25 De reuzin van Hillegersberg

I n de Hildegardisstraat staat de parochiekerk van Sint- Hildegardis. Maar aan wie die kerk eigenlijk is gewijd is onduidelijk. De verhalen verwijzen naar een zieneres en zelfs een reuzin …

Hillegersberg, in een ver verleden, door Reggie Naus – In Rotterdam-Noord staat een kerkje dat vroeger bij de gemeente Hillegersberg-Schiebroek hoorde. De huidige kerk werd in 1891 gebouwd, maar er stond op deze plek al eeuwenlang een oudere kerk. Aan wie die oorspronkelijk was gewijd, weet niemand meer. Vanaf de zeventiende eeuw werd een verband gelegd tussen de naam van het dorpje Hillegersberg en Sint-Hildegardis van Bingen (1098-1179). Zij was de abdis van het Duitse klooster Rupertsberg bij Bingen en had een goede reputatie als geleerde en zieneres.

Misschien is dat de reden dat haar naam in verband werd gebracht met het dorpje Hillegersberg. In 1472 schreef namelijk een aartsdiaken die was geboren in Rotterdam dat op het verwoeste slot Hillegersberg ooit een zieneres had gewoond waar veel wonderlijke verhalen over werden verteld. Een latere hand voegde aan het manuscript toe: ‘ende was genaamd Hillegaart’.

Niemand heeft weten te achterhalen wie de wonderlijke zieneres waarnaar Hillegersberg genoemd zou zijn nu eigenlijk was, maar er doet nog een ander verhaal de ronde over de oorsprong van het voormalige dorp.

In de duinen aan de Noordzee woonde lang geleden een familie reuzen. Toen de dochter van de familie, Hillegonda, uit haar ouderlijk huis werd verjaagd, nam ze om een of andere reden, misschien als herinnering aan haar geboorteplek, een berg duinzand mee in haar schort.

Onderweg scheurde haar schort kapot en het zand kwam op de plek terecht die later Hillegersberg zou worden genoemd. Ze besloot er toen maar te blijven wonen en bouwde op de zandberg het slot, dat nog lang het ‘Reuzenhuis’ werd genoemd.

Het slot is inmiddels verdwenen en het dorp Hillegersberg hoort nu bij de stad Rotterdam. Alleen de Sint Hildegardiskerk herinnert nog aan de reuzin…

Vroeger woonden er vele reuzen in de Lage Landen. Zo kunt u in het boek Mysteries in Drenthe lezen over de reuzen die in Drenthe de hunebedden bouwden. De reuzen op de Veluwe verplaatsten zoveel grond dat er overal heuvels ontstonden. En in andere provincies groeven de reuzen beken, rivieren en kanalen. Zo heeft Rotterdam haar rivierverbinding met het achterland te danken aan twee reuzen.

Twee reuzen hadden het op zich genomen de Rijn te graven. Het was een heel karwei, waar veel tijd in ging zitten. Ten slotte waren er bijna honderd jaar verlopen sinds de reuzen hun laatste woorden gewisseld hadden. De ene reus verbrak het stilzwijgen met de opmerking, dat ze nu toch wel aardig begonnen op te schieten. De andere werd daarop ontzettend boos en zei dat hij niet langer wilde samenwerken met een babbelaar die niet eens een eeuw z’n mond kon houden. Met ruzie gingen de reuzen uiteen. De babbelaar ging verder met de Rijn, terwijl de zwijger de Waal ging graven. Deze laatste rivier is, zo vond men, heel wat beter uitgevallen dan de eerste en daarmee is weer eens bewezen, dat een zwijger het altijd weer wint van iemand, die z’n mond niet kan houden.

Reuzin Hillegonda is als symbool van Hillegersberg overal in de dorpskern prominent aanwezig, te beginnen met het voormalig gemeentewapen. In 1989 is op het kruispunt Bergse Dorpsstraat/Freericksplaats in het centrum van Hillegersberg een sculptuur van de reuzin door beeldhouwer Schellekens geplaatst. Ze stelt de reuzin Hillegonda voor die zand uit haar schort verliest, met het onderschrift Op Hillegonda’s zand kwam Hillegersberg tot stand . In 1995 heeft de lokale winkeliersvereniging een logo voor het Winkelcentrum Hillegersberg aangenomen waarin deze scène wordt afgebeeld. De hernieuwde aandacht voor de legendarische stichteres heeft ongetwijfeld te maken met de herleving van lokale identiteitsgevoelens sedert de jaren tachtig.