32 Het lijk in Vollenhove

Vollenhove mag dan wel een pittoresk plaatsje zijn, maar schijn bedriegt. Waar de macht zich concentreert, wordt er gekonkeld en vallen doden. Zo bevond zich hier in de veertiende eeuw het hof van de machtige bisschoppen van Utrecht. Met alle gevolgen van dien...

Vollenhove, rond 1540, door overlevering bekend – Ridder Georg Schenck, heer van de Toutenburg in Vollenhove, overleed op dramatische wijze. Achttien jaar nadat hij een musketwond had opgelopen in de slag om Genemuide (1522) werd de wond in zijn been hem toch nog fataal. Na diverse machtswisselingen werden de beheerders van zijn bezittingen de ridders Van den Boetselaer, drie broers. Zij regeerden er vanaf 1581.

In de zomer van 1615 werd Vollenhove opgeschrikt door een brute moord. Bij het kasteel werd een lijk gevonden van een door messteken om het leven gebrachte man. Van den Boetselaer lieten bekendmaken dat het ging om het lijk van een bedelaar of landloper.

Maar vanaf 1638 werd dit feit anders geïnterpreteerd. Ene Levina Schenk beweerde dat er iets heel anders was gebeurd, die zomer van 1615. De vermoorde man zou haar broer Joost geweest zijn. Joost was bij de Van den Boetselaers ontvangen om te praten over zijn deel van de Toutenburg-nalatenschap. Joost was namelijk de kleinzoon van Georg Schenck.

Levina’s man, Adriaan van Mangelaar, begon nog een proces om de Van den Boetselaers te bestraffen voor hun

vermoedelijke misdaden, maar tevergeefs. Het proces sudderde voort tot 1669, toen het uitliep op een ordinaire scheldpartij en de Mangelaars aan het kortste eind trokken, omdat hun geld op was.

De Van den Boetselaers waren niet de enigen die moordden om hun zin te krijgen. Zo had bisschop Floris, die ook zetelde in Vollenhove, ruzie met Evert van Essen, die ook geen lieverdje was. Hij moordde niet voor bezittingen, maar uit liefde. Maar voor deze dramatische geschiedenis verteld wordt, nog eerst de reden van de ruzie met de bisschop:

Heer Evert had een kasteel gebouwd, kasteel Eerden bij Ommen, om van daaruit met geweld zijn invloed uit te breiden. Ook Kampen bedreigde hij. Uit angst sloot de stad een vriendschapsverdrag met hem.

Bisschop Floris was van de toenemende macht van de heer van Eerde beslist niet gecharmeerd. Hij wist Kampen over te halen het verdrag te verbreken. Samen met de drie IJsselsteden, Kampen, Zwolle en Deventer, trok hij in 1380 tegen Evert op. Diens kasteel hield vijf weken stand. Toen gaven de verdedigers de moed op en gaven ze zich over. ‘Ende die biscop dede dat casteel nederwerpen, mer dat houtwerk was so stark’ dat men het met geen mogelijkheid kon slopen ‘ende doe stac men brant daarin ende het bemde ene ganse maent lang’. Evert van Essen verzoende zich al snel weer met de bisschop en de steden, en werd kastelein van kasteel Nederhorst.

Dat Evert van Essen over lijken ging om te krijgen wat hij wilde, had hij twintig jaar daarvoor bewezen. Gisela van Damme was een prachtige vrouw. Zij was verloofd met jonker Arend van de Grimberg uit Rijssen. Maar ook heer Evert van kasteel Eerde had een oogje op haar. Op een ‘klaringe’ (rechtspraak) ergens tussen 1350 en 1360 in Nieuwe Brugge deed hij haar een aanzoek. Tijdgenoten voelden het op hun klompen aan dat dat niet goed kon aflopen...

En inderdaad, niet veel later werden in de kelder van Eerde twee lijken gevonden, die van Gisela en Arend, hun vingers nog verstrengeld in een liefdevol gebaar.

De monniken die het Monnikenspoor liepen, hebben het verhaal van de laatste moord niet meer uit de eerste hand kunnen horen. Vijfenzestig jaar ervoor inden zij voor het laatst de pacht in Vollenhove, om daarna nimmer meer naar Overijssel terug te keren.