4. Plasson
VOORLOPIGE CATALOGUS VAN DE SCHILDERWERKEN VAN DE SCHILDER MICHEL PLASSON IN CHRONOLOGISCHE VOLGORDE GEZET VANAF HET VERBLIJF VAN BOVENGENOEMDE IN HERBERG ALMAYER (OMGEVING QUARTEL) TOTDAT HIJ DE DOOD VOND.
Ten behoeve van het nageslacht geredigeerd door professor Ismaël Adelante Ismaël Bartleboom, op basis van zijn eigen persoonlijke ervaring en andere betrouwbare getuigenissen.
Opgedragen aan madame Ann Deveria.
1 Oceaan van een zee, olie op doek, 15 × 21,6 cm Collectie Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit.
2 Oceaan van een zee, olie op doek, 80,4 × 110,5 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit.
3 Oceaan van een zee, aquarel, 35 × 50,5 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Wit met vage okergele schaduw bovenaan.
4 Oceaan van een zee, olie op doek, 44,2 × 100,8 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit. Met rood gesigneerd.
5 Oceaan van een zee, tekening, potlood op papier, 12 × 10 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Er zijn twee punten te onderscheiden in het midden van het papier, zeer dicht bij elkaar. De rest is wit. (Aan de rand rechts een vlek: smeer?)
6 Oceaan van een zee, aquarel, 31,2 × 26 cm
Coll. Bartleboom. Momenteel, en volkomen tijdelijk, in bruikleen aan Mevrouw Maria Luigia Severina Hohenheith.
Beschrijving.
Geheel wit.
Toen de maker het me overhandigde, zei hij letterlijk: “Dit is het beste wat ik tot nu toe gemaakt heb.” Op een toon van diepe tevredenheid.
7 Oceaan van een zee, olie op doek, 120,4 × 80,5 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Er zijn twee gekleurde vlekken te onderscheiden: een okergele op het bovenste gedeelte van het doek, en een zwarte op het onderste gedeelte. De rest is wit. (Op de achterzijde heeft de maker geschreven: Storm. En daaronder: tatatom tatatom tata tom.)
8 Oceaan van een zee, pastel op papier, 19 × 31,2 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
In het midden van het papier, ietwat naar links geplaatst, een klein blauw zeil. De rest is wit.
9 Oceaan van een zee, olie op doek, 340,8 × 220,5 cm Districtsmuseum van Quartel. Catalogusnummer 87
Beschrijving.
Rechts steekt een donker rif uit het water. Huizehoge golven breken op de klippen en schuimen spectaculair. In de storm zijn twee schepen te ontwaren die zich overgeven aan de zee. Vier sloepen hangen op de rand van een draaikolk. De sloepen zitten volgepropt met schipbreukelingen. Enkelen van hen zijn in zee gevallen en verdwijnen in de diepte. Maar deze zee is veel hoger daar aan de horizon dan op de voorgrond, en ontneemt het zicht op de horizon, tegen elke logica in, de zee lijkt zich op te richten alsof de hele wereld zich opricht en wij op onze plaats in de buik van de aarde zinken terwijl een steeds indrukwekkender deksel eindeloos op het punt staat ons te bedekken en de nacht vol afschuw over dit monster valt. (Twijfelachtige toeschrijving. Vrijwel zeker onjuist.)
10 Oceaan van een zee, aquarel, 20,8 × 16 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit.
11 Oceaan van een zee, olie op doek, 66,7 × 81 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit. (In zeer slechte toestand. Waarschijnlijk in het water gevallen.)
12 Portret van Ismaël Adelante Ismaël Bartleboom, potlood op papier, 41,5 × 41,5 cm
Beschrijving.
Geheel wit. In het midden is met cursiefletters geschreven: Bartleb
13 Oceaan van een zee, olie op doek, 46,2 × 51,9 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit. In dit geval is het echter letterlijk bedoeld: het doek is geheel bedekt met dichte penseelstreken met witte verf.
14 In herberg Almayer, olie op doek, 50 × 42 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Portret van een engel in preraphaëlitische stijl. In het gezicht ontbreken gelaatstrekken. De vleugels spreiden een kenmerkende chromatische rijkdom tentoon. Achtergrond goud.
15 Oceaan van een zee, aquarel, 118 × 80,6 cm Coll. Bartleboom
Drie blauwgekleurde vlekjes linksboven (zeilen?). De rest is wit. Op de achterzijde heeft de maker geschreven: pyjama en kousen.
16 Oceaan van een zee, potlood op papier, 28 × 31,7 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Achttien zeilen van verschillende afmetingen, willekeurig verspreid. In de linker benedenhoek een kleine schets van een driemaster, duidelijk van een andere hand, waarschijnlijk een kind (Dol?).
17 Portret van madame Ann Deveria, olie op doek, 52,8 × 30 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Een zeer bleke vrouwenhand, met prachtig slanke vingers. Achtergrond wit.
18,19,20,21 Oceaan van een zee, potlood op papier, 12 × 12 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Een serie van vier schetsen die er geheel identiek uitzien. Een eenvoudige horizontale lijn is van links naar rechts over het papier getrokken (of van rechts naar links, desgewenst) min of meer halverwege de hoogte van het papier. Plasson beweerde dat het in werkelijkheid ging om vier uiterst verschillende voorstellingen. Hij zei letterlijk: “Het zijn vier uiterst verschillende voorstellingen.” Mijn zeer persoonlijke indruk is dat ze hetzelfde perspectief op vier momenten van de dag voorstellen. Toen ik deze mening bekendmaakte aan de maker, antwoordde deze mij letterlijk: “Denkt u?”
22 (zonder titel), potlood op papier, 20,8 × 13,5 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Een jongeman loopt naar de zee met in zijn armen het slappe lichaam van een naakte vrouw. De maan aan de hemel en spiegelingen op het water.
Deze schets, die op uitdrukkelijk verzoek van de maker lange tijd geheim is gehouden, maak ik nu openbaar gezien de tijd die inmiddels is verstreken na de dramatische feiten waarop hij is gebaseerd.
23 Oceaan van een zee, olie op doek, 71,6 × 38,4 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Een dikke donkerrode kras doorsnijdt het doek van links naar rechts. De rest is wit.
24 Oceaan van een zee, olie op doek, 127 × 108,6 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Geheel wit. Dit is het laatste werk dat werd voltooid tijdens het verblijf in herberg Almayer, omgeving Quartel. De maker schonk het aan de herberg en sprak daarbij de wens uit dat het zou worden tentoongesteld op een wand tegenover de zee. Vervolgens is het in mijn bezit gekomen, langs wegen die ik nooit heb kunnen doorgronden. Ik bewaar het en houd het ter beschikking voor eenieder die in staat is het eigendomsrecht ervan op te eisen.
25,26,27,28,29,30,31,32 (zonder titel), olie op doek, verschillende afmetingen. Museum van Saint-Jacques-de-Grance
Beschrijving.
Acht portretten van zeelui, qua stijl te herleiden naar Plasson oude stijl. Abt Ferrand, die zo vriendelijkwas mij van het bestaan ervan op de hoogte te brengen, getuigt dat de schilder ze gratis maakte als teken van affectie voor enkele personen waarmee hij oprecht vriendschappelijke banden had onderhouden tijdens zijn verblijf in Saint-Jacques. De abt was zo aardig mij op te biechtendathij de schilder had gevraagd om ook hem te portretteren, maar dat deze dat beleefd maar beslist had geweigerd. Het schijnt dat hij bij die gelegenheid deze precieze woorden uitsprak: “Helaas bent u geen zeeman, en dus zie ïk geen zee in uw gezicht. Weet u, ik kan inmiddels alleen nog maar zee schilderen.”
33 Oceaan van een zee, olie op doek (afmetingen niet geverifieerd) (Verloren gegaan)
Beschrijving.
Geheel wit. Ook nu blijkt de getuigenis van abt Ferrand waardevol. Hij was zo eerlijk toe te geven dat dit doek, dat de dag na het vertrek van de schilder in zijn onderkomen werd aangetroffen, door een onverklaarbaar misverstand was aangezien voor een maagdelijk, eenvoudig doek en niet als een voltooid werk van grote waarde. Als zodanig werd het door onbekenden meegenomen en het is tot op heden onvindbaar.
34. 35.36 (zonder titel), olie op doek, 68,8 × 82 cm Museum Gallen-Martendorf, Helleborg
Beschrijving.
Het betreft drie zeer nauwkeurige, vrijwel identieke kopieën van een schilderij van Hans van Dyke, Haven van Skalen. Het museum Gallen-Martendorf catalogiseert ze als werken van Van Dyke zelf, waarmee het een verwerpelijke vergissing begaat. Zoals ik de curator van bovengenoemd museum, prof. Broderfons, meerdere malen heb laten zien, staat er op de achterzijde van de drie doeken niet alleen duidelijk genoteerd ‘Van Plasson’, maar bovendien vertonen de doeken een bijzonderheid die duidelijk wijst op de hand van Plasson: op alle drie de doeken heeft de schilder die linksonder op de pier staat te werken een schildersezel voor zich met een geheel wit doek erop. Op het origineel van Van Dyke is het doek normaal beschilderd. Hoewel professor Broderfons de correctheid van mijn waarnemingen erkent, hecht hij er geen enkele bijzondere betekenis aan. Professor Broderfons is overigens een incompetent wetenschapper en een werkelijk onuitstaanbaar persoon.
37 Het meer van Konstanz, aquarel, 27 × 31,9 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Een zeer nauwkeurig en sierlijk gemaakt werk dat het beroemde meer van Konstanz bij zonsondergang voorstelt. De kleuren zijn warm en zacht. Er komen geen menselijke figuren op voor. Maar het water en de oevers worden zeer poëtisch en intens weergegeven. Plasson stuurde me dit doek op, vergezeld van een briefje waarvan ik de tekst hier volledig weergeef: “Het is de vermoeidheid, mijn vriend. Mooie vermoeidheid. Vaarwel.”
38 Oceaan van een zee, potlood op papier, 26 × 13,4 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Heel nauwkeurig en precies is de linkerhand van Plasson getekend. Die, zoals ik mij verplicht voel te noteren, linkshandig was.
39 Oceaan van een zee, potlood op papier, 26 × 13,4 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Linkerhand van Plasson. Zonder schaduwpartijen.
40 Oceaan van een zee, potlood op papier, 26 × 13,4 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Linkerhand van Plasson. Enkele lijnen, licht geschetst.
41 Oceaan van een zee, potlood op papier, 26 × 13,4 cm Coll. Bartleboom
Beschrijving.
Linkerhand van Plasson. Drie lijnen en een lichte schaduwpartij. Opmerking. Deze tekening is te zamen met de drie voorgaande geschonken door dokter Monnier, de arts die zich over Plasson ontfermde tijdens het korte en pijnlijke verloop van de ziekte waaraan hij stierf (longontsteking). Volgens zijn getuigenis, en ik heb geen reden die in twijfel te trekken, zijn dit de laatste vier werken waaraan Plasson zich wijdde terwijl hij al aan bed gebonden was en elke dag zwakker werd. Nog altijd volgens diezelfde getuigenis stierf Plasson kalm, in rustige eenzaamheid en vredig van ziel. Enkele minuten voordat hij stierf, zei hij het volgende: “Het is geen kwestie van kleuren, het is een kwestie van muziek, begrijpt u? Ik heb er lang over gedaan maar nu (stop).”
Hij was een edelmoedig man en beslist gezegend met een zeer groot artistiek talent. Hij was mijn vriend. En ik mocht hem zeer graag.
Hij rust nu, volgens zijn uitdrukkelijke wens, op de begraafplaats van Quartel. De grafsteen is van een eenvoudige steensoort. Geheel wit.