deed maar wat de heks vroeg. Zij was intussen aan het koken geslagen: alle mogelijke kruiden.

Toen nam ze haar staf en doopte die drie keer in een pot. Ze stampte vervolgens drie keer op de grond en zei enkele spreuken die niemand kon verstaan. Ze tekende een grote kring op de vloer van de stal en daar ging ze in staan met haar toverstaf. Daarna sloeg ze aan het dansen en draaien tot ze erbij neerviel. Een paar zweetdruppels deed ze in de pan met kruiden, die het hele huis door te ruiken waren. En ineens was de heks verdwenen.

De meid en het vee waren niet langer betoverd. Maar de heks heeft men vanaf toen nooit meer gezien. Het kasteel bleef verlaten achter.

Het met houtgewas begroeide, omwalde terrein van de Hunenborg kun je nu van de straatweg Oldenzaal-Ootmarsum gemakkelijk bereiken. Veel is er niet meer te zien. Alleen uit de lucht bekeken, is de Hunenborg nog wel spectaculair. Dan blijkt duidelijk de ringvormige aanleg van de hoofdburcht, waarop een vierkante voorburcht aansloot.