ACCOUNTANTSVERKLARING

Donderdag 27 november – dinsdag 30 december

Het themanummer van Millennium over Hans-Erik Wennerström omvatte maar liefst 46 pagina’s van het magazine en ontplofte de laatste week van november als een tijdbom. De hoofdtekst was ondertekend door Mikael Blomkvist en Erika Berger. De eerste uren wisten de media niet hoe ze met de primeur om moesten gaan; een dergelijke tekst het jaar ervoor had ertoe geleid dat Mikael Blomkvist was veroordeeld tot een gevangenisstraf wegens smaad en kennelijk ontslagen was bij het tijdschrift Millennium . Zijn geloofwaardigheid werd daardoor als vrij gering beschouwd. Nu kwam hetzelfde blad met een verhaal van dezelfde journalist, dat aanzienlijk boudere beweringen inhield dan de tekst waarvoor hij veroordeeld was. De inhoud was gedeeltelijk zo absurd dat deze alle verstand te boven ging. Media-Zweden wachtte argwanend af.

Maar ’s avonds reageerde ‘Zij van TV4’ als eerste op de berichtgeving met een elf minuten lange samenvatting van de hoogtepunten in Blomkvists aanklacht. Erika Berger had een paar dagen daarvoor met haar geluncht en had haar een exclusieve preview gegeven.

De ongezouten profilering van TV4 declasseerde het landelijke nieuws, dat er pas in de uitzending van negen uur aandacht aan besteedde. Toen verstuurde ook het persbureau een eerste bericht met de voorzichtige kop veroordeelde journalist klaagt financieel expert aan voor zware criminaliteit . De tekst was een korte rewrite van het tv-item, maar het feit dat het persbureau het onderwerp sowieso opnam, veroorzaakte een koortsachtige activiteit bij de conservatieve ochtendkrant en bij een twaalftal provinciale dagbladen om er nog voorpaginanieuws van te kunnen maken voordat de persen gingen rollen. Tot dan toe hadden de kranten half en half besloten de beweringen van Millennium te negeren.

De liberale ochtendkrant had de primeur van Millennium becommentarieerd in de vorm van een hoofdartikel, dat eerder die middag door de hoofdredacteur persoonlijk geschreven was. De hoofdredacteur was daarna naar een diner vertrokken toen het TV4-nieuws begon, en de koortsachtige belpogingen van de redactiesecretaris dat ‘er wat in kon zitten, in Blomkvists beweringen,’ had hij afgedaan met de nadien klassieke woorden ‘nonsens – dat zouden onze financieel verslaggevers dan lang geleden al gevonden hebben’. Dientengevolge was het hoofdartikel van de liberale hoofdredacteur de enige mediastem in het land die de beweringen van Millennium volledig verwierp. Het hoofdartikel bevatte woorden als stalking, criminele paparazzi-journalistiek en eisen ten aanzien van maatregelen bij insinuerende beweringen over eerzame burgers . Het was echter de enige bijdrage die de hoofdredacteur leverde aan het daaropvolgende debat.

Die nacht was de redactie van Millennium volledig bezet. Volgens plan zouden alleen Erika Berger en de pas aangenomen redactiesecretaris Malin Eriksson blijven om eventuele telefoontjes aan te nemen. Maar om tien uur ’s avonds zaten alle medewerkers er nog, en hadden ze bovendien gezelschap gekregen van niet minder dan vier vroegere medewerkers en een zestal vaste freelancers. Tegen middernacht trok Christer Malm een fles champagne open. Dat was toen een oude bekende een preview stuurde van de ene avondkrant, die zestien pagina’s aan de Wennerström-affaire besteedde onder de kop de financiële maffia . Toen de avondkranten de volgende dag verschenen, begon er een mediahype die maar zelden eerder vertoond was.

Redactiesecretaris Malin Eriksson trok de conclusie dat ze het naar haar zin zou krijgen bij Millennium .

De week daarna trilden alle beursgenoteerde Zweedse bedrijven op hun grondvesten toen de fiod - ecd een onderzoek naar de zaak instelde. Ook officieren van justitie werden ingeschakeld en er brak een paniekerige verkoopactiviteit uit. Twee dagen na de onthulling was de Wennerström-affaire een zaak van de regering geworden, waardoor de minister van Economische Zaken gedwongen werd zich uit te spreken.

De drijfjacht hield niet in dat de media de beweringen van Millennium zonder kritische vragen aannamen, daarvoor waren de
ontboezemingen te grof. Maar in tegenstelling tot de eerste Wennerström-affaire kon Millennium deze keer zeer overtuigend bewijsmateriaal presenteren: Wennerströms eigen e-mail en kopieën van de inhoud van zijn eigen computer, die balansen bevatte van geheime banktegoeden op de Kaaimaneilanden en twee dozijn andere landen, geheime overeenkomsten en andere stommiteiten, die een voorzichtiger gangster absoluut niet op een harde schijf had laten staan. Het was vrij snel duidelijk dat als de beweringen van Millennium tot aan het gerechtshof standhielden – en dat de zaak daar vroeg of laat zou belanden, daar was iedereen het over eens – dan was dat na de Kreuger-crash van 1932 de grootste zeepbel die in de Zweedse financiële wereld gebarsten was. De Wennerström-affaire deed de hele warboel bij Gotabanken en de oplichtingspraktijken bij investeringsmaatschappij Trustor verbleken. Dit was bedriegerij op zo’n grote schaal dat niemand zelfs maar durfde te speculeren hoeveel afzonderlijke wetsovertredingen er begaan waren.

Voor het eerst in de Zweedse financiële verslaggeving werden woorden gebruikt als ‘systematische criminaliteit,’ ‘maffia’ en ‘gangsterpraktijken’. Wennerström en zijn naaste kring van jonge beursmakelaars, mede-eigenaren en in Armani-pakken gestoken advocaten werden geportretteerd als een willekeurige liga van bankrovers of drugsdealers.

Tijdens de mediahype van de eerste dagen was Mikael Blomkvist onzichtbaar. Hij beantwoordde geen e-mail en was telefonisch niet bereikbaar. Alle redactionele commentaren werden gegeven door Erika Berger, die spon als een kat wanneer ze werd geïnterviewd door landelijke Zweedse media en belangrijke plaatselijke kranten, en later ook door een groeiend aantal buitenlandse media. Elke keer als ze de vraag kreeg hoe Millennium in het bezit was gekomen van deze zeer persoonlijke, interne documentatie antwoordde ze met een cryptisch lachje, dat al snel werd omgezet in een rookgordijn: ‘We kunnen onze bron natuurlijk niet onthullen.’

Wanneer ze vragen kreeg waarom de onthullingen over Wennerström van het jaar daarvoor zo’n fiasco waren geworden, werd ze nóg cryptischer. Ze loog nooit, maar vertelde misschien niet altijd de hele waarheid. Off the record, wanneer ze geen microfoon onder haar neus had, liet ze zich een paar raadselachtige schimpscheuten ontvallen, die, wanneer de puzzel gelegd was, leidden tot overhaaste conclusies. Daarmee werd een gerucht geboren dat al spoedig legendarische proporties aannam en dat beweerde dat Mikael Blomkvist voor de rechtbank geen verdediging had aangevoerd en zich vrijwillig tot de gevangenis en boetes had laten veroordelen omdat zijn documentatie er anders onherroepelijk toe zou hebben geleid dat zijn bron zou zijn geïdentificeerd. Hij werd vergeleken met helden uit de Amerikaanse mediawereld, die liever naar de gevangenis gaan dan dat ze hun bron prijsgeven, en werd in dusdanig infaam vleiende bewoordingen beschreven als held dat hij zich een beetje geneerde. Maar het was nu niet het moment om het misverstand recht te zetten.

Over één ding was iedereen het eens: de persoon die deze documentatie vrijgegeven had, moest iemand zijn in Wennerströms meest vertrouwde, naaste omgeving. Daarmee werd een langdradige discussie ingeleid over wie de Deep Throat was – medewerkers met mogelijke oorzaken voor ontevredenheid, advocaten en zelfs Wennerströms aan cocaïne verslaafde dochter en andere familieleden werden geportretteerd als mogelijke kandidaten. Mikael Blomkvist en Erika Berger zeiden niets. Ze gaven nooit commentaar op dat onderwerp.

Erika glimlachte tevreden en wist dat ze gewonnen hadden toen de ene avondkrant op de derde dag van de klopjacht opende met de kop de revanche van millennium . De tekst was een innemend portret van het tijdschrift en diens medewerkers, en was bovendien geïllustreerd met een zeer voordelige foto van Erika Berger. Ze werd de koningin van de onderzoeksjournalistiek genoemd. Zoiets betekende punten op de ranglijst van de cultuurbijlagen en er werd al gesproken over de Grote Journalistenprijs.

Vijf dagen nadat Millennium het inleidende salvo had afgevuurd, werd Mikael Blomkvists boek De bankier van de maffia over de boekhandels verspreid. Het boek was geschreven tijdens de koortsachtige weken in Sandhamn, in september en oktober, en was in alle haast en onder grote geheimzinnigdoenerij gedrukt bij Hallvigs Reklam in het plaatsje Morgongåva. Het was het eerste boek dat bij een geheel nieuwe uitgeverij met het eigen logo van Millennium verscheen. Het was cryptisch opgedragen Aan Sally, die me de voordelen van de golfsport heeft laten zien .

Het was een pil van 615 pagina’s in pocketformaat. De kleine oplage van tweeduizend exemplaren garandeerde bijna dat dat een verlies zou opleveren, maar de oplage was na een paar dagen al uitverkocht en Erika Berger bestelde snel nog eens tienduizend exemplaren.

De recensenten constateerden dat Mikael Blomkvist deze keer zijn kruit niet had gespaard als het ging om het publiceren van uitvoerige bronverwijzingen. In deze waarneming hadden ze volkomen gelijk. Twee derde van het boek bestond uit bijlagen die directe afschriften waren van de documentatie uit Wennerströms computer. Op het moment dat het boek gepubliceerd werd, plaatste Millennium teksten uit Wennerströms computer in pdf-formaat op haar website, die konden worden gedownload. Als bronmateriaal. Iedereen die daar ook maar enige belangstelling voor had kon het bronmateriaal zelf bekijken.

Mikael Blomkvists eigenaardige afwezigheid was onderdeel van de mediastrategie die Erika en hij in elkaar hadden gezet. Elke krant van het land was naar hem op zoek. Pas toen het boek gelanceerd werd, trad Mikael op in een exclusief interview met ‘Zij van TV4,’ dat daarmee voor de tweede keer de publieke omroep versloeg. Er was echter geen sprake van een vriendschappelijk arrangement en de vragen waren allesbehalve kruiperig.

Toen Mikael later de video-opname van zijn optreden bekeek, was hij met name content met één bepaalde passage. Het interview had plaatsgevonden tijdens een directe uitzending op het moment dat de Stockholmse beurs zich in een vrije val bevond en de jonge honden binnen het financiële wereldje dreigden uit diverse ramen te springen. Hem was gevraagd welke verantwoordelijkheid Millennium had voor het feit dat de Zweedse economie nu bezig was in te storten.

‘De bewering dat de Zweedse economie bezig is in te storten, is nonsens,’ had Mikael bliksemsnel geantwoord.

‘Zij van TV4’ had perplex gekeken. Het antwoord had niet het patroon gevolgd dat ze verwacht had en ze had plotseling moeten improviseren. Mikael kreeg de vervolgvraag waar hij op gehoopt had: ‘We ervaren op dit moment de grootste, afzonderlijke instorting in de geschiedenis van de Zweedse beurs, meen je dat dat nonsens is?’

‘Je moet twee dingen uit elkaar houden, de Zweedse economie en de Zweedse beurshandel. De Zweedse economie is de optelsom van alle goederen en diensten die elke dag in dit land worden geproduceerd. Telefoons van Ericsson, auto’s van Volvo, kippen van Scan en transporten van Kiruna tot Skövde. Dat is de Zweedse economie en die is vandaag de dag net zo sterk of zwak als een week geleden.’

Hij laste een kunstmatige pauze in en nam een slokje water.

‘De beurs is iets heel anders. Daar heb je geen economie en geen productie van goederen en diensten. Daar heb je alleen fantasieën en daar wordt van uur tot uur besloten dat dat en dat bedrijf nu zoveel miljard meer of minder waard is. Dat heeft geen snars met de werkelijkheid of met de Zweedse economie van doen.’

‘Dus je bedoelt dat het niets uitmaakt dat de beurs als een kaartenhuis in elkaar stort?’

‘Nee, dat maakt geen bal uit,’ had Mikael met zo’n vermoeide en gelaten stem geantwoord, dat hij overkwam als een orakel. De repliek zou het komende jaar diverse malen worden geciteerd. Hij vervolgde: ‘Het betekent alleen dat een heleboel grote speculanten nu bezig zijn hun aandelenportefeuilles over te brengen van Zweedse bedrijven naar Duitse. Een kordate reporter zou die financiële jongens eens moeten identificeren en moeten afschilderen als landverraders. Zij zijn degenen die de Zweedse economie systematisch en mogelijk bewust om zeep helpen om de winstbelangen van hun cliënten te bevredigen.’

Toen maakte ‘Zij van TV4’ de fout om nu nét de vraag te stellen die Mikael wilde horen.

‘Dus, je bedoelt dat de media geen verantwoordelijkheid dragen?’

‘Jawel, de media hebben in zeer hoge mate een verantwoordelijkheid. Een groot aantal financieel verslaggevers heeft zeker twintig jaar lang verzuimd om Hans-Erik Wennerström in de gaten te houden. Ze hebben hem juist geholpen met het opbouwen van zijn prestige door onbezonnen idoolportretten te publiceren. Als ze hun werk de laatste twintig jaar zouden hebben gedaan, zouden we ons niet in de situatie bevinden waarin we nu zitten.’

Het optreden betekende een ommekeer. Erika Berger was er achteraf van overtuigd dat Media-Zweden pas op het moment dat Mikael op tv rustig en kalm zijn beweringen zat te verdedigen, inzag dat het verhaal werkelijk standhield en dat de fantastische beweringen van het blad waar waren, hoewel Millennium al een week lang voorpaginanieuws was. Zijn houding had het verhaal de juiste wending gegeven.

Na het interview gleed de Wennerström-affaire ongemerkt van de financiële redacties over naar de bureaus van de misdaadverslaggevers. Dat markeerde een vernieuwend denken bij de krantenredacties. Vroeger hadden gewone misdaadverslaggevers zelden of nooit over financieel-economische criminaliteit geschreven, behalve wanneer het ging over de Russische maffia of over Joegoslavische sigarettensmokkelaars. Van misdaadverslaggevers werd niet verwacht dat ze complexe aangelegenheden op de beurs gingen uitzoeken. Een avondkrant nam Mikael Blomkvists zelfs letterlijk en vulde twee dubbele pagina’s met portretten van de belangrijkste Zweedse effectenmakelaars, die net bezig waren met het kopen van Duitse waardepapieren. De krant kopte met ze verkopen hun land . Alle makelaars werd aangeboden om de beweringen te becommentariëren. Ze bedankten allemaal. Maar de handel in aandelen verminderde die dag opvallend en een paar makelaars die als progressieve patriotten te boek wilden komen te staan, begonnen tegen de stroom in te gaan. Mikael Blomkvist lachte zich rot.

De druk werd zo groot dat serieuze mannen in donkere pakken met een bedenkelijke frons op hun voorhoofd rondliepen en de belangrijkste regel doorbraken van het exclusieve gezelschap dat de intieme kring van financieel-Zweden vormde: ze lieten zich uit over een collega. Plotseling zaten gepensioneerde Volvo-chefs, industriëlen en bankdirecteuren op tv vragen te beantwoorden om de schadelijke gevolgen te beperken. Ze zagen allemaal de ernst van de situatie in en het was zaak om zich snel te distantiëren van de Wennerstroem Group en eventuele aandelen zo gauw mogelijk van de hand te doen. Wennerström (constateerden ze haast als één stem) was ondanks alles toch geen echte industrieel en was nooit echt geaccepteerd in ‘de club’. Iemand herinnerde eraan dat hij feitelijk een simpele arbeiderszoon uit Norrland was, wiens successen hem wellicht naar het hoofd gestegen waren. Een ander beschreef zijn optreden als ‘een persoonlijke tragedie’. Weer anderen ontdekten dat ze al jaren hun twijfels over Wennerström hadden – hij was te opschepperig en had een andere manier van doen.

In de weken die daarop volgden – naarmate de documentatie van Millennium onder de loep werd genomen en de puzzelstukjes op hun plaats vielen – werd Wennerströms imperium van obscure onderneminkjes gekoppeld aan het hart van de internationale
maffia, dat van alles omvatte, van illegale wapenhandel en het witwassen van geld voor de Zuid-Amerikaanse drugshandel tot prostitutie in New York en zelfs indirect kindersekshandel in Mexico. Een Wennerström-onderneming die op Cyprus geregistreerd was, wekte veel beroering toen bleek dat deze had geprobeerd opgewerkt uranium te kopen op de zwarte markt in de Oekraïne. Overal leek wel een van de obscure brievenbusfirma’s uit Wennerströms onuitputtelijke voorraad in enig louche verband op te duiken.

Erika Berger constateerde dat het boek over Wennerström het beste was wat Mikael ooit geschreven had. De inhoud was stilistisch gezien ongelijkmatig en het taalgebruik was af en toe zelfs slecht – er was geen tijd meer geweest om de boel nog eens goed door te lezen – maar Mikael nam geen blad voor de mond, en het hele boek was doorspekt met een dusdanige woede, dat de lezer dat met geen mogelijkheid kon ontgaan.

Bij toeval kwam Mikael Blomkvist zijn antagonist tegen, de voormalige financieel verslaggever William Borg. Ze liepen elkaar tegen het lijf bij de buitendeur van restaurant Kvarnen, toen Mikael, Erika Berger en Christer Malm de avond van 13 december vrij hadden genomen om met de overige medewerkers van het magazine uit te gaan en zich op kosten van de zaak laveloos te drinken. Borg was in gezelschap van een uitermate dronken meisje van Lisbeth Salanders leeftijd.

Mikael bleef stokstijf staan. William Borg had altijd zijn slechtste kanten in hem naar boven gehaald en hij moest zichzelf dwingen niet iets verkeerds te zeggen of te doen. Borg en hij stonden doodstil tegenover elkaar en maten elkaar met hun blik.

Mikaels afschuw van Borg was zo overduidelijk dat Erika zijn machogedrag had doorbroken door terug te lopen, Mikael bij zijn arm te pakken en hem mee te sleuren naar de bar.

Mikael besloot Lisbeth Salander bij gelegenheid eens te vragen om een van haar delicate persoonsonderzoeken los te laten op Borg. Gewoon voor de vorm.

Tijdens de hele mediastorm was de hoofdpersoon van het drama, financieel expert Hans-Erik Wennerström, voornamelijk onzichtbaar. Op de dag dat het artikel in Millennium verscheen, had hij de tekst becommentarieerd tijdens een persconferentie over iets heel anders en die al lang gepland stond. Wennerström verklaarde dat de beschuldigingen ongegrond waren en dat de documentatie waarnaar verwezen werd, vals was. Hij herinnerde eraan dat dezelfde reporter een jaar eerder was veroordeeld wegens smaad.

Daarna gaven alleen Wennerströms advocaten nog antwoord op vragen van de media. Twee dagen nadat Mikael Blomkvists boek verschenen was, begon het hardnekkige gerucht de ronde te doen dat Wennerström het land had verlaten. De avondkranten gebruikten in hun koppen het woord ‘gevlucht’. Toen de fiod - ecd twee weken lang officieel contact met Wennerström probeerde te zoeken, constateerde men dat hij niet in het land was. Medio december bevestigde de politie dat Wennerström gezocht werd en twee dagen voor oudjaar ging er via internationale politieorganisaties een formeel opsporingsbericht uit. Dezelfde dag werd een van Wennerströms naaste adviseurs op het vliegveld Arlanda opgepakt, toen hij probeerde aan boord te gaan van een vliegtuig naar Londen.

Een paar weken later rapporteerde een Zweedse toerist dat hij Hans-Erik Wennerström in een auto had zien stappen in Bridgetown, de hoofdstad van Barbados, een van de Bovenwindse Eilanden in het Caribische gebied. Als bewijs van zijn bewering stuurde de toerist een foto mee die van vrij grote afstand een blanke man met een zonnebril, een openhangend wit overhemd en een lichte broek toonde. De man kon niet met zekerheid worden geïdentificeerd, maar de avondkranten stuurden verslaggevers, die Wennerström vruchteloos op de Caribische eilanden probeerden op te sporen. Het was de eerste in een lange reeks sightings van de vluchtende miljardair.

Na zes maanden werd de jacht van de politie afgebroken, toen Hans-Erik Wennerström dood werd aangetroffen in een appartement in Marbella, Spanje, waar hij woonde onder de naam Victor Fleming. Hij was van dichtbij met drie kogels door zijn hoofd geschoten. De Spaanse politie ging er bij haar onderzoek van uit dat hij een inbreker had betrapt.

Wennerströms dood kwam voor Lisbeth Salander niet als een verrassing. Ze vermoedde om gegronde redenen dat zijn verscheiden te maken had met het feit dat hij niet langer kon beschikken over het geld op een bepaalde bank op de Kaaimaneilanden, dat hij nodig zou hebben gehad om bepaalde Colombiaanse schulden af te betalen.

Als iemand de moeite had genomen om Lisbeth Salander om hulp te vragen bij het opsporen van Wennerström, had ze bijna dagelijks exact kunnen vertellen waar hij zich bevond. Ze had via internet zijn wanhopige vlucht door een tiental landen gevolgd en een toenemende paniek gezien in zijn e-mails zo gauw hij met zijn laptop ergens had ingelogd. Maar zelfs Mikael Blomkvist geloofde niet dat de vluchtende ex-miljardair zo stom kon zijn dat hij dezelfde computer meesleepte die zo grondig doorgelicht was.

Na een halfjaar had Lisbeth er genoeg van gekregen om Wennerström te volgen. De vraag die resteerde was hoe ver haar eigen betrokkenheid ging. Wennerström was zeer zeker een grote smeerlap, maar hij was niet haar persoonlijke vijand en ze had er zelf geen belang bij om in te grijpen. Ze kon Mikael Blomkvist tippen, maar die zou vermoedelijk alleen een verhaal publiceren. Ze kon de politie tippen, maar de waarschijnlijkheid dat Wennerström vooraf gewaarschuwd zou worden en hem weer zou smeren, was relatief groot. Bovendien sprak ze uit principe niet met de politie.

Maar er waren andere schulden die niet waren betaald. Ze dacht aan de zwangere tweeëntwintigjarige serveerster die in een badkuip met haar hoofd onder water was gehouden.

Vier dagen voordat Wennerström dood gevonden werd, had ze een beslissing genomen. Ze had haar mobiele telefoon opengeklapt en een advocaat in Miami, Florida, gebeld, die een van de personen leek waar Wennerström zich het meest voor schuilhield. Ze had met een secretaresse gesproken en haar gevraagd een cryptische mededeling over te brengen. De naam Wennerström en een adres in Marbella. Dat was alles.

Ze deed de tv halverwege de dramatische reportage over het overlijden van Wennerström uit. Ze zette haar koffiezetapparaat aan en maakte een boterham klaar met leverpastei en plakjes augurk.

Erika Berger en Christer Malm hielden zich bezig met de jaarlijkse kerstbeslommeringen terwijl Mikael vanuit Erika’s fauteuil met een glas warme glögg toekeek. Alle medewerkers en diverse vaste freelancers kregen een kerstcadeau – dit jaar een schoudertas met het logo van Millennium . Nadat ze de cadeaus hadden ingepakt gingen ze zitten om de meer dan tweehonderd kerstkaarten aan drukkerijen, fotografen en mediacollega’s te schrijven en te frankeren.

Mikael probeerde de verleiding te weerstaan, maar uiteindelijk kon hij zich niet inhouden. Hij pakte de allerlaatste kerstkaart en schreef: Prettige kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar. Bedankt voor je fantastische inzet in het afgelopen jaar.

Hij ondertekende met zijn naam en adresseerde de kaart aan Janne Dahlman, c/o de redactie van Finansmagasinet Monopol .

Toen Mikael ’s avonds thuiskwam had hij zelf een afhaalbericht voor een pakje ontvangen. Hij haalde zijn kerstpakket de volgende ochtend op en maakte het open toen hij op de redactie kwam. Het pakket bevatte een muggenstift en een kwartfles brandewijn van Reimersholm. Mikael maakte het kaartje open en las de tekst: Als je niets anders te doen hebt, ik leg met midzomer aan bij Arholma . Het was ondertekend door zijn vroegere schoolvriend Robert Lindberg.

Normaal gesproken was de redactie van Millennium altijd van de week voor kerst tot na de jaarwisseling gesloten. Dit jaar was dat ietwat anders; de druk op de kleine redactie was kolossaal geweest en er belden nog dagelijks journalisten vanuit alle hoeken van de wereld. Twee dagen voor kerst las Mikael Blomkvist bij toeval een artikel in de Financial Times , dat de huidige stand van zaken samenvatte voor de internationale bankcommissie die in alle haast was opgericht om het imperium van Wennerström te onderzoeken. Het artikel vermeldde dat de commissie werkte volgens de hypothese dat Wennerström vermoedelijk op het laatste moment een soort waarschuwing had gekregen ten aanzien van de ophanden zijnde onthulling.

Zijn ene rekening bij de Bank of Kroenenfeld op de Kaaimaneilanden, waar 260 miljoen Amerikaanse dollar – circa 2 miljard Zweedse kronen – op had gestaan, was namelijk de dag voor de publicatie van Millennium leeggehaald.

Het geld had op een coderekening gestaan waarover alleen Wennerström persoonlijk kon beschikken. Hij had zich niet eens bij de bank hoeven te vervoegen, het was voldoende als hij de seriecodes noemde om het geld naar elke bank ter wereld te kunnen overboeken. Het geld was overgeboekt naar Zwitserland, waar een assistente het bedrag had omgezet in obligaties. Alle seriecodes waren juist geweest.

Europol was met een internationaal opsporingsbevel van de onbekende vrouw gekomen, die een gestolen Engelse pas had gebruikt op naam van Monica Sholes, en die naar zeggen een luxeleventje had geleid in een van de duurste hotels van Zürich. Een relatief scherpe foto van een bewakingscamera portretteerde een vrouw die klein van stuk was, met een blond pagekapsel, een brede mond, een flinke voorgevel, exclusieve merkkleding en gouden sieraden.

Mikael bestudeerde de foto, eerst vluchtig en daarna met een gezichtsuitdrukking die steeds meer achterdocht verried. Na enkele seconden tastte hij in zijn bureaulade naar een vergrootglas en probeerde hij de details in de gezichtstrekken in het raster van de krant te onderscheiden.

Uiteindelijk legde hij de krant terzijde en zat hij minutenlang sprakeloos. Toen begon hij zo hysterisch te lachen dat Christer Malm zijn hoofd om de hoek van de deur stak en vroeg wat er gaande was. Mikael maakte een afwerend gebaar met zijn hand.

Op de ochtend van 24 december reisde Mikael af naar ºArsta en zocht hij zijn ex-vrouw en hun dochter Pernilla op; ze wisselden kerstcadeaus uit. Pernilla kreeg de computer die ze gevraagd had en die Mikael en Monica samen hadden gekocht. Mikael kreeg van Monica een stropdas en van zijn dochter een detective van ºAke Edwardson. In tegenstelling tot vorig jaar waren ze vrolijk over de mediadramatiek die zich rond Millennium had afgespeeld.

Ze lunchten samen. Mikael keek Pernilla van opzij aan. Hij had zijn dochter sinds haar plotselinge bezoek in Hedestad niet meer gezien. Hij bedacht opeens dat hij haar gedweep met die christelijke sekte in Skellefteå nooit met haar moeder besproken had. En hij kon ook niet vertellen dat de Bijbelkennis van zijn dochter hem uiteindelijk op het juiste spoor had gezet in de verdwijning van Harriët Vanger. Hij had sindsdien niet met zijn dochter gesproken en zijn slechte geweten speelde hem even parten.

Hij was geen goede vader.

Hij kuste zijn dochter na de lunch, nam afscheid, ontmoette Lisbeth Salander bij Slussen en vertrok met haar naar Sandhamn. Ze hadden elkaar amper gezien sinds de Millennium -bom gebarsten was. Ze kwamen die avond laat aan en bleven tot na de kerst.

Mikael was zoals altijd onderhoudend gezelschap, maar Lisbeth Salander had het onbehaaglijke gevoel dat hij haar met een zeer vreemde blik aankeek toen ze haar lening met een cheque van 120.000 kronen terugbetaalde. Maar hij zei niets.

Ze maakten een wandeling naar Trovill en terug, wat Lisbeth zonde van de tijd vond, gebruikten het kerstdiner bij de herberg en trokken zich terug in Mikaels huisje, waar ze het haardvuur aanstaken in de spekstenen kachel, een cd van Elvis opzetten en zich wijdden aan pretentieloze seks. Toen Lisbeth zich weer bewust werd van alles om haar heen, probeerde ze vat te krijgen op haar eigen gevoelens.

Ze had geen enkel probleem met Mikael als minnaar. Ze hadden veel plezier in bed. Het was een onmiskenbaar lichamelijk samenzijn. En hij probeerde haar nooit te dresseren.

Haar probleem was dat ze haar gevoelens voor Mikael niet kon interpreteren. Het was sinds ver voor haar puberteit niet meer voorgekomen dat ze zich zó had blootgegeven en zó close met iemand was geweest als met Mikael Blomkvist. Hij had gewoon een niet-aflatend vermogen om door haar verdedigingsmechanismen heen te dringen en hij probeerde haar telkens te verleiden om over persoonlijke dingen en intieme gevoelens te praten. Ook al was ze snugger genoeg om de meeste vragen te negeren, ze vertelde over zichzelf op een manier zoals ze tegenover anderen nooit, zelfs niet onder bedreiging met de dood, zou hebben gedaan. Dat beangstigde haar en gaf haar het gevoel dat ze naakt was en overgeleverd aan zijn goeddunken.

Tegelijkertijd – als ze naar de slapende persoon naast zich keek en naar zijn gesnurk luisterde – voelde ze dat ze nog nooit eerder in haar leven zo onvoorwaardelijk op een ander mens had vertrouwd. Ze wist absoluut zeker dat Mikael Blomkvist zijn kennis over haar nooit zou benutten om haar te schaden. Dat lag niet in zijn aard.

Het enige waar ze nooit over spraken, was hun relatie tot elkaar. Zij durfde niet en Mikael begon er nooit over.

Op de ochtend van tweede kerstdag kwam ze tot een ontstellend inzicht. Hoe dat gekomen was, begreep ze niet, en ook niet hoe ze ermee om moest gaan. Ze was voor het eerst in haar vijfentwintigjarige leventje verliefd.

Dat hij bijna twee keer zo oud was als zij maakte haar niet uit. Evenmin dat hij momenteel een van Zwedens meest besproken personen was, die zelfs op de omslag van Newsweek had gestaan – dat was alleen maar soap. Maar Mikael Blomkvist was geen erotische fantasie of dagdroom. Het moest stoppen, het kon zo niet doorgaan. Wat moest hij met haar? Ze was mogelijk een tijdverdrijf in afwachting van iemand wier leven niet zo’n chaos was.

Opeens begreep ze dat liefde dat moment is waarop je hart plotseling wil openbarsten.

Toen Mikael laat in de ochtend wakker werd, had ze koffie gemaakt en brood klaargezet. Hij ging bij haar aan tafel zitten en merkte direct dat er iets in haar houding veranderd was – ze was wat gereserveerder. Toen hij haar vroeg of er iets was, keek ze neutraal en niet-begrijpend.

Op 27 december nam Mikael Blomkvist de trein naar Hedestad. Hij droeg warme kleding en echte winterschoenen toen Dirch Frode hem op het station ophaalde en hem discreet feliciteerde met zijn mediasuccessen. Het was voor het eerst sinds augustus dat hij Hedestad bezocht en het was haast op de dag af een jaar geleden dat hij daar voor het eerst was aangekomen. Ze schudden elkaar de hand en spraken beleefd met elkaar, maar er was tussen hen ook veel wat onbesproken was en Mikael voelde zich ongemakkelijk.

Alles was voorbereid en de zakelijke transactie bij Dirch Frode nam slechts een paar minuten in beslag. Frode had aangeboden het geld comfortabel op een rekening in het buitenland te storten, maar Mikael had erop gestaan dat het als gewoon honorarium, wit, aan zijn bedrijf zou worden overgemaakt.

‘Ik kan me geen andere vorm van vergoeding permitteren,’ had hij kortaf geantwoord toen Frode hem ernaar had gevraagd.

Het bezoek was niet alleen van financiële aard. Er lagen nog kleren, boeken en een heleboel persoonlijke spullen van Mikael in het huisje sinds Lisbeth en hij Hedeby halsoverkop verlaten hadden.

Henrik Vanger was nog steeds broos na zijn hartaanval, maar hij was weer thuis na een verblijf in het verpleeghuis van Hedestad. Hij had permanent gezelschap van een ingehuurde privéverpleegster, die hem niet toestond lange wandelingen te maken, trappen te lopen en dingen te bespreken waarvan hij overstuur kon raken. En net nu was hij geveld door een milde verkoudheid, waardoor hem bedrust was voorgeschreven.

‘Ze is bovendien duur,’ klaagde Henrik Vanger.

Mikael Blomkvist was weinig onder de indruk en meende dat de oude man daar geld genoeg voor had als je bedacht hoeveel belastinggeld hij tijdens zijn leven vermoedelijk verdonkeremaand had. Henrik Vanger keek hem chagrijnig aan en begon toen te lachen.

‘Jij bent elke kroon waard geweest. Ik wist het wel!’

‘Eerlijk gezegd had ik nooit gedacht dat ik het raadsel zou kunnen oplossen.’

‘Ik ben niet van plan om je te bedanken,’ zei Henrik Vanger.

‘Dat had ik ook niet verwacht,’ antwoordde Mikael.

‘Je hebt ruimschoots betaald gekregen.’

‘Je hoort mij niet klagen,’ antwoordde Mikael.

‘Je hebt een klus voor me uitgevoerd en je salaris moet dank genoeg zijn.’

‘Ik ben alleen maar hier om te zeggen dat ik de klus als afgerond beschouw.’

Henrik Vanger tuitte zijn lippen. ‘Je hebt de klus niet helemaal afgerond,’ zei hij.

‘Ik weet het.’

‘Je hebt de kroniek over de familie Vanger waarover we in het begin afspraken hadden gemaakt niet geschreven.’

‘Ik weet het. Die zal ik, zoals we later overeen zijn gekomen, ook niet schrijven.’

Ze zwegen een tijdje en dachten na over de eigenlijke contractbreuk. Daarna vervolgde Mikael: ‘Ik kán dat verhaal ook niet schrijven. Ik kan niet over de familie Vanger schrijven en dan de meest cruciale gebeurtenissen van de laatste decennia, over Harriët en haar vader en broer, en over de moorden, bewust weglaten. Hoe zou ik een hoofdstuk over Martins tijd als algemeen directeur kunnen schrijven terwijl ik moet doen alsof ik niet weet wat er in die kelder van hem heeft plaatsgevonden? Maar ik kan dat verhaal ook niet schrijven zonder het leven van Harriët nogmaals kapot te maken.’

‘Ik begrijp je dilemma en ik ben dankbaar voor de keuze die je hebt gemaakt.’

‘Ik zie dus zoals afgesproken van dat verhaal af.’

Henrik Vanger knikte.

‘Gefeliciteerd,’ zei Mikael. ‘Je bent erin geslaagd om me om te kopen. Ik zal alle aantekeningen en bandopnames met gesprekken met jou vernietigen.’

‘Ik vind niet dat je bent omgekocht,’ zei Henrik Vanger.

‘Dat gevoel heb ik wel. En dan is het vermoedelijk ook zo.’

‘Je kon kiezen tussen je werk als journalist en je werk als medemens. Ik ben er vrij zeker van dat ik jouw zwijgen niet had kunnen afkopen en dat je de rol van journalist gekozen had en ons te schande had gemaakt als Harriët erbij betrokken was geweest of als je mij een klootzak gevonden had.’

Mikael zei niets. Henrik keek hem aan.

‘We hebben Cecilia ook in het gebeuren ingewijd. Dirch Frode en ik zullen er straks niet meer zijn en Harriët zal, naast Anita, steun nodig hebben van nóg een persoon in de familie. Cecilia gaat actief deel uitmaken van het bestuur. Zij en Harriët zullen het concern in de toekomst gaan leiden.’

‘Hoe heeft ze het opgenomen?’

‘Ze was natuurlijk geschokt. Ze is een tijdje naar het buitenland gegaan. Even was ik bang dat ze niet terug zou keren.’

‘Maar dat is wel gebeurd.’

‘Martin was een van de weinige mensen in de familie met wie Cecilia het altijd goed heeft kunnen vinden. Het was moeilijk voor haar om de waarheid over hem te accepteren. Cecilia weet nu ook wat jij voor de familie hebt gedaan.’

Mikael haalde zijn schouders op.

‘Bedankt, Mikael,’ zei Henrik Vanger.

Mikael haalde zijn schouders nogmaals op.

‘Bovendien zou ik geen trek hebben om dat verhaal te schrijven,’ zei hij. ‘De familie Vanger zit me tot híér!’

Ze zwegen allebei een tijdje na deze uitspraak, totdat Mikael een ander onderwerp aansneed.

‘Hoe voelt het om na vijfentwintig jaar weer directeur te zijn?’

‘Het is tijdelijk, maar ... ik zou willen dat ik jonger was. Nu werk ik maar drie uur per dag. Alle vergaderingen vinden in deze kamer plaats en Dirch Frode is weer in functie als mijn rechterhand voor het geval er iemand tegenstribbelt.’

‘Jullie zijn krasse knarren. Het duurde een hele tijd voordat ik doorhad dat Frode niet alleen een bescheiden economisch adviseur was maar ook iemand die problemen voor je oplost.’

‘Exact. Maar alle beslissingen worden genomen in overleg met Harriët en zij is degene die het draafwerk op kantoor doet.’

‘Hoe is het met haar?’ vroeg Mikael.

‘Ze heeft de aandelen van haar broer en haar moeder geërfd. Samen bezitten we nu ruim drieëndertig procent van het concern.’

‘Is dat voldoende?’

‘Ik weet het niet. Birger stribbelt tegen en probeert haar plannen te dwarsbomen. Alexander heeft plotseling ingezien dat hij de kans heeft om belangrijk te worden en heeft zich gelieerd met Birger. Mijn broer Harald heeft kanker en heeft niet lang meer te leven. Hij heeft de enige resterende grote aandelenpost van zeven procent en die zullen zijn kinderen erven. Cecilia en Anita zullen zich liëren aan Harriët.’

‘Dan bezitten jullie meer dan veertig procent.’

‘Zo’n kartel stemmen is er binnen de familie nog niet eerder geweest. Voldoende één- en tweeprocentaandeelhouders zullen hetzelfde stemmen als wij. Harriët volgt mij in februari op als algemeen directeur.’

‘Ze zal niet gelukkig worden.’

‘Nee, maar het is noodzakelijk. We moeten nieuwe partners binnenhalen en nieuw bloed. We hebben ook de mogelijkheid om met haar eigen concern in Australië samen te werken. Er liggen kansen.’

‘Waar is Harriët momenteel?’

‘Je hebt pech. Ze is in Londen. Maar ze wil je graag zien.’

‘Ik zie haar op de bestuursvergadering in januari als ze jou vervangt.’

‘Ik weet het.’

‘Zeg haar maar dat ik nooit met iemand zal bespreken wat er in de jaren zestig gebeurd is, behalve met Erika Berger.’

‘Ik weet het en Harriët weet het ook. Je bent een moreel mens.’

‘Maar zeg haar ook dat alles wat ze vanaf nu doet in het magazine kan komen als ze niet oppast. Het Vanger-concern ontkomt niet aan mediabewaking.’

‘Ik zal haar waarschuwen.’

Mikael verliet Henrik Vanger toen de oude man een beetje begon in te dutten. Hij stopte zijn eigendommen in twee koffers. Toen hij voor de laatste keer de deur van het gastenverblijf achter zich dichttrok, aarzelde hij even, maar vervolgens liep hij naar Cecilia Vanger en belde aan. Ze was niet thuis. Hij pakte zijn agenda, scheurde er een blaadje uit en schreef er een paar woorden op. Het spijt me. Ik wens je het allerbeste . Hij stopte het papiertje samen met zijn visitekaartje in haar brievenbus. Martin Vangers huis was leeg. Er brandde elektrische kerstverlichting voor het keukenraam.

Hij nam de avondtrein terug naar Stockholm.

De dagen tussen kerst en oud en nieuw sloot Lisbeth Salander de buitenwereld buiten. Ze nam de telefoon niet op en zette haar computer niet aan. Twee dagen lang was ze bezig met het wassen van kleren, poetsen en opruimen in haar flat. Pizzadozen en kranten van een jaar oud werden bij elkaar gebonden en verdwenen in de papierbak. In totaal werkte ze zes zwarte vuilniszakken en zo’n twintig papieren tassen met kranten weg. Het was alsof ze besloten had een nieuw leven te beginnen. Ze was van plan een ander appartement te kopen – als ze iets geschikts vond – maar tot die tijd zou haar oude huis blinkender schoon worden dan het ooit geweest was.

Daarna zat ze als verlamd te piekeren. Ze had nooit eerder in haar leven zo’n verlangen gevoeld. Ze wilde dat Mikael Blomkvist bij haar aan zou bellen en ... wat dan? Haar op zou tillen en haar gepassioneerd in zijn armen naar de slaapkamer zou dragen en de kleren van haar lijf zou rukken? Nee, eigenlijk verlangde ze alleen maar naar zijn gezelschap. Ze wilde hem horen zeggen dat hij om haar gaf om wie ze was. Dat ze speciaal was in zijn wereld en in zijn leven. Ze wilde dat hij haar een gebaar van liefde zou geven, niet alleen van vriendschap en kameraadschap. Ik ben bezig gek te worden , dacht ze.

Ze twijfelde aan zichzelf. Mikael Blomkvist leefde in een wereld die bevolkt werd door mensen met respectabele beroepen, die een geordend leven leidden en die echt volwassen waren. Zijn kennissen waren belangrijk, kwamen op tv en er werd over hen geschreven. Wat moet hij met mij? Lisbeth Salanders grootste angst, zo groot en zwart dat hij fobische proporties aannam, was dat mensen zouden lachen om haar gevoelens. En plotseling leek haar volledige, met veel pijn en moeite opgebouwde gevoel van eigenwaarde te zijn ingestort.

Toen nam ze een beslissing. Het kostte haar uren om de moed te verzamelen die nodig was, maar ze móést hem gewoon zien en vertellen over haar gevoelens.

De rest was ondraaglijk.

Ze had een excuus nodig om bij hem aan te bellen. Ze had hem nog geen kerstcadeau gegeven, ze wist wat ze zou kopen. In een winkeltje met allemaal oude rommel had ze een serie plaatijzeren reclameborden gezien uit de jaren vijftig met figuren in geperst reliëf. Een van die borden had Elvis Presley voorgesteld, met zijn gitaar op zijn heup en een tekstballon met de tekst Heartbreak Hotel . Ze had geen enkel gevoel voor inrichting, maar zelfs zij zag in dat het bord perfect in het huisje in Sandhamn zou passen. Het kostte 780 kronen en ze dong uit principe af tot 700. Het werd voor haar ingepakt en ze nam het onder haar arm en wandelde in de richting van zijn woning aan de Bellmansgatan.

Op de Hornsgatan wierp ze toevallig een blik naar binnen bij de Koffiebar en plotseling zag ze Mikael naar buiten komen met Erika Berger in zijn kielzog. Hij zei iets en Erika lachte. Ze legde haar arm om zijn middel en kuste hem op zijn wang. Ze verdwenen langs
de Brännkyrkagatan in de richting van de Bellmansgatan. Hun lichaamstaal was niet mis te verstaan – het was duidelijk wat ze van plan waren.

De pijn was zo direct voelbaar en zo vreselijk dat Lisbeth midden op de stoep bleef staan, niet in staat zich te bewegen. Een deel van haar wilde hen achterna rennen. Ze wilde de scherpe rand van het plaatijzer gebruiken om Erika Bergers hoofd doormidden te splijten. Ze deed niets, terwijl de gedachten door haar hoofd raasden. Consequentieanalyse . Uiteindelijk kalmeerde ze.

‘Salander, je bent een grote idioot,’ zei ze hardop tegen zichzelf.

Ze keerde zich om en liep terug naar haar schone appartement. Toen ze Zinkensdamm passeerde, begon het te sneeuwen. Ze dumpte Elvis in een vuilcontainer.