3 Kaat Mossel

O p de Nieuwe Markt staat op een voetstuk een standbeeld van een fiere vrouw dat iedere Rotterdammer kent als Kaat Mossel. Zij is in Rotterdam net zo beroemd als Kenau Simonsdochter Hasselaer in Haarlem. En allebei waren het vrouwen met haar op hun tanden. Maar wie weet nog dat Kaat Mossel eigenlijk een mosselkeurder was met de naam Catharina Mulder …

Nieuwe Markt, in de achttiende eeuw, door overlevering bekend – Op 3 april 1784 gingen Oranje-aanhangers in Rotterdam de straten op en lokten gewelddadige rellen uit. De patriotten van de burgerwacht voelden zich bedreigd en openden het vuur op de schreeuwende massa, die volgens de overlevering vooral uit vrouwen bestond. Tussen die Oranje-aanhangers bevond zich Kaat Mossel.

Ze werd in 1723 in de Doelstraat geboren als Catharina Mulder en werkte als keurmeesteres van mosselen bij de inmiddels niet meer bestaande Mosseltrap, bij de huidige Kolk. Haar bijnaam had ze aan haar beroep te danken.

Op haar twintigste trouwde ze met een zekere Pieter van Wijngaarde. Hoe het met hem afliep is onbekend, maar toen ze 42 was, trouwde ze opnieuw. Ze was toen al moeder van twaalf kinderen.

Kaat was een felle Oranje-aanhangster en ging regelmatig met haar overbuurvrouw Cornelia Swenk, ook wel ‘Ruige Keet’ genoemd, de straat op om vloekend en schreeuwend de prins van Oranje de hemel in te prijzen. Ze deelden oranje linten uit, collecteerden geld voor de prins en vielen iedereen aan die het niet met hun standpunten eens was. Dat ging niet alleen gepaard met erg veel grof taalgebruik, iets waar Kaat bekend om stond, maar ook met bruut geweld. Regelmatig dook ze met haar vrienden op tijdens patriottistische bijeenkomsten om er daar op los te slaan, te plunderen en brand te stichten.

Het was dan ook geen wonder dat de belaagde patriotten tijdens de rellen op 3 april 1784 hun geweren gebruikten. Na afloop van deze rellen, waarbij vier mensen om het leven kwamen, werd een commissie ingesteld om de oorzaken te onderzoeken. Eind augustus liet deze commissie Kaat Mossel arresteren, omdat ze ervan werd verdacht een van de belangrijkste aanstichtsters te zijn.

Ze werd opgesloten in de kelder van het Rotterdamse stadhuis, waar ze volgens de overlevering de verjaardag van Willem V vierde met erg veel drank die ze naar binnen had weten te smokkelen. Buiten op straat werd het feest door haar zingende vrienden meegevierd.

Veel reden om feest te vieren had Kaat eigenlijk niet, want een vonnis van geseling, brandmerking en verbanning was tegen haar geëist.

Haar advocaat wist er echter voor te zorgen dat haar straf werd omgezet in een jarenlange gevangenisstraf in de Gevangenpoort in Den Haag.

Terwijl ze daar veilig zat opgeborgen was Kaat heel even een sensatie in de pers. Oranjegezinde kranten en tijdschriften zagen een martelares in haar, terwijl ze in de patriottistische kranten werd bespot en uitgemaakt voor alles wat lelijk was.

Vanzelfsprekend was Kaat in hun ogen een hoer, die al op haar 15e ‘verre van eerbaer’ was. Ze zou ooit een kapitein van de voc regelmatig in haar bed hebben gelokt en hem zo grof hebben laten betalen dat hij straatarm werd. Zo zou ze het geld voor haar eerste huwelijk bij elkaar hebben gewerkt.

Intussen ging de geschiedenis gewoon verder. Prinses Wilhelmina riep haar broer, de koning van Pruisen, te

hulp tegen de patriotten, en in september 1787 trok een Pruisisch leger ons land binnen om orde op zaken te stellen. Honderden patriotten werden gevangen genomen en Kaat Mossel werd, na drie jaar gevangenschap, vrijgelaten en door Willem V schadeloos gesteld. Begeleid door soldaten trok ze triomfantelijk terug naar Rotterdam, waar ze haar oude beroep als keurmeesteres van mosselen weer opnam.

Maar er dreigden nog steeds donkere wolken aan de horizon voor de Oranjegezinden. Na de Franse Revolutie begonnen de Fransen hun ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ hardhandig door Europa te verspreiden. In 1795 werd de Republiek door hen bezet, geholpen door gevluchte patriotten. Kaat Mossel werd ontslagen en vogelvrij verklaard. Drie jaar later, op 29 juni 1798, overleed ze.

Ze werd al snel vergeten, tot ze in de negentiende eeuw opnieuw werd ontdekt door schrijvers die Oranjegezinde helden zochten om republikeinse rommelingen de kop in te drukken. Ze werd steeds meer verheerlijkt, tot ze een martelares werd, een heldhaftige vrijheidsstrijdster die weinig meer te maken had met de historische Kaat Mossel.

In de volksbuurten van Rotterdam bleef Kaat voortleven als een symbool van de gewone mensen, een sterke Rotterdamse vrouw, hoewel bijna niemand nog wist wie Kaat nu eigenlijk was geweest of waar ze voor had gestaan.

Er werd nooit een monument of standbeeld voor Kaat opgericht, maar de Rotterdammers zorgden ervoor dat ze er tóch een kreeg. In 1874 werd op de Nieuwe Markt een monument geplaatst ter nagedachtenis aan de inneming van de stad Brielle door de watergeuzen in 1572. Op een voetstuk werd een beeld van een vrouw geplaatst dat ‘de Maagd van Holland’ moest voorstellen. In de volksmond werd het beeld echter meteen omgedoopt tot Kaat Mossel. En zo staat het tot op de dag van vandaag bekend.