EINDELIJK…

En dan eindelijk is het zover. Het aftellen wat eerst nog om dagen en weken ging, wordt nu een uur-tot-uur operatie die met militaire precisie uitgevoerd moet worden.

05:30

De wekker gaat want je moet de kalkoen in de oven doen en de cocktailsausjes ontdooien. Je komt in de keuken en de kalkoen is nog niet ontdooid, dus zet je de haardroger er een halfuur boven. In Margriet doen ze dat toch anders.

Je haalt de braadslee tevoorschijn waarin je de kalkoen wilt klaarmaken en herinnert je ineens dat een jaar geleden, precies op hetzelfde tijdstip, bleek dat de kalkoen te groot is voor de schaal. Opnieuw moet je twee poten eraf zagen om de kalkoen te laten passen, maar er hangt natuurlijk een klein stukje buiten de slee waardoor vet op de bodem van de oven drupt—het hele huis stinkt naar verbrand vet en je weet dat het schoonmaken weer een heksentoer wordt, met zwaar chemisch reinigingsschuim, een nog groter gat in de ozonlaag boven je huis en rubber handschoenen. Het lijkt allemaal een beetje te veel op The Texas Chainsaw Massacre.

06:20

Ik probeer nog even te slapen.

06:21

Een van de kinderen vraagt of de kerstcadeautjes al uitgepakt mogen worden.

07:00

De cadeautjes die jou twee maanden aan inkoop hebben gekost, zijn inmiddels uitgepakt.

07:10

De eerste vuilniszak vol rommel is een feit.

07:11

De kinderen kijken naar een of ander nonsens-programma over Kerstmis bij BN'ers op RTL4, terwijl jij op Radio 4 naar kerstliederen luistert en probeert in een kerststemming te komen. De Margriet heeft nu de pasteitjes al gevuld. Je loopt nu al achter op de planning.

08:00

Je begint met aardappelen schillen.

08:30

De tweede vuilniszak met rommel kan naar buiten.

De keuken puilt uit van de etenswaren. De koelkast is afgeladen. Je hebt mooie menukaartjes gemaakt, net als de Margriet. Iedereen heeft een strak programma van wat wanneer gegeten wordt. Maar dan stopt iemand zich vol met snoepgoed en je hele schema is door de war: alles wordt uitgesteld.

En dan gaat alles mis. Alles wat je al uit de koelkast of de verpakking had gehaald, droogt uit en verlept en de gerookte zalm die je ruim op tijd had gekocht blijkt bovendien over de datum te zijn. Weer iets om je druk over te maken.

11:30

Koffie met petitfours. Tante Marjolein arriveert, dus ook nog meer cadeautjes om naar uit te kijken…maar de cadeautjes die jouw naam dragen zijn slechts verpakt in een tasje van V&D. Je weet nu al dat ze niet passen dus hoop je dat de goede gever de bonnetjes bewaard heeft. Knorrepot is al lang geleden gestopt met het kopen van romantische cadeaus, maar anti-aanbakpannen…dat is het andere uiterste! Hij geeft ook nog enkele cd's van Roy Orbison of The Beach Boys die hij zelf erg leuk vindt. Of kookboeken—hè, leuk. Erg genoeg om meteen naar de lingeriewinkel te hollen en voor jezelf iets luxueus te kopen.

Voor cadeautjes geldt: de grootte doet er wel degelijk toe. Hoe groter de doos, hoe groter de kans dat je een of ander vreselijk nuttig apparaat van Blokker krijgt. Hoe kleiner de doos, hoe groter de kans dat daar het allerbelangrijkste verplichte cadeau in zit: iets van de juwelier. Je blijft hopen. Maar zelfs als Knorrepot iets bij de juwelier koopt, dan wordt het toch iets dat ik het best kan beschrijven als een hanger—een grote klont barnsteen dat waarschijnlijk een fortuin heeft gekost, maar dat toch een beetje lijkt op zo'n ding dat om de nek hangt van een vioollerares met een adem als kattenbakvulling.

Verleden jaar gaf mijn echtgenoot me een van fluweelkoord handgeknoopt hoedje—volledig mislukte huisvlijt. Het was of we elkaar helemaal niet kenden. Ik opende het pakje en vroeg: 'Had je een hekel aan me toen je dit kocht? ', en hij antwoordde: 'Ik dacht dat het echt leuk was'. 'Voor wie? ' Ik was niet echt beleefd, zodat mijn zuster me toebeet: 'Ik kan niet geloven dat je zo bot tegen hem kunt zijn.' Ik antwoordde: 'Ik kan beter nu eerlijk zijn. Ik doe mijn leven lang al of ik alle cadeautjes leuk vind en ik ben zeker niet van plan om dat bij mijn eigen man te doen.'

—Arabella Weir

Zelfs je eigen moeder doet het verkeerd. Je zou denken dat je eigen moeder wel iets vind om je te verwennen, iets uiterst stijlvols of gewoon iets geweldigs. Moeders kunnen nog erger zijn dan vriendjes. Hun cadeautjes hebben meestal een verborgen boodschap, een bijbedoeling, zoals 'Lieverd, je moet nu echt wat afvallen', of 'Je moet een betere huisvrouw worden of beter koken', of een andere kleine maar pijnlijke boodschap. Mijn moeder koopt meestal een set onderbroeken of een belachelijke nachtjapon die ze bij een postorderbedrijf heeft besteld dat zich gespecialiseerd heeft op mensen die alleen kaftans kunnen dragen—meestal met een wrange naam als 'Larger Lovelies', wat zoveel betekent als 'Stop met vreten anders heb je over twee dagen ook mijn maat.' Moeders, wie kan er zonder.

12:30

De buren wippen even aan voor een borreltje en ze nemen een hele Stilton mee, net als vijfjaar geleden en sedertdien elk jaar omdat jij zo stom was om te zeggen dat je zo van Stilton houdt. Je haat Stilton, maar je haat het nog meer dat de buren op tweede kerstdag binnenwippen om een stukje Stilton terug te schooien—die van hen is op, terwijl jij de Stilton in z'n geheel weer hebt weggegeven aan andere buren want die houden echt van Stilton…althans, dat zeggen ze.

13:30

De paniek bereikt z'n hoogtepunt omdat nu al het eten tegelijk klaar en op tafel moet zijn.

Mijn moeder, die lichtelijk in de overgang is, samen met een elektrisch mes—geen goede combinatie. Ze snijdt de kalkoen, maar staat tegelijkertijd naar ons te kijken. Alsof ze ons elk moment te lijf kan gaan. Heb je ooit geprobeerd een kalkoen uit de oven te krijgen? Het is erg zwaar; net zoiets als een zwaar kind uit een speeltoestel halen. Erg moeilijk in beweging te krijgen. Een grote pan met spaghetti in Kerstmis-smaak in het midden op de tafel—geef iedereen een vork en je hebt het ideale kerstdiner.

—Jenny Eclair

15:00

Na de kerstlunch haasten we ons naar de tv om de kersttoespraak van onze koningin te zien. Mijn moeder staat erop—elk jaar opnieuw—dat we ernaar kijken, omdat het wel eens haar laatste kerst zou kunnen zijn—die van mijn moeder dan, niet die van de koningin. (Ik stel me zo voor dat ze de koningin na haar dood gewoon opzetten en nog jarenlang in een rolstoel rondrijden en met haar blauwe hoedje op op het balkon parkeren.) De koningin hoefde helemaal geen kerstinkopen te doen. Ze heeft waarschijnlijk een heel team van personeel dat de menu's samenstelt, haar haar doet en de hondjes verzorgt. Zij heeft wel tijd voor een heerlijke wandeling in Wassenaar en een glaasje sherry voor het eten. Wat weet zij nou helemaal van het echte leven…

Hoe ouder ik word, hoe kribbiger ik word over het koningshuis. Ik vind het verspilling van voedsel en dat we zo snel mogelijk weg moeten doen, volwassen worden en zoals elk ander land gewoon een president moeten kiezen. Dan kunnen we het hele jaar door een bezoekje brengen aan het paleis op de Dam en de koninklijke rijkdommen bekijken. Hoewel ik wel van het koningshuis houd als er weer eens een schandaal is en fotografen en journalisten over elkaar heen vallen om maar iets te kunnen melden. Of als de koningin in haar kerstrede zo'n beetje alles tegenspreekt wat ze drie maanden eerder als een marionet in haar troonrede heeft moeten voorlezen van de minister-president. Maar als de koningin in haar stoel de kersttoespraak voorleest, krijg ik altijd de neiging om ergens mee te gooien.

15:30

Is de kersttoespraak eenmaal voorbij, dan ga ik voor het eerst in drie maanden op de bank zitten en zou ik het liefst een dutje doen, maar het huis is een puinzooi en de hond geeft over omdat hij de restjes van de kerstpudding heeft gegeten (wat meestal de hele pudding is). In de hele stapel etenswaren waar de koelkast van uitpuilt is nog niet het kleinste gaatje ontstaan. Je kunt dus nog steeds niets vinden.

16:00

De Barbie-pop heeft zulke kleine schoentjes dat je ze nauwelijks met het blote oog kunt zien, dus je moet een paar bijkopen na Kerstmis. De springstok is nu al gebroken en het computerspel doet het niet op onze computer, maar mijn anti-aanbakpannen komen nu goed van pas. Junior Monopoly is nog steeds niets aan, mijn moeder is aangeschoten, op tv is ook niets te zien en ik houd helemaal niet van compote. Wat ben ik blij dat ik zoveel tijd van mijn leven verspil aan de kerstvoorbereidingen. Maar volgend jaar ga ik het echt helemaal anders doen. Zeker weten. Ik stel me altijd voor dat Kerstmis dit jaar lekker rustig wordt, ontspannen. Dat is mijn droom, mijn doel. Ik stel me voor dat als het lijstje eenmaal is afgewerkt en alles is tot in de puntjes voorbereid, ik heerlijk ontspannen niets kan doen, mijn haar is gedaan, make–up op, lekker voor het haardvuur zitten en gewoon, niets. Maar het schijnt nooit te willen lukken. Het schort wil maar niet af. Alle films die ik in de tv-gids gemarkeerd heb gaan voorbij zonder mij, en als ik eenmaal ga zitten dan is er niets meer op tv dat ik wil zien. Ik wil geen Huis en Tuin met Kerstmis, of De Schoonmaakbrigade op kerstvisite, ik wil Donna Read zien in It's a wonderfull life, ik wil meehuilen met The Sound of Music, maar die films zenden ze altijd uit om halfeen als iedereen aan het eten is.

Ik ontspan me nooit, dus de bedoeling is om met Kerstmis te ontspannen. Maar de enige manier om een stressvrije kerst te hebben met een moeder, vader, man en kinderen, is als je in coma ligt.

—Arabella Weir

Volgend jaar is het niet jouw beurt om Kerstmis te organiseren. Dan is een ander aan de beurt. En wat zul je hulpvaardig zijn en begripvol voor de dame die dan kokend voor het aanrecht staat. Maar niet heus!

Als iemand anders de pineut is voor het kerstdiner, dan weet jij dat je de dans ontsprongen bent. Je weet hoe jouw gastvrouw lijdt, maar jij gaat ineens heel veel lijken op haar overgrootmoeder: voeten op de salontafel, 'Ja, graag nog een cognacje'.Je weet dat je moet helpen—de kerstgedachte en zo—maar nee. Vorig jaar was jij aan de beurt. Nu mag zij lijden.

—Kathryn Flett

19:00

Spelletjes. Zoals bij de meeste mensen is dit het avondritueel. Hints en het erwten-zuigspel, waarbij je op de vloer moet knielen en erwten door een rietje uit een bak moet zuigen en dan weer in een andere bak mag laten vallen, een race tegen de klok. Als mijn moeder dit doet kan ze nooit meer omhoog komen van de vloer en dat is zo'n beetje wat mijn kinderen het leukst vinden van de hele kerst.

Knorrige oude vrouwen schijnen van spelletjes te houden met Kerstmis. Het is een soort wraak op je kinderen of je echtgenoot door ze mee te laten doen met Pictionairy of Triviant. De tieners zitten er uiterst verveeld bij, ze willen liever hun haar nog eens doen voor de spiegel, chatten op internet of terug naar hun mobieltje, maar wij houden onszelf voor dat we ons eigen vermaak kunnen creëren.

Je kunt de jaarlijkse kerstvermoeidheid eigenlijk maar op één manier ontlopen: kerst alleen vieren. Ik heb meestal medelijden met vrienden die kerst jaar najaar alleen vieren, daarom nodig ik ze altijd uit voor een borrel of voor de lunch. Uitgebreid liggen weken in bad, geurkaarsen, een (halve) fles champagne en een kalkoen voor één persoon. Geen kliekjes de volgende dag en zoveel scheten, vreten en neuspeuteren als je maar wilt. Je hoeft je niet op te tutten en er is geen afwas dankzij de afhaalmaaltijd. Je zapt van het ene kanaal naar het andere, lekker doen waar je zelf zin in hebt. En vooral: geen familiebezoek. En dus ook geen bedankkaartjes. Dat lijkt me wel wat, uitgezonderd de geitenwollensok die je dag komt verpesten en je moed wil inpraten; waarschijnlijk denkt hij dat je op het punt staat voor de trein te springen.