11

Eto Demerzel werd niet vaak gezien, behalve door keizer Cleon. In de regel bleef hij om perse redenen op de achtergrond, waaronder de reden dat zijn uiterlijk zo weinig met de tijd veranderde.

Hari Seldon had hem een aantal jaren niet gezien en hem sinds zijn begintijd op Trantor niet meer echt privé gesproken.

In het licht van Seldons recente schokkende ontmoeting met Laskin Joranum vond zowel Seldon als Demerzel het beter dat ze hun relatie niet bekend zouden laten worden. Een bezoek van Hari Seldon aan het kantoor van de premier in het keizerlijke paleis zou niet onopgemerkt blijven, dus hadden ze om veiligheidsredenen ertoe besloten elkaar te ontmoeten in een kleine maar toch luxueus ingerichte suite van het Dome's Edge Hotel, net buiten de paleisgronden.

Dat hij Demerzel nu terugzag, bracht de dagen uit vroeger tijden pijnlijk in herinnering. Alleen al het feit dat Demerzel er nog steeds precies zo uitzag als hij er altijd had uitgezien maakte de pijn slechts feller. Zijn gezicht bezat nog steeds de sterke, regelmatige trekken. Hij zag er nog even groot en stoer uit, had hetzelfde donkere haar met een vleugje blond. Hij was niet knap, maar op een ernstige manier voornaam. Hij leek op iemands ideaalbeeld van hoe een keizerlijke premier er zou moeten uitzien, helemaal niet zoals al die ambtenaren in de geschiedenis vóór zijn tijd eruit hadden gezien. Het was zijn voorkomen, dacht Seldon, waaraan hij de helft van zijn macht over de keizer te danken had en daardoor over de keizerlijke raad en daardoor over het Imperium.

Demerzel kwam naar hem toe. Zijn lippen krulden in een vriendelijke glimlach, zonder de ernst van zijn gezicht ook maar enigszins aan te tasten. 'Hari,' zei hij, 'het is fijn dat ik je weer zie. Ik was al half bang dat je van gedachten zou veranderen en zou afzeggen.'

'Ik was meer dan half bang dat jij dat zou doen, premier.'

'Eto, als je mijn echte naam niet durft te gebruiken.'

'Dat zou ik niet kunnen. Ik kan hem niet over mijn lippen krijgen. Dat weet je.'

'Wel tegen mij. Zeg hem. Ik wil hem graag horen.'

Seldon aarzelde, alsof hij niet kon geloven dat zijn lippen de woorden konden vormen en zijn stembanden de geluiden konden weergeven. 'Daneel,' zei hij uiteindelijk.

'R. Daneel Olivaw,' zei Demerzel. 'Ja. Eet met me, Hari. Als ik met jou dineer hoef ik zelf niet te eten, wat een grote opluchting is.'

'Graag, al is een eenpersoonsmaaltijd niet mijn idee van een gezellig samenzijn. Een hap of twee kan toch niet...'

'Om jou een plezier te doen.'

'Het doet er niet toe,' zei Seldon. 'Ik blijf me afvragen of het verstandig is om te veel tijd samen door te brengen.'

'Inderdaad. Keizerlijke bevelen. Zijne keizerlijke hoogheid heeft me ook nodig.'

'Waarom, Daneel?'

'Over twee jaar komt het Tienjaarlijkse Congres weer bijeen... Je doet verrast. Was je het vergeten?'

'Niet echt. Ik heb er gewoon niet aan gedacht.'

'Was je niet van plan erheen te gaan? De vorige keer was je een groot succes.'

'Ja. Met mijn psychohistorie. Wat een succes.'

'Je trok de aandacht van de keizer. Dat is nog nooit een mathematicus gelukt.'

'Jij was degene die er het eerst door werd aangetrokken, niet de keizer. Daarna moest ik vluchten en uit het zicht van de keizer blijven totdat ik je kon verzekeren dat ik een begin had gemaakt met mijn psychohistorische onderzoek, waarna je me veilig in de schaduw liet blijven.'

'Het hoofd zijn van een prestigieuze mathematische faculteit is nauwelijks "schaduw".'

'Dat is het toch, omdat het mijn psychohistorie verbergt.'

'Ah, het eten komt eraan. Laten we het even over andere dingen hebben, zoals het vrienden betaamt. Hoe gaat het met Dors?'

'Uitstekend. Ze is een echte vrouw. Ze blijft me maar najagen met haar zorgen om mijn veiligheid.'

'Dat is haar werk.'

'Daar herinnert ze me regelmatig aan. Echt, Daneel, ik kan je niet dankbaar genoeg zijn dat je ons hebt samengebracht.'

'Dank je, Hari, maar om eerlijk te zijn, had ik voor geen van jullie beiden het huwelijksgeluk voorzien, vooral niet voor Dors...'

'Toch bedankt voor het geschenk, hoe ver je verwachtingen ook naast de werkelijke feiten lagen.'

'Het is me een genoegen, maar het is een geschenk, zoals je zult ontdekken, dat later wellicht van twijfelachtig verder belang zal zijn... evenals mijn vriendschap.'

Hierop had Seldon niets te zeggen en dus wijdde hij zich na een gebaar van Demerzel aan zijn maaltijd.

Na een tijdje knikte hij naar het stukje vis op zijn vork en zei: 'Ik herken het organisme niet echt, maar dit komt uit de Mycogeense keuken.'

'Ja, dat klopt. Ik weet dat je daar dol op bent.'

'Het is het Mycogeense excuus voor het bestaan. Hun enige excuus. Maar voor jou heeft het een speciale betekenis. Dat moet ik niet vergeten.'

'Die speciale betekenis bestaat niet meer. Hun voorvaderen woonden lang, lang geleden op de planeet Aurora. Daar woonden ze driehonderd jaar en meer en waren de heren van de Vijftig Werelden van de galaxis. Ik ben ontworpen en gebouwd door een Auroreaan. Dat vergeet ik niet. Ik herinner me de planeet veel nauwkeuriger - en minder vertekend - dan hun Mycogeense afstammelingen. Maar toen, lang, lang geleden, ben ik bij hen weggegaan. Ik had mijn keus gemaakt over hoe ik het goed van de mensheid moest dienen en daar heb ik al die tijd zo hard ik kon aan gewerkt.'

Plotseling zei Seldon gealarmeerd: 'Kunnen we worden afgeluisterd?'

Demerzel scheen het amusant te vinden. 'Als je daar nu pas aan denkt is het veel te laat. Maar wees niet bang, ik heb de nodige voorzorgsmaatregelen genomen. Zo ben je ook niet door te veel ogen gezien toen je kwam. Noch zul je er door te veel worden gezien als je vertrekt. En degenen die je wel zien zullen niet verbaasd zijn. Ik sta alom bekend als een amateurmathematicus met grote pretenties maar kleine bekwaamheden. Dat is een bron van vermaak onder diegenen aan het hof die niet geheel mijn vrienden zijn en het zou niemand hier verbazen dat ik me bezighield met het vormen van een basiskennis voor het komende Tienjaarlijkse Congres. Ik wil met je over het congres praten.'

'Ik weet niet of ik kan helpen. Er is maar één ding waarover ik misschien tijdens het congres zou kunnen praten en daarover mag ik niet praten. Als ik erheen zou gaan, zou dat slechts als toeschouwer zijn. Ik ben niet van plan om een

verhandeling te presenteren.'

'Dat begrijp ik. Toch moet ik je iets opvallends vertellen. Zijne keizerlijke majesteit kent je nog.'

'Omdat jij me in zijn geest hebt bewaard, neem ik aan.'

'Nee. Dat heb ik niet gedaan. Toch verbaast zijne keizerlijke hoogheid me zo nu en dan. Hij weet van het komende congres af en hij herinnert zich kennelijk je verhandeling van het vorige. Hij blijft zich interesseren voor psychohistorie en misschien komt er nog meer uit. Ik moet je waarschuwen. Het is niet onmogelijk dat hij je te spreken vraagt. Het college zal het zeker als een grote eer beschouwen om twee keer in één leven door het keizerlijke hof te worden opgeroepen.'

'Je maakt een grapje. Wat voor zin heeft het dat ik met hem praat?'

'In elk geval kun je als je voor een audiëntie wordt opgeroepen moeilijk weigeren. En hoe gaat het met je protégés Yugo en Raych?'

'Dat weet je vast wel. Ik neem aan dat je me goed in de gaten houdt.'

'Ja, dat doe ik. Ik waak over je veiligheid, niet over elk onderdeel van je leven. Ik ben bang dat mijn verplichtingen een groot deel van mijn tijd in beslag nemen en ik ben niet alziende.'

'Brengt Dors geen verslag uit?'

'Bij een crisis zou ze dat wel doen. Anders niet. Ze speelt niet graag spion in niet wezenlijke zaken.' Weer die dunne glimlach.

Seldon gromde. 'Mijn jongens doen het goed. Yugo wordt steeds moeilijker in de hand te houden. Hij is meer psychohistoricus dan ik en ik denk dat hij vindt dat ik hem tegenhoud. En Raych... dat is een heerlijke boef, zoals hij altijd al is geweest. Hij heeft me voor zich gewonnen toen hij een vreselijke straatjongen was, en wat verrassender is, is dat hij Dors voor zich heeft gewonnen. Ik geloof echt, Daneel, dat als Dors genoeg van me zou krijgen en bij me weg zou willen gaan, ze toch zou blijven uit liefde voor Raych.'

Demerzel knikte, waarna Seldon somber verder ging: 'Als Rashelle of Wye hem niet zo lief hadden gevonden, zou ik hier vandaag niet zijn. Dan was ik neergeschoten...' Hij schoof ongemakkelijk heen en weer. 'Daar moet ik niet aan

tlmken, Daneel. Het was allemaal zo'n toeval en zo onvoorspelbaar. Hoe zou psychohistorie kunnen hebben geholpen?'

'Heb je me niet verteld dat psychohistorie in het gunstiger geval alleen met waarschijnlijkheden en grote hoeveelheden kan werken, niet met individuen?'

'Maar als het individu nou toevallig van beslissend belang is...'

'Ik denk dat je zult ontdekken dat geen enkel individu ooit van beslissend belang is. Zelfs ik niet... of jij.'

'Misschien heb je gelijk. Hoe hard ik ook met dergelijke veronderstellingen blijf werken, ik geloof niet dat ik mezelf van beslissend belang vind in een soort supernormaal egocentrisch opzicht dat elk gevoel te boven gaat. Jij bent wel van beslissend belang, daarover wil ik hier zo open mogelijk met je praten. Ik moet het weten.'

'Wat weten?' De resten van de maaltijd waren door een besteller opgeruimd en de verlichting van de kamer werd iets getemperd, zodat de muren dichterbij leken te komen en een gevoel van grote afzondering ontstond.

Seldon zei: 'Joranum.' Hij kapte het woord af, alsof het gevoel dat het uitspreken van de naam voortbracht genoeg was.

'O ja.'

'Ken je hem?'

'Natuurlijk. Hoe zou ik hem niet moeten kennen?'

'Nou, ik wil ook meer over hem te weten komen.'

'Wat wil je weten?'

'Kom, Daneel, speel geen spelletje met me. Is hij gevaarlijk?'

'Natuurlijk is hij gevaarlijk. Twijfel je daaraan?'

'Voor jou, bedoel ik. Voor jouw positie als premier.'

'Dat is precies wat ik bedoel. Op die manier is hij juist gevaarlijk.'

'En je staat het toe?'

Demerzel leunde naar voren en legde zijn linkerelleboog op de tafel tussen hen in. 'Er zijn dingen die niet wachten tot ik er toestemming voor geef, Hari. Laten we het daar eens over hebben. Zijne keizerlijke majesteit Cleon I zit nu achttien jaar op de troon en al die tijd ben ik zijn stafchef geweest en later zijn premier, nadat ik op niet minder verdienstelijke wijze tijdens de laatste jaren van de regering van zijn vader heb gediend. Dat is lang en premiers blijven zelden zo lang aan de macht.'

'Jij bent niet zomaar een premier, Daneel, en dat weet je best. Je móet aan de macht blijven zolang de psychohistorie nog in ontwikkeling is. Lach niet naar me. Het is waar. Toen we elkaar acht jaar geleden voor het eerst ontmoetten, zei je dat het Imperium in verval was. Ben je daarover van mening veranderd?'

'Nee, natuurlijk niet.'

'Het verval tekent zich nu zelfs duidelijker af, nietwaar?'

'Ja, dat klopt, al werk ik eraan dat te voorkomen.'

'En wat zou er gebeuren als jij er niet was? Joranum probeert het Imperium tegen je in het harnas te jagen.'

'Trantor, Hari. Trantor. De Buitenwerelden zijn gezond en tot dusver redelijk tevreden over mijn daden, zelfs midden in een teruglopende economie en dalende handel.'

'Maar het gaat juist om Trantor. Trantor, de keizerlijke wereld waarop we leven, de hoofdstad van het Imperium, de kern, het administratieve centrum, kan jou omverwerpen. Je kunt je post niet behouden als Trantor het niet wil.'

'Dat ben ik met je eens.'

'En als jij weggaat, wie zal er dan voor de Buitenwerelden zorgen en wat zal ervoor zorgen dat het verval geen instorting wordt en het Imperium snel tot anarchie vervalt?'

'Dat is beslist een mogelijkheid.'

'Je moet er dus iets aan doen. Yugo is ervan overtuigd dat je in dodelijk gevaar verkeert en je positie niet kunt handhaven. Dat voelt hij intuïtief aan. Dors zegt hetzelfde en verklaart het met de drie of vier wetten der... der...'

'Robotica,' vulde Demerzel aan.

'De jonge Raych schijnt zich tot Joranums doctrines aangetrokken te voelen. Hij komt namelijk uit Dahl, weet je. En ik... ik weet het niet. Daarom kom ik naar jou voor troost, neem ik aan. Zeg me dat je de situatie stevig in de hand hebt.'

'Dat zou ik doen als ik kon. Maar ik kan je geen troost bieden. Ik verkeer inderdaad in gevaar.'

'Doe je niets?'

'Nee, ik doe heel veel om de ontevredenheid in te dammen en de scherpe kantjes van Joranums boodschap af te halen. Als ik dat niet had gedaan, werkte ik hier misschien al niet meer. Maar wat ik doe is niet genoeg.'

Seldon aarzelde. Uiteindelijk zei hij: 'Ik denk dat Joranum eigenlijk een Mycogeen is.'

'Echt waar?'

'Dat vermoed ik. Ik dacht dat we dat misschien tegen hem konden gebruiken, maar ik aarzel om zijn bedrog te onthullen.'

'Dat is verstandig van je. Er zijn veel dingen die we zouden kunnen doen, maar die veroorzaken ongewenste neveneffecten. Weet je, Hari, ik ben niet bang om mijn post te verliezen... als ik een opvolger zou kunnen vinden die de beginselen die ik heb gebruikt om het verval zo langzaam mogelijk te laten verlopen, zou handhaven. Aan de andere kant, als Joranum zelf mij zou opvolgen, zou dat volgens mij fataal zijn.'

'Dan is alles wat we kunnen doen om hem tegen te houden goed.'

'Niet helemaal. Het Imperium kan tot anarchie vervallen, zelfs als Joranum wordt vernietigd en ik aanblijf. Dus moet ik niet iets doen dat Joranum vernietigt en mij laat aanblijven als die daad de val van het Imperium tot gevolg zou hebben. Ik heb nog niet iets kunnen bedenken dat ik zou kunnen doen om Joranum te vernietigen maar waarmee ik anarchie kan voorkomen.'

'Minimalisatie,' fluisterde Seldon.

'Neem me niet kwalijk?'

'Dors legde uit dat je gebonden zou zijn door minimalisatie.'

'En dat klopt.'

'Dan is mijn bezoek aan jou voor niets geweest, Daneel.'

'Je bedoelt dat je troost kwam zoeken maar die niet kreeg.'

'Daar ben ik bang voor.'

'Maar ik wilde jou ontmoeten omdat ik ook troost zocht.'

'Van mij?'

'Van de psychohistorie, die de veilige weg zou moeten wijzen die ik niet kan vinden.'

Seldon zuchtte diep. 'Daneel, zo ver is de psychohistorie nog niet ontwikkeld.'

De premier keek hem ernstig aan. 'je bent al acht jaar bezig, Hari.'

'Het kunnen er acht of achthonderd zijn, maar zij is nog steeds niet zo ver ontwikkeld. Het is een lastig probleem.'

Demerzel zei: 'Ik verwacht niet dat de techniek geperfectioneerd is, maar je moet toch een indruk hebben, een schema, een principe dat je als leidraad kunt gebruiken. Nog niet perfect, misschien, maar beter dan gewoon te gissen.'

'Niet meer dan ik acht jaar geleden had,' zei Seldon droevig. 'Het komt op het volgende neer: jij moet aan de macht blijven en Joranum moet op zo'n manier worden vernietigd dat de stabiliteit van het Imperium zo lang mogelijk gehandhaafd blijft, zodat ik misschien een redelijke kans krijg om de psychohistorie uit te werken. Maar dat kan niet zolang ik de psychohistorie nog niet heb uitgewerkt. Zit het zo?'

'Daar lijkt het wel op, Hari.'

'Dan redeneren we in een zinloze cirkel en gaat het Imperium ten onder.'

'Tenzij er iets onvoorziens gebeurt. Tenzij je iets onvoorziens laat gebeuren.'

'Ik? Daneel, hoe kan ik dat zonder psychohistorie?'

'Ik weet het niet, Hari.'

En met een gevoel van wanhoop stond Seldon op om te vertrekken.