ZES

De Code Seven had de eetzaal ten tijde van de economische recessie gesloten en iemand had er een cafetaria met salades en pizza neergezet voor het kantoorpersoneel uit het bestuurscentrum. De bar van de Seven was nog steeds open, maar het restaurant ervan was de laatste plaats op loopafstand van het Parker Center geweest waar Bosch met plezier ging eten. Dus haalde hij tijdens de lunchpauze zijn auto van de parkeerplaats van het Parker Center en reed hij naar de confectiewijk om bij Gorky te eten. Het Russische restaurant serveerde de hele dag ontbijt en hij bestelde het gerecht met spiegeleieren, bacon en aardappelen en nam dit mee naar een tafel waar iemand een exemplaar van de Times had laten liggen. Onder het stuk over de betonnen blondine stond Bremmers naam. Het artikel was een combinatie van citaten uit de inleiding van het proces en een verhaal over de ontdekking van het lijk en het mogelijke verband daarvan met de zaak. Het artikel berichtte ook dat uit politiebronnen was vernomen dat rechercheur Harry Bosch een brief van iemand had gekregen, die beweerde dat hij de echte Poppenmaker was. Het was klinkklaar dat er een lek zat bij het korps Hollywood, maar Bosch wist dat het onmogelijk was om uit te vissen wie het was. De brief was aan de balie gevonden. Dus konden tientallen geüniformeerde agenten ervan op de hoogte zijn en het aan Bremmer hebben doorverteld. Bremmer was immers iemand aan wie je een goede vriend had. Zelfs Bosch had hem in het verleden informatie doorgespeeld en had af en toe veel aan Bremmer gehad.

Het artikel baseerde zich op anonieme bronnen en meldde dat onderzoekers van de politie niet hadden kunnen vaststellen of de brief authentiek was en of de ontdekking van het lijk iets te maken had met de zaak van de Poppenmaker die vier jaar geleden was afgesloten. Het enige andere punt uit het artikel dat Bosch interesseerde, was de korte geschiedenis over Bing's biljartzaal. Die was in de tweede nacht van de rellen afgebrand en er was nooit iemand gearresteerd. Brandexperts zeiden dat de afscheidingen tussen de opslagruimtes geen dragende muren waren, wat inhield dat de vlammen even goed tegen te houden waren als water in een kopje van vloeipapier. Het duurde slechts achttien minuten voordat het vuur op zijn hoogst was. De meeste opslagplaatsen waren gehuurd door mensen uit de filmindustrie en kostbaar studiomateriaal was geplunderd of in de vlammen ten onder gegaan. Het gebouw was volledig uitgebrand. De onderzoekers veronderstelden dat de brand in de biljartzaal was begonnen. Een biljarttafel was in brand gestoken en het vuur had zich vervolgens verspreid.

Bosch legde de krant neer en dacht na over Lloyds getuigenis. Hij dacht weer aan wat Belk had gezegd, dat de zaak van hem afhing. Chandler wist dat vast en zeker ook. Ze wachtte tot hij aan de beurt was, en vergeleken daarbij zou Lloyds pak slaag een lachertje zijn. Hij moest met tegenzin toegeven dat hij haar vakkundigheid, haar hardheid, bewonderde. Dat deed hem aan iets denken. Hij stond op en liep naar de telefooncel buiten. Tot zijn verbazing kreeg hij Edgar aan de lijn bij Moordzaken; hij had gedacht dat die wel ergens aan het eten was. 'Ben je al verder met de identificatie?'

'Nee, verdomme, de vingerafdrukken klopten niet. Geen enkele overeenkomst. Ze had geen strafblad. We zijn nog bezig met andere bronnen, pornolicenties, dat soort dingen.' 'Klote.'

'We heb nog een ander ijzer in het vuur. Weet je nog dat ik het over die professor in de antropologie op CSUN had? Hij is hier de hele ochtend met een student geweest om het gezicht op te schilderen en het klaar te maken. De pers komt er om drie uur naar kijken. Rojas is een blonde pruik gaan kopen die we erop kunnen zetten. Als dit nou goed op tv komt, krijgen we misschien iemand die weet wie ze is.' 'Geen gek idee.'

'Nee, hè? Hoe gaat het proces? De Times heeft de boel vandaag mooi

voor ons verkloot. Die Bremmer heeft wel bronnen, zeg.'

'Proces gaat prima. Ik wou je iets anders vragen. Waar was Pounds toen je

gisteren bij de plaats van delict wegging en naar het bureau terugging?'

'Pounds? Die was... we waren allebei tegelijk terug. Hoezo?'

'En wanneer ging hij naar huis?'

'Na een tijdje. Vlak voordat jij binnenkwam.'

'Heeft hij nog in zijn kantoor zitten bellen?'

'Ik geloof dat hij een paar keer heeft gebeld. Ik heb er niet echt op gelet. Hoezo, denk je soms dat hij Bremmer heeft getipt?' 'Nog één vraagje. Had hij de deur dicht toen hij aan het bellen was?' Bosch wist dat Pounds paranoïde was. Hij hield de deur van zijn kantoor altijd open en de luxaflex omhoog zodat hij kon zien en horen wat er in de teamkamer gebeurde. Als hij een van die twee of allebei dichtdeed, wisten de manschappen dat er iets aan de knikker was. 'Nu je het zegt, ik geloof dat hij de deur een tijdje dicht had. Wat is er?' 'Bremmer kan me niets schelen. Maar iemand heeft met Money Chandler gekletst. Vanochtend in de rechtbank wist ze dat ik gisteren naar de plaats van delict was geroepen. Dat stond niet in de Times. Iemand heeft met haar gekletst.'

Edgar was even stil voordat hij antwoord gaf. 'Ja, maar waarom zou Pounds met haar kletsen?' 

'Dat weet ik niet.'

'Misschien Bremmer. Misschien heeft hij het haar verteld, ook al stond het niet in zijn stuk.'

'In het verhaal stond dat ze niet bereikbaar was voor commentaar. Het moet iemand anders zijn geweest. Waarschijnlijk heeft dezelfde persoon met Bremmer en Chandler gepraat. Iemand die me probeert te naaien.'

Edgar zei niets en Bosch liet het erbij.

'Ik moet maar weer eens terug naar de rechtbank.'

'Zeg, hoe was Lloyd? Ik hoorde op de radio dat hij de eerste getuige was.'

'Hij was zoals je kon verwachten.'

'Klote, zeg. Wie is de volgende?'

'Geen idee. Ze heeft Irving en Locke, die zieleknijper, gedagvaard. Ik vermoed dat het Irving wordt. Dan kan die doorgaan, waar Lloyd is opgehouden.'

'Veel succes dan. Trouwens, als je nog geen afspraakje hebt. Die persconferentie die ik ga houden, komt vanavond op de buis. Ik ga hier bij de telefoon zitten wachten. Ik kan wel wat hulp gebruiken, als jij ook een paar telefoontjes wilt aannemen.'

Bosch dacht even na over zijn plan om vanavond met Sylvia te gaan eten. Ze zou er wel begrip voor hebben. 'Oké, ik kom wel.'

Tijdens de getuigenverklaringen van die middag gebeurde er niet veel bijzonders. Bosch had de indruk dat het Chandlers bedoeling was om de jury een tweeledige vraag mee te geven in hun uiteindelijke beoordeling, zodat haar cliënten twee kansen hadden op de overwinning. De eerste vraag was de theorie van de verkeerde man, die ervan uitging dat Bosch gewoon een onschuldige had vermoord. De tweede vraag ging over het gebruik van geweld. Zelfs als de jury tot de slotsom kwam dat Norman Church, huisvader, de Poppenmaker, de seriemoordenaar, was, moest ze beslissen of de manier waarop Bosch had gehandeld, terecht was geweest.

  Meteen na de lunch riep Chandler haar cliënt Deborah Church naar de getuigenbank. Die vertelde met tranen in haar ogen dat ze zo'n heerlijk leven had gehad met zo'n heerlijke man die bij iedereen in een goed blaadje stond, bij zijn dochters, zijn vrouw, zijn moeder en zijn schoonmoeder. Er was geen sprake van vrouwvijandige neigingen. Hij was als kind niet mishandeld. De weduwe zat met een doos tissues in de getuigenbank en trok bij elke volgende vraag een nieuw doekje. Ze was in het zwart gekleed. Bosch herinnerde zich hoe aantrekkelijk Sylvia eruit had gezien toen hij haar in het zwart had gezien op de begrafenis van haar man. Deborah Church zag er gewoonweg eng uit. Ze leek te zwelgen in haar rol van de weduwe van een onschuldig gedode. Het echte slachtoffer. Chandler had haar goed gecoacht. Het was een mooie vertoning maar het klonk te mooi om waar te zijn, en Chandler besefte dat. In plaats van dat ze de negatieve kanten liet liggen zodat die bij het kruisverhoor aan de orde zouden komen, vroeg ze Deborah Church uiteindelijk wat, als ze zo'n geweldig huwelijk hadden, haar man in dat appartement, gehuurd onder een valse naam, deed toen Bosch de deur opentrapte.

'We hadden al enige tijd problemen.' Ze depte een oog met een tissue. 'Norman kreeg een heleboel stress over zich heen. Hij had een grote verantwoordelijkheid op de ontwerpafdeling van de vliegtuigfabriek. Hij moest zich kunnen afreageren en daarom had hij dat appartement gehuurd. Om na te denken. Ik wist niets van die vrouw die hij bij zich had. Ik denk dat het de eerste keer was dat hij zoiets deed. Hij was nogal naïef. Ik denk dat zij dat doorhad. Ze heeft zijn geld aangepakt en hem toen belazerd door de politie te bellen met dat krankzinnige verhaal dat hij de Poppenmaker was. Er stond immers een beloning op.' Bosch schreef iets op een schrijfblok dat hij voor zich had liggen en schoof dit naar Belk, die het las en vervolgens iets op zijn eigen notitieblok schreef.

'En hoe verklaart u dan al die make-up die er is gevonden, mevrouw Church?' vroeg Chandler.

'Ik weet alleen dat ik het wel had geweten als mijn man dat monster was geweest. Ik had het wel geweten. Als er make-up is gevonden, heeft iemand anders dat er neergelegd. Misschien toen hij al dood was.' Bosch had het idee dat hij de ogen in de rechtszaal op zich voelde branden toen de weduwe hem ervan beschuldigde dat hij stiekem bewijsmateriaal had neergelegd nadat hij haar man had vermoord. Chandler stelde vervolgens vragen over veiliger onderwerpen, zoals Norman Church' relatie met zijn dochters. Aan het slot van haar verhoor speelde ze op het sentiment.

 'Hield hij van zijn dochters?'

'Ontzettend veel,' zei mevrouw Church en er stroomde een nieuwe tranenvloed langs haar wangen. Deze keer droogde ze die niet met een doekje. Ze liet de jury zien hoe ze langs haar gezicht in de plooien van haar onderkin stroomden.

Belk gaf haar een ogenblik om te bedaren en stond toen op om aan de katheder te gaan staan.

'Edelachtbare, ik wil het opnieuw kort houden. Mevrouw Church, ik wil dit heel duidelijk maken voor de jury. Zei u in uw getuigenverklaring dat u op de hoogte was van het appartement van uw man, maar niets wist over vrouwen die hij daar, al dan niet, mee naartoe nam?' 'Ja, dat is zo.'

Belk keek op zijn notitieblok.

'U hebt op de nacht van de schietpartij toch tegen de rechercheurs gezegd dat u nog nooit van zo'n appartement had gehoord? U hebt toch nadrukkelijk ontkend dat uw man zo'n appartement had?' Deborah Church antwoordde niet.

'Ik kan zorgen dat we hier in de rechtszaal een opname van uw eerste gesprek kunnen beluisteren, als we uw geheugen daarmee kunnen...'

'Ja, dat heb ik gezegd. Ik heb gelogen.'

'U hebt gelogen? Waarom zou u tegen de politie liegen?'

'Omdat een politieagent mijn man net had gedood. Ik wou niet... Ik wist niet wat ik met ze aan moest.'

'Maar u hebt die avond de waarheid gesproken, nietwaar, mevrouw Church? U wist helemaal niets van dat appartement.'

'Nee, dat is niet waar. Ik wist ervan.'

'Had u er met uw man over gepraat?'

'Ja, we hadden erover gepraat.'

'En u vond het goed?'

'Ja... met enige tegenzin. Ik hoopte dat hij thuis zou blijven en dat we er samen uit konden komen.'

'Goed, mevrouw Church, als u dus op de hoogte was van het appartement, erover had gepraat en uw goedkeuring had verleend, al dan niet met tegenzin, waarom huurde uw man het dan onder een valse naam?' Ze gaf geen antwoord. Belk had haar voor het blok gezet. Bosch meende dat hij de weduwe even Chandlers kant op zag kijken. Hij keek naar de advocate, maar ze vertrok geen spier, veranderde haar gelaatsuitdrukking niet om haar cliënte bij te staan.

'Ik denk,' zei de weduwe uiteindelijk, 'dat dat een van de vragen is die u hem had kunnen stellen als meneer Bosch hem niet in koelen bloede had vermoord.'

  Nog voordat Belk kon protesteren, zei rechter Keyes: 'De jury zal die laatste opmerking negeren. Mevrouw Church, u hoort beter te weten.' 'Het spijt me, edelachtbare.'

'Verder geen vragen,' zei Belk en stapte achter de katheder vandaan. De rechter kondigde tien minuten pauze af.

Tijdens de pauze ging Bosch naar buiten naar de asbak. Money Chandler kwam niet naar buiten, maar de dakloze kwam wel weer langs om te bedelen. Bosch gaf hem een hele sigaret, die hij in de borstzak van zijn overhemd stak. Hij was weer ongeschoren en uit zijn ogen sprak nog steeds een soort waanzin.

'Jij heet toch Faraday,' zei Bosch, alsof hij het tegen een kind had. 'Ja, hoezo, inspecteur?'

Bosch glimlachte. Die zwerver had hem in de smiezen. Alleen de rang klopte niet.

'Zomaar. Ik had gehoord datje zo heet. Ik heb ook gehoord datje advocaat bent geweest.'

'Dat ben ik nog steeds. Ik ben alleen niet meer praktizerend.' Hij draaide zich om en keek naar het gevangenisbusje dat door Spring Street reed, op weg naar het gerechtsgebouw. Het busje zat vol kwade koppen die door de zwart getraliede raampjes naar buiten keken. Iemand die bij de achterdeur zat, herkende Bosch ook als politieman en stak door de tralies heen zijn middelvinger op. Bosch lachte terug. 'Ik heet Thomas Faraday. Maar tegenwoordig bevalt Tommy Faraway me beter.'

'Waardoor ben je opgehouden met je praktijk?' Tommy keek hem met troebele ogen aan. 'Het was een kwestie van gerechtigheid. Bedankt voor de peuk.' En hij liep weer weg, met zijn beker in de hand, richting stadhuis. Misschien was dat ook zijn terrein.

Na de pauze riep Chandler Victor Amado op, een analist die op het laboratorium van de patholoog-anatoom werkte. Hij was klein en zag eruit als een boekenwurm. Op weg naar de getuigenbank schoten zijn ogen heen en weer tussen de rechter en de jury. Hij was sterk kalend, ook al was hij waarschijnlijk niet ouder dan achtentwintig. Bosch wist dat hij vier jaar geleden al zijn haar nog had en dat de leden van het rechercheteam hem toen het Broekje noemden. Hij wist dat Belk Amado had opgeroepen als Chandler dat niet had gedaan.

Belk boog zich naar hem toe en fluisterde dat Chandler volgens een patroon werkte waarbij ze om de beurt politiegetuigen en getuigen die gunstig voor haar waren, opriep.

'Na Amado zal ze wel een van de dochters oproepen,' zei hij. 'Het is een volkomen uitgekauwde strategie.'

Bosch zei maar niet dat Belks aanpak van 'vertrouw ons maar, want we zijn van de politie' zo oud was als het civiele proces. Amado vertelde dat hij alle flesjes en poederdozen met make-up had gekregen die in Church' appartement aan Hyperion Street waren gevonden, en vertelde in detail hoe hij ze in verband had gebracht met specifieke slachtoffers van de Poppenmaker. Hij zei dat hij negen afzonderlijke voorraadjes of groepen make-up had samengesteld met mascara, rouge, oogpotloden, lippenstift, enzovoorts. Elke groep was via chemische analyse in verband gebracht met proeven van de gezichten van de slachtoffers. Dit was verder gestaafd door gesprekken van rechercheurs met familie en vrienden om te bepalen welk merk de slachtoffers gebruikten. Amado zei dat het allemaal klopte als een bus. En hij voegde daaraan toe dat in één geval vast was komen te staan dat een wimperhaar die op een mascaraborstel in Church' toiletkastje was gevonden, van het tweede slachtoffer afkomstig was.

'En de twee slachtoffers van wie geen make-up is gevonden?' vroeg Chandler.

'Dat was een raadsel. Hun make-up hebben we nooit gevonden.' 'Dus in wezen, met uitzondering van de gevonden oogwimper die naar verluidt van het tweede slachtoffer afkomstig zou zijn, kunt u niet met honderd procent zekerheid zeggen dat de make-up die de politie in het appartement zou hebben gevonden, ook werkelijk afkomstig was van de slachtoffers, nietwaar?'

'Dit spul komt uit de massaproduktie en wordt overal ter wereld verkocht. Het komt dus veel voor, maar ik durf te wedden dat de kans dat negen verschillende exacte combinaties make-up zo toevallig worden gevonden astronomisch klein is.'

'Ik vraag u niet om ergens op te wedden, meneer Amado. Wilt u de vraag die ik u stelde, alstublieft beantwoorden?'

Amado kromp ineen van die tik op de vingers en zei: 'Het antwoord is dat we inderdaad niet honderd procent zekerheid hebben.'

'Goed, wilt u de jury nu vertellen over de door u uitgevoerde DNA-test die Norman Church met de elf moorden in verband bracht?'

'Die heb ik niet gedaan. Er...'

'U hoeft alleen maar te antwoorden, meneer Amado. En hoe zit het met de serologische tests die meneer Church met de misdrijven in verband brachten.'

'Die zijn niet gedaan.'

  'Dus het waren de overeenkomsten tussen de make-up die het pleit beslechtten, die de doorslag gaven bij de vaststelling dat meneer Church de Poppenmaker was?'

'Wat mij betreft wel. Ik weet niet of dat ook voor de recherche gold. In mijn rapport stond...'

'Ik denk dat voor de recherche de kogel die hem doodde, de doorslag gaf.' 'Protest,' riep Belk kwaad terwijl hij opsprong. 'Edelachtbare, ze mag geen...'

'Mevrouw Chandler,' bulderde de rechter. 'Ik heb u beiden voor dit soort dingen gewaarschuwd. Waarom zegt u zoiets terwijl u heel goed weet dat het bevooroordeeld en onreglementair is?' 'Mijn verontschuldigingen, edelachtbare.'

'Het is wat laat voor verontschuldigingen. We bespreken deze kwestie als de jury naar huis is.'

De rechter droeg de leden van de jury vervolgens op haar opmerking te negeren. Maar Bosch wist dat het een zorgvuldig geplande zet van Chandler was geweest. De juryleden zouden haar nu nog meer als de underdog beschouwen. Zelfs de rechter was tegen haar, ook al was dat niet echt zo. En misschien dat ze afgeleid waren en aan wat er zojuist was gebeurd zaten te denken als Belk naar voren trad om Amado's getuigenis te herstellen.

'Verder geen vragen, edelachtbare,' zei Chandler. 'Meneer Belk,' zei de rechter.

Zeg nou alsjeblieft niet weer dat je maar een paar vragen hebt, dacht Bosch toen zijn advocaat naar de katheder liep.

'Ik heb maar een paar vragen, meneer Amado,' zei Belk. 'De raadsvrouw van de eisende partij had het over DNA-tests en serologische tests, en u zei dat die niet zijn uitgevoerd. Waarom niet?'

'Er viel niets te testen. Er is bij geen van de lichamen sperma gevonden. De moordenaar gebruikte een condoom. Zonder proeven om te kijken of die overeenkwamen met het DNA of het bloed van meneer Church had het weinig zin om die tests te doen. Dan hadden we wel de gegevens van de slachtoffers, maar konden we ze nergens mee vergelijken.' Belk zette met zijn pen een streep door een vraag die hij op zijn notitieblok had geschreven.

'Als er geen zaad of sperma is gevonden, hoe weet u dan dat deze vrouwen waren verkracht of zelfs maar vrijwillig geslachtsverkeer hadden gehad?'

'Bij de lijkschouwing van alle elf slachtoffers kwamen vaginale kneuzingen aan het licht, in veel ergere mate dan normaal of zelfs mogelijk wordt geacht bij vrijwillig geslachtsverkeer. Bij twee slachtoffers was de vaginaIe wand zelfs gescheurd. In mijn inschatting waren de slachtoffers op gewelddadige wijze verkracht.'

'Maar deze vrouwen kwamen uit milieus waarbinnen seksueel contact normaal was en veelvuldig voorkwam, zelfs "ruige seks", om het zo maar te noemen. Twee van hen traden op in pornografische films. Hoe kunt u er zeker van zijn dat ze tegen hun wil seksueel zijn misbruikt?' 'De kneuzingen waren van dien aard dat het bijzonder pijnlijk moet zijn geweest, vooral voor de twee vrouwen bij wie de vagina was uitgescheurd. Er is vastgesteld dat er rond het tijdstip van hun dood bloedingen zijn opgetreden. De assistent-patholoog-anatomen die de lijkschouwingen hebben verricht, kwamen unaniem tot de conclusie dat de vrouwen waren verkracht.'

Belk zette opnieuw een streep op zijn blocnote, sloeg een blad om en stelde een volgende vraag. Hij deed het goed bij Amado, vond Bosch. Beter dan Money. Misschien had ze een fout gemaakt door hem als getuige op te roepen.

'Hoe weet u dat de moordenaar een condoom gebruikte?' vroeg Belk. 'Kan het niet zijn dat de vrouwen met een voorwerp waren verkracht en dat er daarom geen sperma is gevonden?'

'Dat kan op zich en dat zou de verwondingen ten dele verklaren. Maar in vijf van deze gevallen is er duidelijk bewijs dat ze geslachtsverkeer hadden gehad met een man die een condoom gebruikte.' 'En waaruit bestond dat bewijs?'

'We hebben verkrachtingspakketten gemaakt. Er was...' 'Wacht even, meneer Amado. Wat is een verkrachtingspakket?' 'Er is een protocol voor het verzamelen van bewijsmateriaal op de lichamen van mensen die het slachtoffer zijn geworden van een verkrachting. In het geval van een vrouw maken we een vaginaal en anaal uit- strijkje, we kammen het schaamhaar uit om te kijken of er vreemd schaamhaar is, dat soort procedures. We nemen ook monsters van het bloed en het haar van het slachtoffer, voor het geval het nodig is dit te vergelijken met het bewijsmateriaal dat bij een verdachte wordt gevonden. Dit alles wordt verzameld in een pakket met bewijsmateriaal.' 'Goed. Voordat ik u zoeven in de rede viel, wilde u ons iets vertellen over het bewijsmateriaal dat bij vijf van de slachtoffers is gevonden, en erop wees dat ze geslachtsverkeer hadden gehad met een man die een condoom gebruikte.'

'Ja, we maakten van elk slachtoffer van de Poppenmaker een verkrachtingspakket. En in vijf van de vaginale monsters kwam een vreemde stof voor. Het ging bij elke vrouw om hetzelfde materiaal.' 

'Wat was die stof, meneer Amado?'

'We konden vaststellen dat het om een glijmiddel van een condoom ging.' 'En kon worden vastgesteld of het zich bij deze stof handelde om een bepaald merk of een bepaald soort condoom?'

Bosch kon aan Belk zien dat de dikke man stond te trappelen. Amado beantwoordde elke vraag langzaam en elke keer zag Bosch dat Belk het antwoord maar nauwelijks kon afwachten, voordat hij met de volgende vraag losbrandde. Belk ging als een trein.

'Ja,' zei Amado. 'We konden het produkt achterhalen. Het kwam van een condoom van het merk Trojan-Enz, met glijmiddel en een speciale tuit voor het opvangen van sperma.'

Amado keek naar de stenografe en zei: 'Dat spel je met E-N-Z.' 'En dat gold voor alle vijf monsters die u uit de vijf lichamen hebt gehaald?' vroeg Belk. 'Ja, dat klopt.'

'Ik wil u een hypothetische vraag stellen. Stel dat degene die elf vrouwen heeft verkracht, hetzelfde merk condoom met glijmiddel gebruikte, hoe verklaart u dan dat dit glijmiddel slechts in de vaginale monsters van vijf slachtoffers is gevonden?'

'Dit kan te maken hebben met een aantal factoren. Bijvoorbeeld hoe sterk het slachtoffer zich heeft verzet. Maar uiteindelijk is het slechts een kwestie van hoeveel van het glijmiddel in de vagina is achtergebleven.' 'Toen de politiemensen u de verschillende houders brachten met make- up uit het appartement dat Norman Church in Hyperion had gehuurd, hadden ze toen nog iets anders bij zich?' 'Ja, inderdaad.' 'En wat was dat?'

'Een doos Trojan-Enz condooms met glijmiddel en speciale tuit om het sperma in op te vangen.'

'Hoeveel condooms pasten er in de doos?'

'Twaalf afzonderlijk verpakte condooms.'

'En hoeveel zaten er nog in toen de politie u de doos gaf?'

'Er zaten er nog drie in.'

'Verder geen vragen.'

Belk liep met triomfantelijk verende tred terug naar de tafel van de verdediging.

'Een ogenblik, edelachtbare,' zei Chandler.

Bosch keek hoe ze een dikke dossiermap vol politiedocumenten opensloeg.

Ze bladerde ze door en haalde een stapeltje documenten dat met een paperclip vastzat, te voorschijn. Ze las het bovenste document snel door en hield het omhoog om de rest te kunnen doorbladeren. Bosch zag dat het bovenste document de dossierlijst van een verkrachtingspakket was. Ze was de verslagen van alle elf slachtoffers aan het lezen. Belk boog zich naar hem toe en fluisterde: 'Ze staat op het punt om zich flink in de stront te werken. Ik wou hier later pas mee komen, tijdens jouw getuigenis.'

'Mevrouw Chandler?' dreunde de rechter. Ze schrok op.

'Ja, edelachtbare, ik ben klaar. Ik zou meneer Amado nog even opnieuw willen verhoren.'

Ze nam de stapel verslagen mee naar de katheder, las de laatste twee en keek de laboratoriumanalist toen aan.

'Meneer Amado, u zei dat er bij een verkrachtingspakket onder meer naar schaamhaar van vreemde oorsprong wordt gezocht, klopt dat?' 'Ja.'

'Kunt u deze procedure nader toelichten?'

'Een kam wordt door het schaamhaar van het slachtoffer gehaald om de losse haren te verzamelen. Vaak is dit losse haar afkomstig van de verkrachter of mogelijk van andere seksuele partners.' 'Hoe komt het daar?'

Amado's gezicht werd zo rood als een tomaat.

'Tja, eh, het... eh, tijdens het geslachtsverkeer... is er, denk ik, sprake van wrijving tussen de lichamen?'

'Ik stel hier de vragen, meneer Amado. U mag antwoord geven.' Vanaf de publiekstribune klonk een onderdrukt gegiechel. Bosch had met Amado te doen en voelde plaatsvervangende schaamte. 'Ja, tja, er ontstaat wrijving,' zei Amado. 'En dit veroorzaakt de verplaatsing. Los schaamhaar van de ene persoon komt terecht in het schaamhaar van de ander.'

'Ik begrijp het,' zei Chandler. 'Als degene op het lab van de patholooganatoom die het bewijsmateriaal in de zaak van de Poppenmaker coördineerde, was u op de hoogte van de inhoud van de verkrachtingspakketten van alle zeven slachtoffers, juist?' 'Ja.'

'Bij hoeveel slachtoffers is er vreemd schaamhaar gevonden?' Bosch begreep ineens wat er gebeurde en besefte dat Belk gelijk had. Chandler liep recht op de cirkelzaag af. 'Bij allemaal,' antwoordde Amado.

Bosch zag Deborah Church opkijken en strak naar Chandler achter de katheder kijken. Toen keek ze naar Bosch en ontmoetten hun blikken elkaar. Ze keek snel de andere kant op, maar Bosch wist het. Ook zij had door wat er ging gebeuren. Want zij kende haar overleden man zoals Bosch hem die laatste nacht had gezien. Ze wist hoe hij er naakt uitzag. 'Aha, bij allemaal,' zei Chandler. 'Welaan, kunt u dan de jury vertellen van hoeveel van deze schaamharen die u op die vrouwen hebt gevonden, u hebt kunnen vaststellen dat ze afkomstig waren van het lichaam van Norman Church?'

'Geen enkele was afkomstig van Norman Church.' Belk was al op weg naar de katheder voordat Chandler tijd had om haar notitieblok en de dossiers uit de verkrachtingspakketten weg te halen. Bosch zag haar gaan zitten en zag dat de weduwe Church zich naar haar toe boog en wanhopig begon te fluisteren. Bosch zag Chandlers ogen koud worden. Ze stak haar hand op naar de weduwe ten teken dat ze genoeg had gehoord, leunde achterover en slaakte een zucht. 'Laten we eerst even iets verduidelijken,' zei Belk. 'Meneer Amado, u zei dat u schaamhaar had gevonden bij alle elf slachtoffers. Was dit schaamhaar van een en dezelfde man?'

'Nee. We hebben een groot aantal verschillende monsters gevonden. In de meeste gevallen de haren van zo'n twee of drie mannen bij ieder slachtoffer.'

'Waar schrijft u dat aan toe?'

'Aan hun manier van leven. We wisten dat dit vrouwen waren met wisselende contacten.'

'Hebt u deze monsters onderzocht om vast te stellen of er haren waren die overeenkwamen? Met andere woorden, of er haar van een en dezelfde man bij ieder slachtoffer voorkwam?'

'Nee, dat hebben we niet gedaan. Bij deze zaken was er een bijzonder grote hoeveelheid bewijsmateriaal en door gebrek aan mankracht waren we genoodzaakt ons te richten op bewijsmateriaal dat kon helpen bij het aanwijzen van een moordenaar. Omdat we zoveel monsters hadden, werd besloten dat dit materiaal weggelegd kon worden om te worden gebruikt om een verdachte te vrijwaren of te belasten, als die verdachte eenmaal was gearresteerd.'

'Ik begrijp het. Dus, toen Norman Church eenmaal was gedood en was vastgesteld dat hij de moordenaar was, hebt u toen haren van de slachtoffers met zijn schaamhaar kunnen vergelijken?' 'Nee, dat konden we niet.' 'En waarom niet?'

'Omdat meneer Church zijn lichaamshaar had geschoren. Er was geen schaamhaar om te vergelijken.'

'En waarom zou hij zoiets hebben gedaan?'

Chandler tekende protest aan op grond van het feit dat Amado de vraag niet voor Church kon beantwoorden en de rechter kende het protest toe.

  Maar Bosch wist dat dit er niet toe deed. Iedereen in de rechtszaal wist waarom Church zich had geschoren: zodat hij geen schaamhaar achterliet als bewijs.

Bosch keek naar de jury en zag dat twee van de vrouwen zaten te schrijven in de notitieblokken die de gerechtsbodes hun hadden gegeven om belangrijke getuigenverklaringen bij te houden. Hij had zin om Belk en Amado op een pilsje te trakteren.