-

Mijn gerookte zalm en champagne voor kerstavond

WE BEPALEN ZELF wat onze tradities worden.

Op kerstavond vriest het. De lucht is helder. De sterren zijn als klokken. De dag is kort en het haardvuur brandt. Er is vrede op aarde en ons hart klopt vol verwachting.

Zo is het tenminste in mijn verbeelding. Het doet er niet toe hoe het echt is. Gewoonlijk regent het, is het een grote verkeerschaos in de stad, is er nog helemaal niets klaar voor het kerstdiner, zijn de cadeautjes nog niet ingepakt en heb je voor je tante alweer badzout gekocht.

Enkele jaren geleden realiseerde ik me hoe ik de kerst wilde beginnen.

Ik ben dol op een dienst op BBC Radio 4, A Festival of Nine Lessons and Carols, en daar luisterde ik altijd naar. Op de dag voor Kerstmis wordt die om drie uur ’s middags (op het vasteland dus vier uur) live uitgezonden vanuit de kapel van King’s College in Cambridge – en dat is al zo sinds 1928.

De dienst duurt anderhalf uur. Het voelt alsof je teruggaat in de tijd door de Bijbellezingen uit het Oude en Nieuwe Testament waarin de komst van de Messias wordt geprofeteerd en vervuld. Tussen deze lezingen door zingen het koor en de gemeente oude en nieuwe kerstliederen en klinkt er muziek van hedendaagse componisten die speciaal voor deze gelegenheid is geschreven. De dienst begint met een solo jongenssopraan die een kaars draagt. Hij komt de kapel binnen terwijl hij ‘Once in Royal David’s City’ zingt.

De dienst wordt tegenwoordig ook uitgezonden op tv, maar waarom zou je ernaar willen kijken? De schoonheid zit in de muziek, de stemmen, de lezingen en de gebeden. En in een gevoel van continuïteit – daar is religie goed in. En in een gevoel van verbondenheid met iets wat noodzakelijker is dan winkelen en feesten. Dit is een spirituele ervaring, of je nou in God gelooft of niet.

Ik luister altijd naar deze dienst, waar ter wereld ik ook ben. Ik schuif alles opzij en dan volgt anderhalf uur van geestelijke ontspanning en spirituele concentratie. Hoewel ik ze al uit mijn hoofd ken, luister ik naar de lezingen, en ik zing mee.

Als ik thuis ben, steek ik de haard en kaarsen aan. Ik zorg ervoor dat de keuken is opgeruimd en bereid zoals elk jaar hetzelfde voedsel, want dit is een ritueel. Doordat een ritueel altijd hetzelfde verloopt, kun je je concentreren en je geest leegmaken. Dat is de reden waarom Joden, zelfs Joden die verder niets aan hun geloof doen, op vrijdagavond de sabbatskaarsen aansteken. Een ritueel is een manier om de tijd te veranderen. En daarmee bedoel ik een manier om even een halt toe te roepen aan de constante inmenging van het drukke leven.

Dit is mijn ritueel voor kerstavond.

Bak een goed donker brood – roggebrood of zuurdesem. Je kunt natuurlijk ook een brood kopen, maar het gaat erom dat je tijd voor jezelf maakt en het bakken is een deel van het plezier.

Koop de beste boter die je je kunt veroorloven.

Koop de beste gerookte zalm die je je kunt veroorloven.

Citroen.

En je hebt roze champagne nodig. Ik drink op kerstavond het liefst Veuve Clicquot of Billecart-Salmon, omdat deze wijnen rijk en uitbundig zijn, maar niet te zwaar. ’s Middags is Bollinger voor mij iets te krachtig.

Oké, als je bovenstaande producten niet kunt betalen, zijn er alternatieven. Ik heb er zelf gebruik van gemaakt.

Neem wel het beste brood, maar probeer eens taramasalata, bij voorkeur zelfgemaakte, of koop een paar blikjes goede sardines. Door de olie heb je in elk geval geen boter nodig.

Of maak de dag ervoor kippenleverpaté – goedkoop en lekker als je die zelf maakt.

Snijd het donkere brood in kleine blokjes en smeer je beleg er lekker dik op. Het is Kerstmis!

Gerookte zalm en roséchampagne zien er zo mooi uit bij de bruinzwarte kleur van het brood.

Maak lekker veel en leg het op een groot bord.

Als je niet dol bent op champagne, zoek je een andere wijn die je lekker vindt en neem je die.

Kijk, je kunt dit ook doen met een pot thee en een geroosterde boterham.

En ook met een lekkere pot koffie en een schaaltje chocoladekoekjes – bak ze zelf.

Maar ik stel voor dat je een deel van deze kleine maaltijd zelf maakt omdat het ten dele gaat om de verwachtingen die door een ritueel worden gewekt – we bereiden ons er praktisch en psychologisch op voor en dat is een van de redenen waarom het goed voor ons is.

Het gaat erom dat je tijd voor jezelf maakt, dat je op jouw manier aan Kerstmis begint.

Je kunt dit natuurlijk ook doen met familie en vrienden als ze in de buurt zijn. En ja, ook terwijl je cadeaus aan het inpakken bent, maar dan zou het niet zo’n krachtige uitwerking hebben.

Rituelen draaien niet om multitasken.

Een ritueel is tijd die uit de tijd is bevrijd. Als je het goed doet, heeft het diepgaande psychologische effecten.

We hebben het te druk en worden veel te vaak afgeleid. Iedereen weet dat de tijd steeds sneller gaat, zoals een opgevoerde auto die we proberen bij te houden. Kerstmis is de drukste tijd van het jaar – en dat is krankzinnig. Het is reuze fijn om van hot naar her te rennen en familie en vrienden te zien, maar waarom zou je niet gedurende anderhalf uur even tijd voor jezelf maken?

Daar is, om te beginnen, een bewuste inspanning voor nodig – alles wat de moeite waard is begint met een bewuste inspanning. Maar je zou tot de ontdekking kunnen komen dat dit ritueel, of jouw versie daarvan, een onverwacht waardevol onderdeel van Kerstmis wordt.