Wel, hij zat in de regering, maar het is een teleurstellend leven.

Ja.

Heeft hij Churchill ooit ontmoet?

William Home, dat was een goede vriend van hem.[313]

Alecs broer.

Ja, hij mocht Kick en die had geschreven... weet je, hij was naar de gevangenis gestuurd omdat hij in een stad niet op burgers wilde schieten en daar schreef hij Now Barabbas. Toen schreef hij The Chiltern Hundreds over Kathleen. Kathleen... zij was hét voorbeeld van het Amerikaanse meisje. Ze bezocht hem in de gevangenis. En William was hatelijk en buitenissig en leuk. Jack amuseerde zich altijd met hem. Maar zijn toneelstukken werden slechter en slechter.

Jij speelde de reluctant prime minister [de onwillige premier]...[314]

Premier. Oh, dear. De arme William heeft zo’n vier kinderen om te onderhouden, dus moet hij te snel schrijven.

Kende hij Alec in die... in die tijd?

Ik denk het niet.

Hij is nogal anders dan William, neem ik aan.

Ja, zeker. William is een beetje gek. Jack zei iets bij de Black Watch,[315] weet je, een korte toespraak vooraf, over dat wij allemaal, geloof ik, aangetrokken worden door verloren zaken en dat de geschiedenis van Schotland hem al boeide toen hij nog jong was... dat die eigenlijk een aaneenrijging was van verloren zaken, maar dat ze [de Schotten] nu in zekere zin meer dan ooit triomfeerden. Terwijl we van het grasveld naar het balkon liepen, vanwaar we de hele show zouden bekijken, zei Jack: ‘Ik vraag me af of David Gore begreep wat ik bedoelde.’ Wel, wat hij bedoelde was dat Alec Douglas-Home, een Schot, nu premier was.

==

Het presidentiële gezin kijkt naar een optreden van het Black Watch Regiment op de South Lawn van het Witte Huis, 13 november 1963

Mocht hij Alec Douglas-Home?

Hadden ze elkaar wel eens ontmoet?

Ja, hij... niet als premier, maar hij was langs geweest als minister van Buitenlandse Zaken... ze ontmoetten elkaar...

Ik geloof dat hij hem mocht... Ik bedoel, ik weet dat hij geen hekel aan hem had. Maar de eerste keer dat ik Alec Home zag, was bij Jacks begrafenis, en ik mocht hem.

Het is een aardige man. Heeft hij Churchill ooit ontmoet?

De keer dat wij Churchill ontmoetten, was in Monte Carlo met een paar mensen... we verbleven in... we hadden een huis in Cannes met William Douglas-Home en zijn vrouw en...

Wanneer was dit?

Dat was of in... 1958, denk ik. En de Agnelli’s[316] hadden gevraagd... we gingen bij hen op bezoek om te dineren en zij namen ons voor het eten mee naar het jacht van Onassis om Churchill te ontmoeten.[317] Jack had Churchill altijd al willen ontmoeten. Maar de arme man was toen al behoorlijk de weg kwijt en een heleboel... weet je, we kwamen allemaal tegelijk die boot op en hij wist niet precies wie Jack was. Hij begon toen tegen een van de andere mannen te praten van wie hij dacht dat het Jack was en zei, ‘Ik heb je vader zo goed gekend’ en dit en dat, voor het werd opgehelderd. Toen ging Jack bij hem zitten en praatten ze. Maar het was moeilijk. Ik geloof niet dat hij hem eerder had ontmoet. Maar natuurlijk had hij, weet je, alles gelezen en...

Hij had echt alles gelezen van Churchill.

Ik vond het zo zielig voor Jack die avond, want nu ontmoette hij zijn held, alleen ontmoette hij hem te laat. Alles... bedenk eens wat hij allemaal had kunnen... hij wilde zo graag eindelijk eens met Churchill praten of hem ontmoeten en hij ontmoette Churchill pas toen die niets meer te zeggen had.

Adenauer kwam dat eerste voorjaar ook langs.[318]

Ja. Jack zei vaak zoiets als wat een verbitterde oude man Adenauer was, of hoe hij zich overal mee bemoeide... Hij zei: ‘Negenentachtig? Zou je niet denken dat hij het eens los moest laten, maar ze moesten hem schreeuwend wegtrekken.’ Hij was Adenauer en dat gedoe met Berlijn helemaal zat. Hij [Jack] ging naar huis omdat zijn moeder een blindedarmontsteking had of zoiets en toen begonnen ze daarom te treuren. Hij haatte de ambassadeur hier. De enige twee ambassadeurs die hij echt niet mocht, waren die Grewe en Pakistans ambassadeur... Ahmed. Wel, de nieuwe heet Ahmed, dus het was de Ahmed voor deze.[319]

De Duitsers wilden de hele tijd gerustgesteld worden en dat werd werkelijk heel vervelend.

En weet je, wat kun je nog meer doen dan ze geruststellen? Wel, hij deed dat zeker, natuurlijk, toen hij naar Berlijn ging.

Herinner je je nog veel over de reis naar Canada?[320]

Oh, ja, dat was onze eerste...

Het was jullie eerste reis.

Ik herinner me er alles van, weet je, het vertrek... en Vanier, de gouverneur-generaal, is de meest fantastisch uitziende oude man... en madame... weet je, witte snor, zo ongeveer als C. Aubrey Smith.[321] En madame Vanier, heel erg een moeder... iedereen buigt voor ze. Ik reed vanaf het vliegveld in de auto met haar... het moet wel vijftig mijl zijn van het vliegveld naar Ottawa. Zij vertelde me hoe je moet wuiven en noemde me de hele tijd ‘dear’. Ze was heel beschermend. Ik was toen nog erg moe en moest die avond halverwege de rij voor het handje schudden verlaten en Jack was zo lief, nogal beschermend, om me daaruit te leiden. Ik had toen nog zo weinig kracht. Dus voordat we naar Europa gingen, nam ik een hele week vrij op het platteland om uit te slapen en kracht op te doen en dat ging goed. Maar iedereen zei dat Ottawa zo koud was en er nooit recepties gegeven werden... voor niemand, en vooral niet, vermoed ik, voor Amerika, of zoiets. Maar ze waren echt... wel, ze zagen er tenminste uit als vreselijk enthousiaste menigten en iedereen was stomverbaasd. Weet je, je kon zien dat zij het echt meenden. Hier zeg je vaak tegen mensen die op staatsbezoek komen... als je met ze in de auto vanaf het vliegveld binnenkomt... ‘Washington is blasé en ik heb ze nog nooit zo enthousiast zien doen voor een bezoeker als voor u.’ Omdat ze hier zo hopeloos zijn, ze staan er alleen maar. Maar Diefenbaker mocht hij niet.

Maar Diefenbaker was al enigszins grillig en gestoord, nietwaar?

Oh, ja. En, weet je, mevrouw Diefenbaker is zo’n aardige vrouw. Maar... oh, we aten die middag bij Diefenbaker thuis en hij wilde per se al die verhalen over Churchill vertellen met accent en hij noemde hem ‘oude Winston’ of ‘die ouwe jongen’ of zoiets. Weet je, het was alleen maar pijnlijk. En ken je dat verhaal over dat papier dat achter was gelaten...?

Het Rostow-memorandum.

Ja, wel, Diefenbaker probeerde echt Jack daarmee te chanteren. Wat Jack hem daarop antwoordde, was nogal slim... zoiets als... ‘Hoe kom je aan dat stuk papier?’ Weet je, hij heeft die man nooit gemogen, en hij mocht Lester Pearson juist graag.

Je had De Gaulle eerder ontmoet... toen hij hier was.[322]

Ik heb alleen De Gaulle ontmoet. Jack was op campagne in Oregon... ver weg in Oregon en ik ontmoette hem op een receptie in de Franse ambassade en ik geloof dat ik toen ongeveer tien minuten met hem heb gepraat.

Viel er makkelijk met hem te praten?

Ik veronderstel van niet... ik... ik vertelde hem hoezeer Jack hem bewonderde en verzon iets helemaal... Maar ik vond dat er gemakkelijk met hem te praten was toen wij in Frankrijk waren.[323]

Dat was een leuk bezoek, nietwaar? Aan Parijs.

Ja. Omdat ik hem over geschiedkundige dingen vroeg... of allerlei dingen die ik wilde weten, zoals wie er getrouwd was met de dochter van Lodewijk XVI, de graaf van Angoulême, hadden ze kinderen, dat soort dingen. Toen boog hij over de tafel naar Jack en zei in het Frans: ‘Mevrouw Kennedy weet meer van de Franse geschiedenis dan de meeste Franse vrouwen.’ En Jack zei toen: ‘Mijn God, dat zou hetzelfde zijn als ik naast madame De Gaulle zou zitten en zij me alles vroeg over Henry Clay!’ Dus, weet je, hij was zeer in zijn nopjes. Maar je kon De Gaulle ook zoveel dingen vragen, en weer niet die voor de hand liggende dingen. De Gaulle heeft een heel... een soort hoffelijke, nogal aardige manier om met vrouwen om te gaan. Ik bedoel, ik weet dat hij belangstelling voor me had en alles en onder de indruk was van Jack. Bundy zat bij die eerste lunch recht tegenover ons. Weet je, Bundy ziet er erg jong uit en De Gaulle zei nogal hooghartig tegen me, ‘Et qui est ce jeune homme?’ omdat hij ook almaar naar Kenny O’Donnell keek. Ik weet niet of Dave Powers ook bij die lunch was. En ik zei: ‘Het hoofd van de Nationale Veiligheidsraad’... ik weet niet of hij wist wat dat betekende... en ik vertelde dat hij de briljantste jonge decaan van Harvard was, en dus boog hij voorover en zei iets over Harvard in langzaam Frans... weet je, langzaam Frans, zoals je zou praten tegen iemand die het misschien niet kan spreken. En Bundy antwoordde in dat briljante Frans van hem. Ik was zo trots. Weet je, het was één-nul voor ons of... yeah... of het eerste punt voor onze partij.

==

Links: Jacqueline Kennedy wordt door president De Gaulle verwelkomd in het Élysée, 1961 Rechts: De Gaulle begeleidt Jacqueline Kennedy naar het diner in Versailles

Hoe was madame De Gaulle?

Wel, ze zag er zo toegevend uit, arme vrouw, zo vermoeid. Weet je, zij kregen meer staatsbezoeken dan wie ook. Zo aardig doorstond ze ze... heel aardig, maar ze verdroeg ze slechts. In Versailles was de tafel fantastisch. Weet je, hij had al dat goud, daar stond Napoleons inktstel of zoiets recht voor ons en het tafelkleed was... er zat heel veel goudborduursel op. Jack wendde zich tot madame De Gaulle en zei... het was zijn enige poging om iets tegen haar te zeggen, want ze zat daar maar voor zich uit te staren, ze was zo moe, en zei: ‘Dit is een prachtig tafelkleed.’ En haar antwoord was, ‘Dat van de lunch was beter’, waarop hij ‘O’ zei, en toen zwegen ze weer. Weet je, bij al die staatsbezoeken in het buitenland is het anders dan hier, daar zitten de twee mannen naast elkaar. Ik heb Jack zo vaak gevraagd om dat ook in het Witte Huis te doen.

Oh, echt? Met andere woorden, het ene staatshoofd zit naast het andere staatshoofd.

Ja, dus het ging, van rechts naar links, madame De Gaulle, Jack, De Gaulle en ik. En wanneer je daar naar een diner gaat, dan is het bijna altijd zo. Jack zei, nee, hij wilde het zo niet doen. Hij zei dat hij ze overdag al genoeg zag tijdens zijn besprekingen.

Hij en De Gaulle konden goed met elkaar overweg, nietwaar? Ik bedoel, het was...

Oh, ik geloof dat De Gaulle erg onder de indruk was van Jack.

Er waren dus nog geen voortekenen van het onheil dat De Gaulle later zou aanrichten?[324]

Ik weet dat Jack het altijd verwacht had, want hij zei... ik weet dat hij het zei voor de reis of... en hij had alles gelezen wat Roosevelt had gezegd. Hij wist dat De Gaulle iets tegen het Westen had, dus ik denk dat er toen niets was... geen probleem, maar ik geloof dat Jack het aan zag komen. Oh, hij vroeg De Gaulle naar zijn relatie met Churchill en met Roosevelt. De Gaulle zei, oh, goh, zeg ik het goed?... ‘Met Churchill waren we... was ik het nooit eens maar we kwamen altijd tot overeenstemming. Met Roosevelt was ik het altijd eens, maar we kwamen nooit tot overeenstemming.’ Dat is tenminste de strekking... hij zei het zoveel beter... En ook dit heb ik niet opgeschreven.

==

De first lady en André Malraux, 11 mei 1962

Kende je Malraux al voor die reis?

Nee, maar ik had altijd... Nicole Alphand had me gevraagd wat ik tijdens het bezoek aan Frankrijk zou willen doen en je begreep dat alles wat je dan zei, koste wat kost gedaan zou worden. Dus zei ik: ‘Alsjeblieft, Nicole, ik wil niets speciaals. Wat je ook organiseert, het zal prachtig zijn. Het enige wat ik op een of andere manier zou willen... kan ik André Malraux ontmoeten?[325] Denk je dat ik misschien bij het een of ander naast hem kan zitten?’ Dan zie je hoe gesteld op protocol en hoe meedogenloos de Fransen zijn, want ongeveer vier dagen voordat wij aankwamen, kwamen allebei zijn zoons om bij een auto-ongeluk. Tijdens de eerste receptie op die eerste avond... in het Élysée... gingen plotseling de deuren open en kwamen er twee in het zwart geklede mensen binnen, hun gezichten wit en opgezet van het huilen, liepen langs de wachtenden... en alle tics van Malraux werkten tegelijkertijd. Het hele vertrek was ineens stil. Maar het was nu eenmaal het enige waarom ik had gevraagd en dus was het... De volgende dag begeleidde Malraux me naar de Jeu de Paume en daarna naar Malmaison en toen ging het beter.[326] Ik denk dat het hem, in zekere zin... ik weet het niet, ik veronderstel dat het goed is om iets te doen te hebben nadat er zoiets is gebeurd. Maar toen is onze vriendschap begonnen, met naar hem te luisteren.

Konden hij en de president goed met elkaar overweg?

Wel, toen nog niet. Ze hadden ook weinig gelegenheid om elkaar te zien, maar toen Malraux hier naartoe kwam, hadden ze die wel, en toen kwamen ze ook naar het platteland, weet je, voor de lunch.[327] Daarna kwam Malraux terug voor de Mona Lisa en hadden we nog een avond met hen en de Alphands. Maar, weet je wat grappig was, terwijl we van het diner in Versailles naar het theater liepen, liep ik eerst naast De Gaulle en Jack liep achter ons met madame De Gaulle en Malraux. Daar staan al die beelden in een lange gang en Jack zegt tegen Malraux: ‘Van wie is dat?’ Waarop Malraux tegen de tolk zegt: ‘Vertel de president dat hij het enige heeft uitgekozen wat geen namaak is.’ Hetgeen waar was. En ik dacht weer... dat is wat ik zei over Jacks blik. Weet je, dat maakte echt indruk op Malraux.

Had de president ooit iets van Malraux gelezen? Een van de romans of...

Ik geloof dat hij Man’s Hope [L’Espoir] gelezen had, maar, weet je, hij wist...

Kon je... een aantrekkelijke man, maar kun je zijn Frans makkelijk verstaan?

Hij praat heel snel, maar ik kan het. Of anders herhaalt hij... het is net alsof je die ongelooflijke hindernissenbaan af moet met 150 kilometer per uur. Weet je, hij laat je geest heen en weer springen, van het ene naar het andere. Hij is de fascinerendste man met wie ik ooit heb gesproken. Maar hij is ook wel ontgoochelend, want hij houdt van de eenvoudigste dingen. Ik bedoel, dat diner in het Witte Huis, hij... wel, zijn indrukwekkendste moment was toen zij het vaandel... je kent de vaandels, de vlaggen... de erewacht... beneden. En wie was het ook alweer? Irwin Shaw vertelde me dat het grootste moment van zijn [Malraux’] leven was toen hij aan het hoofd stond van een brigade of zoiets in de maquis.[328] Hij aanbidt De Gaulle zoals, ik weet niet, als een cockerspaniël zijn baas aanbidt. Ik bedoel, hij schijnt ontzettend intelligent te zijn maar heeft ook enkele blinde vlekken. En heel erg ouderwets Frankrijk en la gloire en vlaggen en... hoe dan ook...

Hoe gingen hij en De Gaulle met elkaar om? Zag je ze ooit samen?

Nauwelijks, ik zag ze heel weinig samen, maar weet je, hij was al die jaren De Gaulle’s vertrouweling. Oh, De Gaulle... wel, De Gaulle was nogal neerbuigend tegen hem, vooral als ik met hem wilde praten... hij leidde me dan eigenlijk altijd van hem weg. Weet je, in het openbaar is hij... hij behandelt hem als een bediende, zoals Nehru de man behandelt die voor zijn deur slaapt, of zoiets.

Jim Gavin was onze ambassadeur.

Ja.

Zijn benoeming was nogal verrassend. Ik weet dat de president iets wilde doen voor Jim, die zeker een goed mens is. Weet jij waarom hij... heb jij ooit... heeft de president ooit gezegd waarom?

Waarom hij benoemd werd? Ik denk dat hij hem eerst gevraagd had voor een andere baan, toch? Iets wat hij niet wilde. Ik weet niet waarom. Hij dacht dat ze Gavin zouden mogen omdat...

Ah, ja, generaal.

Ja, hij dacht dat ze hem zouden mogen vanwege de oorlog, maar ik weet ook dat hij nogal teleurgesteld was toen Gavins telegrammen binnenkwamen. Jack gebruikte Winston Churchills uitspraak: ‘Vertrouw nooit de man ter plaatse.’ Weet je, hij werd zo... ik herinner me dat Malraux over hem zei: ‘Ah, ja, Gavin, il est Gaullist.’ En weet je wat ook aardig was dat Jack deed? Dit is net zoiets als hij heeft gedaan voor Allen Dulles en de Wrightsmans. Toen de Mona Lisa hier kwam, was Gavin al geen ambassadeur meer. De Alphands[329] kwamen hier eens dineren en we bespraken wie ze zouden uitnodigen in de Franse ambassade en voor het Mona Lisa-diner. Zij [Nicole] kon er maar honderdentwee uitnodigen en ze had er nu negenennegentig of zoiets... Jack zette Dick Goodwin op de lijst omdat hij wilde laten zien hoe hoog hij die achtte.[330] Maar hij zei ook: ‘Maar je hebt de Gavins er niet op staan.’ Nicole zei: ‘Nee, nee, waarom zouden we de Gavins uitnodigen?’ Jack zei: ‘Wel, volgens mij kun je ze beter wel vragen.’ Toen ze naar huis waren, zei Jack: ‘Het is niet te geloven. Daar heb je Gavin, die de meest pro-De Gaulle ambassadeur is geweest die ze ooit hebben gehad. Hij behoort vermoedelijk tot de ambassadeurs die ze het meest mochten. En dan is hij weg en dan vragen ze hem niet eens meer voor het diner.’ Hij vond het verschrikkelijk.

Zoals je zei, meedogenloos.

[Fluisterend] Ik word een beetje moe.

Mocht hij Hervé?

Oh, oude Hervé? Weet je, hij werd soms door hem geamuseerd... geamuseerd en ook geïrriteerd omdat Hervé een fobie heeft waar het protocol betreft. Maar ja, zoals hij altijd zei, De Gaulle sprak nooit met Hervé. Weet je, dat was erg moeilijk voor Hervé. Iedere keer als we David Gore zagen of als Caroline ging spelen met Alice Ormsby-Gore of zoiets, dan hoorde je Hervé in heel Washington klagen. Maar hij vond het leuk... Hervé kon soms heel leuk zijn.

Kon heel goed anderen nadoen.

Ja. Herinner je je de toost nog die hij uitbracht tijdens dat feestje voor Ken Galbraith voor iemand die Tweelingen was? Dat hij Tweelingen was en Jack... het was vlak na Jacks verjaardag... en Jack was Tweelingen. En hij toostte... alle Tweelingenmannen waren viriel, briljant, aardig... het was vreselijk leuk... en hij wilde zijn regering ermee feliciteren dat ze hem, met sterrenbeeld Tweelingen, hadden gekozen om ambassadeur te zijn bij een Tweelingenpresident, en hij eindigde met ‘Vive Lafayette!’ [De Markies van Lafayette is een nationale held in zowel de VS vanwege zijn rol in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, als in de Frankrijk vanwege zijn rol in de Franse Revolutie.] Weet je, die hele parodie. Ik pestte hem zo met Lafayette. Hij kon dat hebben... hij was oké.