1 De heksenwaag in Oudewater

Op hekserij stond vroeger de doodstraf, en de manieren om te achterhalen of iemand een heks was (het prikken met martelwerktuigen, verbranding, verdrinking of de gifbeker) waren bepaald niet erg prettig. Als je verbrandde, verdronk of stierf aan het gif, dan was je onschuldig. Over gerechtelijke dwalingen gesproken…

oudewater, sinds 1547 – door overlevering bekend

Gelukkig bestond er ook een vriendelijkere manier om te achterhalen of iemand een heks was: wegen. Op een waag, een openbare weegschaal, konden vermeende heksen hun onschuld aantonen. De Waag van Oudewater stond hierom bekend. Van 1547 tot 1729, sommige mensen zeggen zelfs tot in 1754, kwamen mensen van heinde en ver hierheen om zich te laten wegen. Karel V had het stadje persoonlijk het recht gegeven certificaten uit te schrijven, dus een niet-heksverklaring uit het Utrechtse stadje Oudewater pleitte iedereen in zijn rijk (en dat was toen een groot deel van Europa) vrij van vervolging. In Oudewater zijn dus veel levens gered.

De Waag is nog altijd de enige plaats in Nederland waar je een echt ‘Certificaet van Weghinghe’ kunt krijgen: het bewijs dat je geen heks bent. Tenminste, als degenen die belast zijn met het wegen niet knoeien met het gewicht... Het verhaal gaat namelijk dat er wel eens gesjoemeld werd, omdat de wegers werden omgekocht of omdat ze hun oog hadden laten vallen op het persoonlijke bezit van de heks in spe, dat bij veroordeling verbeurdverklaard werd.