3

Vrijdag 20 december – zaterdag 21 december

Erika Berger trok haar wenkbrauwen op toen een duidelijk door en door koude Mikael Blomkvist laat in de middag op de redactie verscheen. De redactie van Millennium lag halverwege de Götgatan, een verdieping boven de kantoren van Greenpeace. De huur was eigenlijk wat te hoog voor het blad, maar Erika, Mikael en Christer waren het erover eens dat ze daar wilden blijven zitten.

Ze wierp een schuine blik op de klok. Het was tien over vijf en het was al een hele tijd donker buiten. Ze had hem rond lunchtijd terug verwacht.

‘Sorry,’ groette hij, voordat ze wat kon zeggen. ‘Ik zat met dat vonnis en ik had geen zin om te praten. Ik heb een lange wandeling gemaakt en nagedacht.’

‘Ik hoorde het vonnis op de radio. “Zij van TV4” belde me en ze wilde mijn commentaar horen.’

‘Wat heb je gezegd?’

‘Ongeveer wat we hadden afgesproken, dat we het vonnis eerst goed zullen lezen voordat we iets zeggen. Ik heb dus niets gezegd. Maar ik blijf bij mijn standpunt, volgens mij is dit de verkeerde strategie. We komen als zwak over en verliezen steun bij de media. We kunnen aannemen dat ze er vanavond op tv aandacht aan besteden.’

Blomkvist knikte en keek bedenkelijk.

‘Hoe gaat het met je?’

Mikael Blomkvist haalde zijn schouders op en ging in zijn favoriete fauteuil zitten die bij het raam in Erika’s kamer stond. Haar werkkamer was spaarzaam gemeubileerd, met een bureau, functionele boekenkasten en goedkope kantoormeubels. Alle meubels kwamen van ikea behalve de twee comfortabele en extravagante fauteuils en een bijzettafeltje – ‘een restant van mijn opvoeding,’ zei ze altijd schertsend. Ze zat meestal te lezen in een van de fauteuils, met haar benen opgetrokken, als ze niet aan haar bureau wilde zitten. Mikael keek omlaag naar de Götgatan, waar de mensen gejaagd in het donker langsliepen. De laatste dagen om kerstcadeaus te scoren.

‘Ik neem aan dat het overgaat,’ zei hij. ‘Maar op dit moment voelt het alsof ik een fiks pak slaag heb gehad.’

‘Ja, dat kun je wel zeggen. Dat geldt voor ons allemaal. Janne Dahlman is vandaag vroeg naar huis gegaan.’

‘Ik neem aan dat hij niet blij was met het vonnis.’

‘Hij is niet een van de meest positieve personen.’

Mikael schudde zijn hoofd. Janne Dahlman werkte nu negen maanden als redactiesecretaris bij Millennium . Hij was in dienst getreden toen de Wennerström-affaire net was begonnen en was op een redactie in crisis beland. Mikael probeerde zich te herinneren wat de beweegredenen van Erika en hem waren geweest om hem aan te nemen. Hij was capabel en had als invalkracht bij het persbureau, de avondbladen en het journaal gewerkt. Maar hij was duidelijk niet opgewassen tegen problemen. In het afgelopen jaar had Mikael vaak in stilte spijt gehad dat ze Dahlman, die een enerverend vermogen had om alles zo negatief mogelijk te zien, hadden aangenomen.

‘Heb je nog iets gehoord van Christer?’ vroeg Mikael zonder zijn blik van de straat af te wenden.

Christer Malm was artdirector en hoofd beeldredactie bij Millennium en samen met Erika en Mikael mede-eigenaar van het magazine, maar hij was op dit moment op reis in het buitenland met zijn vriend.

‘Hij heeft gebeld. Je krijgt de groeten van hem.’

‘Hij moet maar verantwoordelijk uitgever worden.’

‘Schei uit, Micke, als verantwoordelijk uitgever moet je er gewoon rekening mee houden dat je weleens klappen krijgt. Dat staat in je functieomschrijving.’

‘Ja, dat is waar. Maar ik ben wel degene die de tekst heeft geschreven die in het blad is gepubliceerd waarvan ik ook verantwoordelijk uitgever ben. Dan komt alles in een ander daglicht te staan. Dan is het een zaak van slecht inzicht.’

Erika Berger voelde de ongerustheid die de hele dag al op de loer had gelegen nu in alle hevigheid opkomen. De laatste weken voor de rechtszaak had Mikael Blomkvist rondgewandeld in een donkere wolk, maar ze had hem niet zo somber en ontmoedigd meegemaakt als hij nu leek te zijn, op het moment van de nederlaag. Ze liep om het bureau heen, ging op zijn schoot zitten en legde haar armen om zijn nek.

‘Mikael, luister. Jij en ik weten precies hoe het is gegaan. Ik ben net zo verantwoordelijk als jij. We moeten de storm doorstaan.’

‘Er is geen storm om te doorstaan. Het vonnis betekent dat ik een nekschot heb gekregen. Ik kan niet aanblijven als verantwoordelijk uitgever bij Millennium . Het gaat om de geloofwaardigheid van het blad. Om het beperken van de schade. Dat begrijp jij net zo goed als ik.’

‘Als je denkt dat ik jou alleen voor de schuld laat opdraaien heb je de afgelopen jaren geen steek over mij geleerd.’

‘Ik weet precies hoe je in elkaar steekt, Ricky. Je bent onbevangen loyaal tegenover je medewerkers. Als jij zou mogen kiezen ga je het gevecht aan met Wennerströms advocaten tot ook jouw geloofwaardigheid verdwenen is. We moeten slimmer zijn.’

‘En jij denkt dat het een slim plan is om weg te gaan bij Millennium en het te laten overkomen alsof ik je de laan uit heb gestuurd?’

‘We hebben het daar al honderden keren over gehad. Wil Millennium overleven, dan hangt dat nu van jou af. Christer is een prima vent, hij is een lieverd die alles weet over foto’s en lay-outs, maar die geen snars verstand heeft van een gevecht met miljardairs. Dat is niets voor hem. Ik zal een tijdje weg moeten bij Millennium ; als uitgever, als journalist en als bestuurslid; jij neemt mijn aandeel over. Wennerström weet dat ik weet wat hij heeft gedaan en ik ben ervan overtuigd dat zolang ik in de buurt van Millennium blijf, hij zal proberen het blad om zeep te helpen. Dat kunnen we ons niet veroorloven.’

‘Maar waarom treden we niet naar buiten met wat er is gebeurd ... Dan is het buigen of barsten!’

‘Omdat we geen reet kunnen bewijzen en omdat ik nu niet geloofwaardig ben. Wennerström heeft deze ronde gewonnen. Het is voorbij. Je moet je erbij neerleggen.’

‘Oké, bij dezen ben je ontslagen. Wat ga je nu doen?’

‘Ik heb een pauze nodig, zo simpel is dat. Ik voel me volledig opgebrand, ik loop tegen de muur op, zoals dat tegenwoordig zo mooi heet. Ik ga me een tijdje aan mezelf wijden. En daarna zien we wel verder.’

Erika sloeg haar armen om Mikael heen en trok zijn hoofd naar haar borst. Ze omhelsde hem stevig. Zo zaten ze een paar minuten zonder wat te zeggen.

‘Wil je vanavond gezelschap hebben?’ vroeg ze.

Mikael Blomkvist knikte.

‘Mooi. Ik heb Greger al gebeld en gezegd dat ik vannacht bij jou blijf slapen.’

De enige lichtbron in de kamer was de straatverlichting die in de nis van het raam reflecteerde. Toen Erika tegen tweeën in de nacht in slaap was gevallen, lag Mikael haar profiel in het halfdonker te bestuderen. Het dekbed lag tot aan haar middel en hij keek naar haar borsten, die langzaam op- en neergingen. Hij was ontspannen en het bange gevoel in zijn middenrif was weggeëbd. Dat effect had Erika op hem. Dat had ze altijd gehad. En hij wist dat hij precies hetzelfde effect op haar had.

Twintig jaar, dacht hij. Zo lang hadden Erika en hij al een relatie. Wat hem betrof konden ze nóg wel twintig jaar seks met elkaar hebben. Minstens. Ze hadden nooit serieus geprobeerd hun relatie te verbergen, ook niet toen deze had geleid tot zeer lastige situaties als het hun relaties met anderen betrof. Hij wist dat er over hen werd gepraat in de kennissenkring en dat mensen zich afvroegen wat voor verhouding ze eigenlijk hadden; zowel Erika als hij gaf raadselachtige antwoorden en negeerde de opmerkingen.

Ze hadden elkaar ontmoet op een feest bij gemeenschappelijke kennissen. Erika en hij zaten allebei in het tweede jaar van de School voor de Journalistiek en hadden allebei een vaste relatie. Die avond waren ze elkaar meer dan toelaatbaar gaan uitdagen. Het geflirt was misschien begonnen als grap, hij wist het niet zeker, maar voordat ze afscheid namen, hadden ze telefoonnummers uitgewisseld. Ze wisten allebei dat ze met elkaar in bed zouden belanden en binnen een week werd dat plan achter de ruggen van hun toenmalige partners om verwezenlijkt.

Mikael was er zeker van dat er geen liefde in het spel was, althans geen liefde van het traditionele soort, dat leidt tot een gemeenschappelijke woning, een hypotheek, een kerstboom en kinderen. In de jaren tachtig, toen ze geen andere relaties hadden om rekening mee te houden, hadden ze het er een paar keer over gehad om te gaan samenwonen. Hij had dat wel gewild. Maar Erika had zich altijd op het laatste moment teruggetrokken. Ze zei dat dat niet zou werken en dat ze hun relatie niet op het spel moesten zetten door ook verliefd op elkaar te worden.

Ze waren het erover eens dat hun verhouding een kwestie was van seks, of wellicht seksuele gekte, en Mikael had zich vaak afgevraagd of het mogelijk was om een vrouw méér te begeren dan hij Erika begeerde. Ze pasten gewoon goed bij elkaar. Ze hadden een relatie die net zo verslavend was als heroïne.

Soms zagen ze elkaar zo vaak dat het leek alsof ze een stel waren, soms zaten er weken of maanden tussen. Maar net zoals alcoholisten na een cleane periode weer naar de drankwinkel trekken, keerden zij altijd weer naar elkaar terug voor méér.

Dat werkte natuurlijk niet. Zo’n relatie was gemaakt om leed te veroorzaken. Erika en hij hadden meedogenloos gedane beloften verbroken en relaties achter zich gelaten, zijn eigen huwelijk was gestrand, omdat hij niet bij Erika uit de buurt kon blijven. Hij had tegen zijn echtgenote Monica nooit gelogen over zijn verhouding met Erika, maar Monica had gedacht dat het wel over zou gaan toen ze gingen trouwen en hun dochter geboren werd, en Erika bijna op hetzelfde moment in het huwelijk was getreden met Greger Beckman. Dat had hij ook gedacht, en de eerste jaren van zijn huwelijk had hij Erika alleen maar beroepsmatig gezien. Daarna waren ze met Millennium begonnen en in de loop van een paar weken waren alle goede voornemens verdwenen en hadden ze op een avond laat een heftige vrijpartij gehad op haar bureau. Daarna was een pijnlijke periode gevolgd, waarin Mikael bij zijn gezin wilde blijven en zijn dochter wilde zien opgroeien, maar waarin hij hulpeloos naar Erika toe werd getrokken, alsof hij geen controle had over zijn eigen handelingen. Wat hij natuurlijk wel had gekund als hij het had gewild. En zoals Lisbeth Salander had vermoed, had Monica er door zijn voortdurende ontrouw uiteindelijk een punt achter gezet.

Vreemd genoeg leek Greger Beckman hun verhouding volkomen te accepteren. Erika was altijd open geweest over haar relatie met Mikael en ze had het onmiddellijk verteld toen ze die weer hervat hadden. Misschien was er een kunstenaarsziel nodig om dat aan te kunnen, een mens die zo in beslag genomen werd door zijn eigen creatieve vermogen, of mogelijk alleen zo bezig was met zichzelf, dat hij niet reageerde als zijn vrouw bij een andere man sliep. Een vrouw die zelfs haar vakantie opsplitste, zodat ze een of twee weken met haar minnaar kon doorbrengen in zijn zomerhuisje in Sandhamn. Mikael mocht Greger niet erg en hij had Erika’s liefde voor hem nooit begrepen. Maar hij was blij dat Greger accepteerde dat ze van twee mannen tegelijk kon houden.

Bovendien verdacht hij Greger ervan dat hij de verhouding van zijn vrouw met Mikael als een extra stimulans voor zijn eigen huwelijk zag. Maar daar hadden ze nooit over gesproken.

Mikael kon niet slapen en tegen vieren gaf hij het op. Hij ging in de keuken zitten en las nogmaals het vonnis van begin tot eind door. Nu hij het definitieve oordeel in zijn hand had, voelde hij dat de ontmoeting in de jachthaven van Arholma haast iets voorbestemds had gehad. Hij had nooit begrepen of Robert Lindberg die oplichterij van Wennerström alleen maar had onthuld om daar op die boot een mooi verhaal op te hangen of dat hij echt had gewild dat het openbaar zou worden.

Spontaan vermoedde Mikael het eerste alternatief, maar het kon net zo goed zijn dat Robert om hoogstpersoonlijke of zakelijke redenen Wennerström schade wilde berokkenen en de gelegenheid te baat had genomen toen hij een tamme journalist aan boord had. Robert was nuchter genoeg geweest om op het beslissende moment Mikael indringend aan te kijken en hem die magische woorden te laten uitspreken waardoor Robert van spraakwaterval veranderde in anonieme bron. Daarmee maakte het voor Robert niet uit wát hij vertelde; Mikael zou zijn identiteit als informant nooit kunnen onthullen.

Maar één ding was Mikael wel duidelijk. Als de ontmoeting in Arholma door een samenzweerder was gearrangeerd met als doel Mikaels aandacht te trekken, dan had Robert dat niet beter kunnen doen. Maar de ontmoeting in Arholma was toeval geweest.

Robert was zich niet bewust van de reikwijdte van Mikaels verachting voor mensen als Hans-Erik Wennerström. Na jaren studie op dat gebied was Mikael ervan overtuigd dat er geen enkele bankdirecteur of bekende captain of industry was die niet tegelijkertijd een smeerlap was.

Mikael had nooit horen spreken over Lisbeth Salander en was gelukkig onwetend van haar rapportage eerder die dag, maar als hij ernaar zou hebben geluisterd, zou hij instemmend hebben geknikt toen ze vaststelde dat zijn uitgesproken afschuw voor kommaneukers niets te maken had met enig politiek links radicalisme. Mikael was niet ongeïnteresseerd in politiek, maar hij bekeek politieke ismen met het grootste wantrouwen. Bij de enige parlementsverkiezingen waarbij hij had gestemd, in 1982, had hij met weinig overtuiging op de sociaal-democraten gestemd, gewoon omdat niets in zijn ogen erger kon zijn dan nóg drie jaar met Gösta Rohman als minister van Financiën en Thorbjörn Fälldin, of eventueel Ola Ullsten, als premier. Als gevolg daarvan had hij zonder veel enthousiasme gestemd op Olof Palme en had hij daarbij de moord op de minister-president, de Bofors-affaire en de Ebbe Carlsson-affaire op de koop toe gekregen.

Mikaels verachting voor financieel verslaggevers was, naar zijn mening, een kwestie van zoiets eenvoudigs als moraal. De vergelijking was in zijn ogen simpel. Een bankdirecteur die honderd miljoen verduistert in ondoordachte speculaties mag zijn baan niet behouden. Een captain of industry die zich bezighoudt met lege vennootschappen moet achter de tralies. Een huisjesmelker die jongelui dwingt zwart geld te betalen voor een eenkamerflatje met alleen een wc moet aan de schandpaal worden genageld en bespot.

Mikael Blomkvist was van mening dat het de taak van de financieel verslaggevers was om de financiële boys, die rentecrisissen creëerden en in de wirwar van waanzinnige internetbedrijven speculeerden met het kapitaal van kleine spaarders, te screenen en bekend te maken. Hij vond dat de journalistieke opdracht eigenlijk was om de captains of industry met dezelfde onbarmhartige ijver te screenen als waarmee politiek verslaggevers de kleinste misstappen van ministers en parlementsleden op de voet volgen. Het zou nooit bij een politiek verslaggever opkomen om een partijleider op een voetstuk te plaatsen en Mikael kon absoluut niet begrijpen waarom zoveel financieel verslaggevers die middelmatige financiële snotneuzen bij de belangrijkste landelijke media behandelden alsof het rocksterren waren.

Deze enigszins eigenzinnige houding had hem in de wereld van de financieel verslaggevers telkens weer in een luidruchtig conflict gebracht met collega’s, waarbij William Borg in elk geval een onverzoenlijke vijand was geworden. Mikael had zijn nek uitgestoken en had zijn collega’s bekritiseerd omdat die hun opdracht verzaakten en naar de pijpen van de financiële boys dansten. Zijn rol als maatschappijcriticus had Mikael dan wel status gegeven en van hem een pain in the ass in praatprogramma’s op tv gemaakt – hij werd uitgenodigd om commentaar te geven als er weer een of andere directeur was betrapt met een vertrekpremie in de miljard kronen-klasse – maar het had hem ook een trouwe schare bittere vijanden opgeleverd.

Mikael had geen moeite zich voor te stellen dat die avond op bepaalde redacties de champagnekurken hadden geknald.

Erika had dezelfde houding als hij ten aanzien van de rol van journalisten en samen hadden ze zich op de School voor de Journalistiek al vermaakt met fantasieën over een blad met dat profiel.

Erika was de beste chef die Mikael zich kon voorstellen. Ze was een organisator die met warmte en vertrouwen met medewerkers kon omgaan, maar die ook niet bang was voor de confrontatie en zeer hardhandig kon zijn als dat nodig was. Ze had vooral een uitstekend fingerspitzengefühl als het ging om beslissingen met betrekking tot de inhoud van een volgend nummer. Zij en Mikael verschilden vaak van mening en konden goed ruziën, maar ze hadden ook een rotsvast vertrouwen in elkaar en samen waren ze een onverslaanbaar team geweest. Hij deed het grove werk en kwam met verhalen, zij verpakte ze en bracht ze op de markt.

Millennium was hun gemeenschappelijke creatie maar zou nooit zijn gerealiseerd zonder haar vermogen om de financiering rond te krijgen. Het was een combinatie van de zoon van een arbeider en het meisje uit de betere kringen. Erika had oud geld; ze kwam uit een rijke familie. Ze had zelf de basis gefinancierd en had haar vader en bekenden overgehaald om aanzienlijke bedragen in het project te stoppen.

Mikael had zich vaak afgevraagd waarom Erika in Millennium had geïnvesteerd. Ze was mede-eigenaar, was zelfs grootaandeelhouder en hoofdredacteur van haar eigen blad, wat haar prestige gaf en een publicitaire vrijheid die ze ergens anders nauwelijks zou hebben gekregen. In tegenstelling tot Mikael had ze zich na de School voor de Journalistiek gericht op tv. Ze was stoer, zag er onbeschaamd goed uit op de buis en kon zich staande houden in de concurrentie. Bovendien had ze goede contacten binnen de bureaucratie. Als ze door was gegaan zou ze ongetwijfeld een aanzienlijk beter betaalde managersbaan bij een van de tv-kanalen hebben gekregen. Maar ze was er bewust mee gestopt en had zich gericht op Millennium , een risicovol project dat begonnen was in een krappe, uitgewoonde kelderruimte in Midsommarkransen, maar dat zo goed liep dat het een paar jaar later, in de jaren negentig, kon verhuizen naar een ruimer en gezelliger pand aan Götgatsbacken in de wijk Södermalm.

Erika had ook Christer Malm overgehaald om mede-eigenaar van het blad te worden; een bekende, exhibitionistische nicht die regelmatig met zijn vriend als centerfold in de bladen poseerde en die frequent figureerde op de showbizzpagina’s. De belangstelling van de media was ontstaan toen hij was gaan samenwonen met Arnold Magnusson, Arn genaamd, een acteur die bij de koninklijke schouwburg was begonnen maar die pas echt was doorgebroken toen hij zichzelf had gespeeld in een docusoap. Christer en Arn waren daarna een feuilleton in de media geworden.

Op zesendertigjarige leeftijd was Christer Malm een gewilde beroepsfotograaf en vormgever, die Millennium voorzag van een moderne en aantrekkelijke grafische vormgeving. Hij had zijn eigen bedrijf. Zijn kantoor lag op dezelfde verdieping als de redactie van Millennium en hij verzorgde de vormgeving van het blad parttime gedurende een week in de maand.

Daarnaast bestond Millennium uit twee fulltimemedewerkers, een permanente stagiair of stagiaire en drie parttimers. Het was zo’n tijdschrift waarbij de eindjes altijd aan elkaar moesten worden geknoopt, maar dat prestige had, waardoor de medewerkers het heerlijk vonden om er te werken.

Millennium was geen lucratieve business maar het blad kwam uit de kosten en de oplage en de advertentie-inkomsten waren voortdurend toegenomen. Tot nu toe had het blad een profiel van een brutale en betrouwbare spreker van de waarheid.

Die situatie zou nu hoogstwaarschijnlijk veranderen. Mikael las het korte persbericht door dat Erika en hij eerder die avond hadden opgesteld en dat snel was opgepikt door het Zweedse persbureau en dat al op de website van Aftonbladet stond.

veroordeelde verslaggever verlaat millenium

Stockholm (TT). De journalist Mikael Blomkvist verlaat zijn post als verantwoordelijk uitgever van het tijdschrift Millennium , deelt hoofdredacteur en grootaandeelhouder Erika Berger mede.

‘Mikael Blomkvist verlaat Millennium op eigen verzoek. Hij heeft het even helemaal gehad na de hectiek van de laatste tijd en heeft een time-out nodig,’ zegt Erika Berger, die zelf de rol van verantwoordelijk uitgever overneemt.

Mikael Blomkvist was in 1990 een van de oprichters van het tijdschrift Millennium . Erika Berger meent dat de zogenaamde Wennerström-affaire de toekomst van het tijdschrift niet zal beïnvloeden.

‘Het blad zal volgende maand gewoon verschijnen,’ aldus Erika Berger. ‘Mikael Blomkvist is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van het tijdschrift, maar nu slaan we de bladzijde om.’

Erika zegt dat ze de Wennerström-affaire beschouwt als het resultaat van een serie ongelukkige omstandigheden. Ze betreurt het ongerief waaraan Hans-Erik Wennerström is blootgesteld. Mikael Blomkvist was niet bereikbaar voor commentaar.

‘Ik vind het vreselijk,’ had Erika gezegd toen het persbericht was verzonden. ‘De meesten zullen de conclusie trekken dat jij een incompetente idioot bent en ik een ijskoude bitch die de gelegenheid te baat neemt om jou een nekschot te geven.’

‘Als je denkt aan alle geruchten die er al over ons in omloop zijn, heeft onze vriendenkring nu in elk geval weer iets om over te praten,’ had Mikael gezegd in een poging leuk te zijn. Maar ze was beslist niet geamuseerd.

‘Ik heb geen alternatief plan, maar ik heb het idee dat we een misstap begaan.’

‘Het is de enige oplossing,’ had Mikael ertegen ingebracht. ‘Als het blad instort is al ons werk voor niets geweest. Je weet dat we nu al grote inkomsten zijn misgelopen. Hoe is het trouwens met dat computerbedrijf gegaan?’

Ze had gezucht. ‘Tja, ze hebben vanochtend laten weten dat ze niet in het januarinummer willen adverteren.’

‘En Wennerström heeft een aanmerkelijk belang in dat bedrijf. Dat kan geen toeval zijn.’

‘Nee, maar we kunnen nieuwe adverteerders aantrekken. Wennerström is dan wel een financieel despoot, maar hij bezit niet alles in de wereld en wij hebben ook onze contacten.’

Mikael had zijn arm om Erika heen geslagen en haar naar zich toe getrokken.

‘Op een dag zullen we Hans-Erik Wennerström zó aan de schandpaal nagelen dat Wall Street ervan staat te schudden. Maar nu nog niet. Millennium moet uit de aandacht. We kunnen niet riskeren dat het vertrouwen in het blad volledig op de klippen loopt.’

‘Dat weet ik allemaal wel, maar ik kom over als een bitch en als we doen alsof er een schisma tussen ons is ontstaan, blijf jij in die afschuwelijke situatie zitten.’

‘Ricky, zolang jij en ik op elkaar vertrouwen, hebben we een kans. We moeten op ons gevoel spelen en nu is het tijd voor retraite.’

Ze had met tegenzin erkend dat er een duistere logica in zijn conclusies zat.