26

Wil je het paneel zien waar ik het over had?' vroeg Oriol. 'Dat valse schilderij van een Maagd met ring.'Ik was met een duf hoofd opgestaan, maar gelukkig stond er koffie in de keuken. Net toen ik een kop aan het inschenken was, kwam hij binnen. Hij hoefde die ochtend niet naar de universiteit en was goedgehumeurd. Enthousiast zei ik ja, maar ik haalde hem over eerst samen te ontbijten.
'De Maagd is vast zo in de ban van de ring dat ze best even kan wachten,' zei ik met een hint naar het bekende verhaal. Hij lachte diplomatiek, meer gewiekst dan charmant, in mijn ogen.
Het huis heeft een grote zolder die dienst doet als rommelkamer, waar allerlei spullen worden bewaard die in de loop van de tijd onder een laag stof zijn komen te zitten. Het zijn oude meubels en erfstukken van de Bonaplata's, sommige van enige generaties terug. Hij zocht tussen de schilderijen zonder lijst die in een hoek op de grond stonden en haalde er een kleintje tussenuit.
'Dit is het,' merkte hij op, en ik was met stomheid geslagen.
'Oriol,'zei ik toen ik van de schrik was bekomen. 'Dit is precies hetzelfde paneel als dat van mij!''Wat? Als dat van jou?' vroeg hij verbaasd. 'Weet je dat zeker?''Heel zeker.' Peinzend bracht hij zijn hand naar zijn kin en ik pakte het paneel op om het van dichtbij te bekijken. Het was net zo zwaar, maar dit was dikker en de gaten van de houtworm aan de zijkanten leken erop geschilderd.
'Het is een kopie,' zei Oriol. 'Ik heb het verschillende keren onderzocht omdat ik gefascineerd was door de mysterieuze ring die de Maagd draagt, maar hoewel het op het eerste gezicht echt lijkt, weet ik nu dat het een eigentijdse vervalsing is. Trouwens, die ring is niet het enige vreemde op het schilderij.'' Wat is er dan nog meer vreemd aan?''De plaats waar het Kind zit. Bij houtsnijwerken, beelden en op schilderijen uit die periode zit het bijna altijd aan de linkerkant van de Maagd, tenminste op afbeeldingen uit de tijd en het gebied waaruit het schilderij afkomstig is. Een paar jaar later begonnen de kunstenaars die monotone wil ingeving te doorbreken. Het Kind verschijnt dan spelend met vogels, in ren enkel geval zelfs met de kroon van de Maagd, wanneer ze als koningin wordt afgebeeld. Maar bijna altijd zit hij links, hoogstzelden rechts.'In stilte dacht ik na. Het was nog nooit bij me opgekomen dat er zo veel merkwaardige dingen op een schilderij konden staan. Komt dat omdat de artiest de vrije hand heeft?
' Het is verbazingwekkend,' zei hij met zijn blik op de Madonna.
'Wat is verbazingwekkend?' vroeg ik, bereid om me te verwonderen Over dingen waarover ik eerder nooit zo had nagedacht.
'Dat Enric een kopie had. Die moet hij hebben laten maken voordat hij jou het origineel stuurde.''Maar waarom wilde hij een imitatie? Vond hij het schilderij zo mooi?' Ik zette het paneel op een aftandse toilettafel en legde mijn ring naast die van de Maagd. Alleen de grootte was anders, voor de rest waren ze identiek. 'En als hij het zo mooi vond, waarom heeft hij het dan niet opgehangen in een van de vele kamers in het huis? Waarom had hij het verborgen?''Oude dingen hebben mij altijd al geboeid,' zei Oriol zonder op mijn vraag te antwoorden; misschien had hij niet eens gehoord wat ik zei. Hij leek in zijn eigen gedachten verzonken, in de raadsels die opgesloten lagen in het paneel. 'Toen ik klein was, ging ik dolgraag hier naar deze plek, waar ik helemaal onder het stof kwam te zitten en niets liever deed dan tussen de spullen rommelen; ik kende elk voorwerp als mijn broekzak. Het zijn familiestukken die mijn vader had kunnen verkopen in zijn winkel, maar dat heeft hij nooit willen doen. En nu herinner ik mij iets over het paneel waaraan ik vroeger nooit belang heb gehecht maar wat nu misschien wel van betekenis is.''Wat dan?''Dat ik het hier ontdekte precies in de periode dat mijn vader overleed. Daarvoor was het er niet. Ik herinner het me als de dag van gisteren, hier, weggestopt tussen de andere schilderijen, maar zonder stof.''Denk je dat het iets te maken heeft met zijn dood?''Mijn moeder heeft me het verhaal van de panelen verteld, dat er mogelijk een tweede erfenis was en een schat, maar het is nooit bij me opgekomen dat dit schilderij er ook maar iets mee te maken zou kunnen hebben.' Hij stopte even alsof hij zijn gedachten op een rijtje wilde zetten en keek me toen met zijn blauwe ogen aan. 'Maar er zijn te veel toevalligheden en ik raak er steeds meer van overtuigd dat alles met elkaar verband houdt: het paneel, de ring, de schat en zijn dood.'Ik zag dat Oriol graag wilde praten en ik stelde voor om nog een kop koffie te nemen, nu aan de tuintafel, daar in de schaduw van de bomen, omringd met hagen en bloeiende rozenstruiken.
'Waarom heeft hij zelfmoord gepleegd?' vroeg ik hem op de man af toen we nog maar net zaten.
'Dat weet ik nog steeds niet.' Zijn blik dwaalde af naar de stad, die vaag te zien was tussen een paar cipressen aan de oostelijke horizon, onder de lijn van de blauwe zee. Ik kon merken dat die vraag hem vaker was gesteld, talloze malen, maar dat die hem nog steeds pijn deed. 'Mijn moeder heeft me verteld dat hij problemen had met zijn concurrenten, leden van een internationale maffia die zich bezighield met handel in oude kunst. Soms maak ik mezelf wijs dat hij er niet zelf een einde aan heeft gemaakt maar dat hij is vermoord. Het doet pijn als ik bedenk dat hij ervoor heeft gekozen de strijd op te geven, weg te gaan, mij in de steek te laten.' Hij wist zijn tranen nog net in te houden. 'Ik weet zeker dat er een betere oplossing bestaat voor problemen dan een schot door de mond. Daardoor is er een grote leegte in mijn leven ontstaan, ik voel het nog - het doet nog zeer.''Het spijt me,' zei ik en ik zweeg uit medeleven.
'Ze zeggen dat hij vier van die maffiosi heeft vermoord,' ging hij even later verder. 'Maar dat hebben ze nooit kunnen bewijzen.''Denk jij dat hij het heeft gedaan?' 'Ja.''Maar waarom? Waarom zou iemand die zo aardig is zulke misdaden plegen?''Ik kan je alleen maar vertellen wat mijn moeder me heeft gezegd. Ze hadden ruzie over die panelen, ze dachten dat er een boodschap in verborgen zat, de sleutel tot iets veel groters: de schat van de tempeliers. De documenten van Arnau d'Estopinyá, of ze nu de vertaling van nog veel oudere zijn of de neerslag van mondelinge overlevering, bevestigen dat. En het is waar dat er een boodschap in het schilderij verborgen zit, ook al is die niet volledig of voor ons onbegrijpelijk. Die handelaren waren daar natuurlijk van op de hoogte en wilden de panelen van mijn vader kopen; toen hij weigerde namen ze hun toevlucht tot intimidatie. Mijn vader had een compagnon, of vriend,' - hier liet Oriol een veelbetekenende stilte vallen - misschien was het zijn minnaar. De anderen sloegen hem in elkaar, ik denk dat ze Enric schrik wilden aanjagen, maar wat er gebeurde is dat ze hem met opzet of per ongeluk hebben vermoord. Mijn moeder zegt dat er vanaf dat moment midden in de nacht telefoontjes kwamen. Ze bedreigden hem. Maar niet alleen hem, ook ons.''En toen heeft je vader hen vermoord.''Daar lijkt het op. Hij wilde ze de panelen niet geven. Ik weet ook niet of hij zijn familie wilde beschermen of zijn vriend wreken. Heb je wel eens van Epaminondas gehoord?''Pocahontas,' zei ik gekscherend, om het gesprek wat luchtiger te maken. De naam klonk als die van een Griekse held, maar veel meer wist ik er niet over te zeggen.
'Epaminondas, de Thebaanse prins,' antwoordde hij glimlachend.
Ik pakte mijn kop koffie en gebaarde dat ik het verhaal graag wilde horen.
'Dat verhaal en de hoofdpersoon lieten mijn vader niet los, het was een voorbeeld voor hem, dat heeft hij me keer op keer verteld. Epaminondas was een uitzonderlijke legeraanvoerder die zich bovendien onderscheidde door zijn grote beschaving; hij was altijd omringd door filosofen, dichters, musici en wetenschappers. Dat maakte hem in de ogen van mijn vader nog veel bewonderenswaardiger. In de vierde eeuw voor Christus overheerste Sparta Griekenland, hun soldaten stonden bekend als de beste uit de oudheid. Athene noch een van de andere steden durfde hen te trotseren. Maar Thebe verzette zich en toen het machtige zeer superieure Spartaanse leger de stad binnen viel, maakte Epaminondas met zijn heilige falanx ze een voor een af.''Wat is die heilige falanx?''De heilige falanx was de kern van het Thebaanse leger, een elitekorps van zo'n driehonderd jonge edellieden die twee aan twee hadden gezworen dat ze liever zouden sterven dan hun krijgsmakker in de steek laten. En het was die verwoede strijd voor de kameraad, die verregaande passie, die hen onoverwinnelijk maakte.''Oh!' riep ik uit. Het werd me iets duidelijker. Ik wist dat volgens de morele normen van het oude Griekenland homo- en biseksualiteit bij mannen werd toegestaan.
'Hetzelfde was het geval bij de tempelridders. Als er een extreme situatie ontstond, als ze in de minderheid waren, vochten ze twee aan twee en ze lieten nooit hun strijdmakker in de steek. Levend noch dood. De tempeliers gaven zich nooit gewonnen. Dat is te zien op een van de zegels van de tempeliers, waar twee soldaten op te zien zijn die hetzelfde paard berijden. Dat beeld gaf niet de werkelijkheid weer, het was een symbool. De tempeliers hadden meer dan voldoende paarden, volgens het reglement van de orde moest iedere ridder over twee goede dravers beschikken... Dat zegel was het symbool van de gezworen kameraadschap.''Dus jij gelooft dat Enric eigenlijk niet doodde om zijn familie te verdedigen, dat hij het niet voor jou deed, maar om zijn vriend te wreken,' wilde ik de gedachtegang van Oriol afmaken. 'Dat het een belofte was aan zijn vriend, zoals die van de heilige falanx, zoals de tempeliers van het zegel.'Hij antwoordde niet en zijn blik dwaalde opnieuw af, voorbij de cipressen, naar de zee. Ik keek in dezelfde richting en mijn ogen vulden zich met het licht van die heldere ochtend en het blauw van de Middellandse Zee, die in de verte schitterde. Ik nam een slok van mijn koffie, die koud was geworden, en ik bleef kijken naar die jongen die ik als kind had aanbeden. Ten slotte zocht zijn blik, die glinsterde van ingehouden tranen, die van mij en dat was zo overweldigend dat ik het gevoel had dat iemand me in mijn nek kietelde.
Toen trok hij een gezicht dat Luis zou hebben omschreven als aanstellerig en zei: 'Is het niet mooi?''Wat?''Zoveel van iemand houden dat je er je leven voor geeft.'