***

6. Mama komt thuis

'Mooie boel!' zei mevrouw Westington. Ze keek even naar Echo en omspande haar armen. 'Waarschijnlijk herinner je je niet meer wie dat is, Echo. Ik heb zelf bijna een wichelroede nodig om haar identiteit vast te stellen, maar dat is je moeder, of wat daar voor doorgaat.'

'Laten we nou niet verkeerd beginnen, ma,' zei Rhona.

'Het gaat al een tijd verkeerd, Rhona. Een beetje laat om dat te veranderen,' zei mevrouw Westington.

'Hoi, Echo,' zei Rhona. 'Ik zou je niet herkend hebben. Je bent zo gegroeid. Wil je me niet even een knuffel geven?' Ze strekte haar armen uit.

Echo staarde haar aan, zonder zich te bewegen. Haar hand omklemde die van mevrouw Westington. Vergat haar eigen moeder dat haar dochter doof was?

Een lange, magere man met een groezelige baard kwam achter Rhona staan. Hij droeg een wit button-down hemd dat eruitzag of het tien jaar geleden voor het laatst gewassen was, en een gescheurde, haveloze spijkerbroek en zwarte sandalen. Zijn tenen waren zo vuil dat het moeilijk te zien was waar de tenen ophielden en dc bandjes van de sandalen begonnen. De pieken van zijn doffe bruine haar leken op gebroken veren die alle kanten op sprongen. Als hij glimlachte, verdwenen zijn smalle lippen en was alleen nog een gore streep te zien boven zijn enigszins vooruitstekende, van een spleetje voorziene kin. Zijn nek had een goede schrobpartij nodig.

'Dit is Skeeter,' zei Rhona, die haar armen liet zakken.

'Hoi, allemaal,' zei hij, met een snel saluut naar mevrouw Westington. Ik keek even naar haar. Ze trok een gezicht of ze een slok zure melk had ingeslikt. 'U hebt een heel mooi huis en een prachtig landgoed. Mooie ouwe deur. Eikenhout, hè?'

'Skeeter? Hebben je ouders je ook een echte naam gegeven?' vroeg ze.

Ik moest een lachje onderdrukken. Mevrouw Westington was er niet de vrouw naar om haar gedachten en kritiek onder stoelen of banken te steken, ook al stond ze tegenover een volslagen onbekende.

'Mijn echte naam is Sanford Bickers, maar ik heb mezelf nooit als een Sanford beschouwd.'

iedereen kent hem als Skeeter, ma, niet als Sanford.'

'Dan hebben jullie tweeën iets met elkaar gemeen,' zei mevrouw Westington. 'Jullie lopen allebei voor jezelf weg.'

ik heb nooit geweten dat je ongastvrij was, ma,' zei Rhona.

Mevrouw Westington bekeek haar achterdochtig.

'Jij bent tenminste blij me te zien, hè, Trevor?' vroeg Rhona hem met een mierzoet stemmetje.

Trevor keek snel naar mevrouw Westington en wendde toen zijn blik af.

'Goed, Rhona,' zei mevrouw Westington scherp, 'waaraan hebben we het genoegen van dit bezoek van jou en meneer Skeeter te danken?'

'Ik ben door een hel gegaan, ma. Skeeter heeft me uitstekend geholpen. Ik had gedacht datje wat meer consideratie zou hebben als je wist wat ik heb doorgemaakt,' jammerde Rhona.

'Het spijt me dat ik het moet zeggen, Rhona, maar ik betwijfel of je door een hel bent gegaan,' zei mevrouw Westington. Ze richtte zich tot Echo en mij. 'Laten we alles naar binnen en naar jullie kamers brengen, kinderen,' zei ze tegen mij. Ik gebaarde snel naar Echo, die roerloos naar Rhona stond te staren.

'Wie is zij?' vroeg Rhona, met een knikje naar mij.

'Dat is April Taylor. Ze heeft me geholpen met Echo.' antwoordde mevrouw Westington.

'Heeft ze mijn kamer? Ik heb gezien dat die in gebruik is.'

'Jouw kamer? Die kamer en nog heel wat meer heb je jaren geleden opgegeven, Rhona.'

'Nou, waar moeten Skeeter en ik slapen?'

'Wie zegt dat jullie blijven?' vroeg mevrouw Westington, en drong er bij Echo en mij weer op aan onze spulletjes boven te brengen. Ik haalde snel alles uit de stationcar. Ik keek even naar Rhona, die nukkig haar armen over elkaar had geslagen en een stap opzij had gedaan, met een kwade blik op haar moeder. Skeeter bleef met een vaag glimlachje staan. Toen we naar binnen gingen, volgden ze ons.

'Luister nou eens, ma,' zei Rhona. 'Alsjeblieft.'

Mevrouw Westington negeerde haar en draaide zich om naar Trevor, wijzend naar de zitkamer. 'Wil je zo vriendelijk zijn die televisie uit te zetten, Trevor. We hebben nu geen behoefte aan dat lawaai. We hebben al genoeg stoorzenders.'

'Ja, mevrouw.' Hij keek even naar Rhona en verdween toen naar de zitkamer

'Ga naar boven. April. Help Echo met het opbergen van haar spulletjes, alsjeblieft.'

'Oké.'zei ik. Ik keek weer naar Rhona. Haar ogen glinsterden van verontwaardiging en wrok, en het leek allemaal op mij gericht, alsof ik de oorzaak was van haar levenslange problemen.

Trevor kwam terug in de gang. 'Er ligt werk op me te wachten in de wijngaard,' zei hij tegen mevrouw Westington. Hij knikte naar Rhona en liep haastig weg.

Ik gebaarde naar Echo dat we naar boven gingen.

'Wacht even,' zei Rhona, haar armen uitstrekkend naar Echo, die haar ogen niet van haar kon afwenden. 'Wil je je moeder niet gedag zeggen, Echo? Haar op een behoorlijke manier begroeten?'

'Ben je dat beetje gebarentaal dat je kende alweer vergeten?' vroeg mevrouw Westington haar.

'Ze weet wat ik zeg.'

'Dat waag ik te betwijfelen,' zei mevrouw Westington. 'Ik ben niet doof en ik weet ook niet watje zegt.'

Rhona hield haar armen uitgestrekt, weer in de verwachting dat Echo haar zou komen omhelzen. Echo keek naar mevrouw Westington en draaide zich toen om en liep de trap op met haar dozen en tassen.

'Echo! Echo, luister naar me.'

'Mijn hemel. Ben je vergeten dat het kind doof is?' vroeg mevrouw Westington. 'Ze herkent je waarschijnlijk niet. Ze was nog maar net baby af toen je haar in de steek liet.'

'Hoor eens, ma. Ik ben hier gekomen omdat ik je hulp nodig heb, en omdat je me geholpen hebt mijn recente problemen op te lossen, dacht ik datje een andere houding zou aannemen, vooral als je hoort en ziet dat ik alles goed wil maken en dat zal blijven doen.'

'De ruzie bijleggen?'

'Ja.'

'Je wilt met een schone lei beginnen, hè?'

'Ja, ma,' zei ze op vermoeide toon.

'Met Skeeter?'

'Kunnen we gaan zitten en als twee volwassen mensen met elkaar praten alsjeblieft?' pleitte Rhona.

'Twee? Wil je daarmee zeggen dat óf jij óf Skeeter niet volwassen is?'

'Ma?'

ik zal thee zetten.' liet mevrouw Westington zich vermurwen. 'Je kunt de logeerkamer boven aan het eind van de gang gebruiken. Hij is schoon. Mijn hulp maakt hem eens per week schoon, ongeacht of iemand hem gebruikt of niet, dus maak er geen rotzooi van zoals die zwijnenstal waar je in rondrijdt. Trekken jullie behoorlijke kleren aan en wasje, zodat je in één kamer kunt zitten met fatsoenlijke mensen, en kom dan beneden naar de zitkamer, dan kunnen we spijkers met koppen slaan.'

'Spijkers met koppen ? vroeg Skeeter met een brede lach, terwijl hij naar Rhona keek.

'Ma heeft een kleurrijke manier van spreken. We hebben onze spullen al naar die kamer gebracht, toen ik zag dat er rommel lag in die van mij.'

'Rommel? Hij is twee keer zo netjes als elke dag dat jij daar bivakkeerde.'

'Oké, ma. Kom mee,' zei ze tegen Skeeter en ging hem voor naar de trap.

Ik was langzaam naar boven gegaan, omdat ik hun gesprek wilde horen. Nu haastte ik me achter Echo aan en liep met haar naar haar kamer om haar te helpen met de aankopen op te ruimen. Ik kon zien dat ze volkomen van slag was door de onverwachte komst van haar moeder.

'Dat is mijn moeder,' gebaarde ze naar me zodra we in haar kamer waren en ze haar dozen en tassen op het bed had gezet.

'Ik weet het.'

'Ze ziet er anders uit.'

'Mensen veranderen. Je hebt haar heel lang niet gezien.'

Ik begon haar kleren op te hangen, terwijl zij dingen in haar laden borg. Ze zat natuurlijk vol vragen. Haar handen bewogen zo snel dat ik haar niet kon volgen, dus begon ze te schrijven.

'Blijft mijn moeder hier?'

'Dat weet ik niet.'

'Wie is die man? Is hij mijn vader?'

Weer schreef ik: 'Dat weet ik niet. Maar ik geloof niet dat hij je vader is. Ik denk dat ze hem pas lang na jouw geboorte heeft ontmoet, Echo.'

'Ik mag hem niet,' schreef ze, en ik lachte.

ik geloof dat oma ook niet erg dol op hem is.'

Ze dacht even na en schreef toen: 'Waarom zei Tyler ons geen ge- dag?'

'Hij had erg veel haast. Ik heb het je al uitgelegd, er moet iets gebeurd zijn in de winkel.' Ze dacht even na over mijn antwoord; voorlopig leek dat voldoende.

Ik had haar willen vragen over haar nachtmerrie vannacht en haar komst in mijn bed, maar bij nader inzien vond ik dat ze vandaag al genoeg had meegemaakt. Het kon wachten tot we samen een rustig moment hadden. Ik vertelde haar dat ik mijn nieuwe aankopen ging opbergen.

Toen ik in mijn kamer kwam, trof ik Rhona daar aan, die in de kast snuffelde en kleren op het bed gooide. Ze draaide zich om toen ze besefte dat ik achter haar stond.

'Dat zijn mijn kleren.' zei ze. ik pak niets wat van jou is.'

ik weet het.'

Ze staarde me even aan en draaide zich toen naar me om, met haar handen op haar heupen. 'Wie ben je trouwens? Hoe komt het datje hier woont?'

Ik begon het haar uit te leggen, beschreef haar hoe ik na oom Palavers dood in de wijngaard was beland. Ik vertelde haar wie hij was geweest en wat we samen hadden gedaan.

'Dus daarom staan er een camper en een auto in de achtertuin. Mijn moeder heeft je gewoon in huis genomen?'

'Ja.'

'En de rest van je eigen familie?'

Ik vertelde haar over Brenda, over mijn ouders.

'Dit is belachelijk. Ze maakt een weeshuis van dit landgoed.' zei

ze. Ze kneep haar ogen weer achterdochtig samen. 'Heb je iets van mijn spullen aangeraakt, mijn kleren?'

'Je moeder wilde dat ik een van de nachthemden droeg, maar verder...'

'Ik snap niet dat ik het zelfs maar vraag. Je zou toch in niets van mij passen, maar ik verzeker je dat ik niet van plan ben mijn bezit zomaar door jou te laten inpikken,' waarschuwde ze. 'Ik adviseer je een andere oude dame te zoeken van wie je kunt profiteren.'

ik profiteer van niemand.'

'Ha. Ik heb zelf op de weg geleefd, weetje. Ik weet van de hoed en de rand. Het zal je vast niet moeilijk zijn gevallen een oude dame en een doof meisje zand in de ogen te strooien, en Trevor Washington is niet bepaald een zwaargewicht wat intelligentie betreft.'

Ze pakte een stapel kleren op en liep naar de deur. Daar bleef ze staan en draaide zich weer met een woedend gezicht naar me om. 'Nu ik terug ben, hoefje er niet op te rekenen dat jij hier nog langer blijft. Ik wil de voogdij over mijn dochter en krijgen waar ik recht op heb. Als je weet wat goed voor je is, verdwijn je hier voordat er nog meer onaangename dingen gebeuren.'

Ze liep de kamer uit. Mijn hart bonsde en er sprongen tranen in mijn ogen. Ik hing de kleren op die mevrouw Westington voor me had gekocht en ging bij het raam zitten. Ik staarde naar de camper en dacht na. Ik had nog wat geld van oom Palaver in de camper. Ik kon weg. Brenda had waarschijnlijk gelijk. Ik moest terug naar een normale highschool en examen doen. Dat vervangende examen zou toch niet lukken nu Tyler zich zo eigenaardig gedroeg. Mevrouw Westington zou het 'het teken aan de wand' noemen. Hij kon nu elk moment ontslag nemen en niet meer terugkomen. Ik zou gelijk met hem weg moeten gaan.

En toen bedacht ik hoe eenzaam en verlaten Echo en mevrouw Westington zich zouden voelen. Zouden Rhona en die man hier blijven? Ik had natuurlijk niet het recht me ermee te bemoeien, maar ik hoefde geen waarzegster te zijn om te zien hoe Echo's toekomst eruit zou zien als Rhona weer de voogdij zou krijgen en mevrouw Westington dat niet kon voorkomen. Wie weet waar Rhona Echo zou onderbrengen? Wat zou ze zich verlaten en ongelukkig voelen. Nee, dacht ik. Mevrouw Westington heeft nu meer dan ooit een bondgenoot nodig en Echo een vriendin. Trevor Washington, al washij mevrouw Westington en Echo nog 7.0 toegewijd, was niet vol doende. Ik moest blijven. Het zou verschrikkelijk ondankbaar van me zijn als ik mijn biezen pakte op het moment dat ze me het hardst nodig hadden.

Ik hoorde Rhona in de gang praten met Echo. Ze was waarschijnlijk op weg naar de slaapkamer om nog meer van haar spullen te halen en was bij Echo's kamer blijven staan.

ik kan er werkelijk niet over uit zoals je gegroeid bent,' hoorde ik haar zeggen. 'En gelukkig voor jou, lijkje meer op mij dan op je vader, wie hij ook geweest mag zijn.' Ze liet een ijl lachje horen.

Ik liep naar de deur en zag dat ze Echo's kamer inliep. De deur van de logeerkamer stond open en Skeeter kwam de badkamer uit met een handdoek om zijn middel gebonden. Ik zag dat hij een tatoeage op zijn borst had van een draak die zich rond een zeemeermin had gewikkeld. Hij bleef staan, keek om zich heen en betrapte me erop dat ik naar hem keek. Hij draaide zich om, wikkelde de handdoek los en liet zijn achterwerk zien. Hij leek op beide billen ook een tatoeage te hebben. Haastig liep ik mijn kamer in.

Rhona kwam achter me aan en liep rechtstreeks naar de kast. Ze haalde er nog een paar kleren uit, zocht in de dozen met schoenen en ging toen naar de ladekast. Ze keek geen moment naar mij.

ik kan overal nog in. Ik ben geen grammetje aangekomen sinds ik hier ben vertrokken,' mompelde ze. 'Ik snap niet hoe sommige vrouwen zo dik kunnen worden en alle aantrekkingskracht voor mannen verliezen. Dik worden maakt je aseksueel, weetje,' zei ze, zich eindelijk naar me omdraaiend. 'Skeeter schreef dat in een van zijn gedichten. "Je geslachtsdeel verzonk in je vet als een voet in drijfzand." Mannen houden niet van dikke vrouwen, en zelfs vrouwen die van vrouwen houden bekijken ze niet. Wat ben jij dus? Een vetzak. Hoe oud ben je eigenlijk? Ben je altijd zo dik geweest?' ik geloof niet dat het nodig is datje nog iets meer over mij weet.' 'Gelijk heb je, want jij vertrekt nu ik terug ben.' 'Ik ga weg als mevrouw Westington dat zegt.' 'Dat zal ze heus wel doen. Wees maar niet bang.' Ze zag mijn nieuwe zwarte rok en haalde hem van het hangertje. Toen hield ze hem voor haar eigen lijf. 'Ik denk dat ik wel samen met jou hierin kan.' Ze lachte en gooide de rok naar me toe. 'Ga pakken,' zei ze.

De tranen sprongen in mijn ogen, maar ik bedwong ze. Brenda zou korte metten met haar maken, dacht ik, en ik deed een stap naar voren.

ik zei dat ik wegga als mevrouw Westington me dat vraagt.'

'Mijn moeder is een oude dame. Ze heeft te lang gewacht met mij te krijgen en nu is ze te oud voor dit alles.'

'Ze heeft niet lang genoeg gewacht.' kaatste ik terug. 'Ze had moeten wachten tot de menopauze.'

'O, nog praatjes ook.' Ze verzamelde wat ondergoed en glimlachte. 'Heb je gezien hoe Echo naar me keek? Het zal niet lang duren of ze wil bij mij zijn. Dat is niet meer dan natuurlijk. Skeeter kent toevallig ook de gebarentaal van dove mensen. Hij was een straatartiest, een mimespeler. Hij is erg ontwikkeld, al is hij niet naar college geweest. Hij is zelfs slimmer dan de meeste gestudeerde mensen. Straks eet moeder uit zijn hand. Je zult het zien. Hij is een charmeur.'

'Ja, dat had ik door zodra ik die vuile haren en kleren van hem zag. Ik viel meteen voor hem.' Brenda zou dat prachtig hebben gevonden.

'Skeeter is net een kameleon. Hij kan zich aan alles aanpassen wat nodig is om succes te hebben.'

'Ja, hij ziet er erg succesvol uit.'

'Toevallig is hij dat ook. Je kunt een boek niet beoordelen naar het omslag.'

'Wat voor omslag? Ik zou zeggen dat hij aan zijn laatste pagina's toe is, uitgekauwd en smerig.'

Ze keek me even kwaad aan en begon toen te lachen, schudde haar hoofd, pakte haar boeltje bijeen en verliet de slaapkamer. Ik bleef bevend achter, maar hield het trillen onder controle, zodat het niet zichtbaar was. Toen ging ik kijken hoe het met Echo was. Ze zat op haar bed en staarde naar de foto van haar moeder die ze mij had laten zien. Ze keek naar me op toen ik dichterbij kwam. Haar ogen glansden van de tranen. Maar ze glimlachte.

'Mijn moeder is thuisgekomen,' gebaarde ze.

Mijn hart zonk in mijn schoenen.

Rhona had gelijk om zoveel zelfvertrouwen te hebben. Ik was vergeten hoe wanhopig we onze moeder nodig hebben, al gedroeg ze zich nog zo afschuwelijk. Het was niet zo moeilijk je een jonge Echo voor te stellen die het hele huis afzocht naar haar moeder toen die vertrokken was, die in de hal wachtte op haar terugkeer, naar haar uitkeek zodra ze een auto hoorde, turend in de schemering. I laar oma noch ik kon zich ooit de dromen voorstellen die ze toen had, de stille gebeden vol hoop die ze in zichzelf had gepreveld, en «.lat misschien nog steeds deed.

En ik had geen idee wat voor beloftes Rhona haar zojuist had gedaan. Ik wist niet wat ik moest zeggen. Ik glimlachte zwakjes en ze pakte de foto op, maar deze keer verstopte ze hem niet onder haar kleren in een la. Ze zette hem boven op de ladekast naast en tegen een andere foto van haarzelf. Ze was blijkbaar niet bang meer dat haar oma erachter zou komen dat ze die foto had en kwaad zou worden.

Maar op het ogenblik wilde ze weer praten over Tyler, over het winkelcentrum en de kinderen die ze had gezien. Nu ze wist dat ik kon rijden, wilde ze weten of ik haar met de auto naar Tylers winkel wilde brengen. Hij had haar beloofd dat op een dag te doen, maar hij had zijn belofte niet gehouden. Ik had geen enkele moeite me in te denken waarom niet. Echo dacht dat het een leuke verrassing zou zijn als we plotseling in de winkel verschenen.

Ik kon niet zeggen dat ik dat niet wilde, maar ik aarzelde om iets te beloven. Te vaak in mijn leven had ik meegemaakt dat beloftes net zo ver weg leken als regenbogen, een ogenblik lang mooi en dan verdwenen. Ze werden misschien niet vergeten, maar ze waren weg.

'We zullen zien,' zei ik. Maar ze had nog voldoende vertrouwen om dat als een belofte op te vatten.

Ik keek op toen ik voetstappen hoorde in de gang. Rhona en Skeeter bleven bij Echo's open deur staan. Skeeter had zijn haar geborsteld en in een paardenstaart gebonden en was glad geschoren. Hij droeg een betrekkelijk schoon donkerblauw hemd en een lange broek die wel gekreukt was, maar er beter uitzag dan die smerige spijkerbroek. Hij droeg zwarte schoenen met geschaafde neuzen en zwarte sokken en een turkoois kleurige polsband.

Rhona had een van haar oude 'nieuwe' jurken aangetrokken, een lichtroze jurkje met een ceintuur in de taille. Ze had de tatoeage op haar wang eraf gewassen en had haar haar keurig naar achteren geborsteld en vastgespeld, waardoor een paar gouden parelvormige oorhangers te zien kwamen. Ik zag dat ze een van de paren nieuwere schoentjes met platte hak droeg, die pasten bij haar jurk.

'Wat doe jij in haar kamer?' vroeg Rhona op eisende toon.

'We oefenen communicatievaardigheden,'antwoordde ik.

'Is dat alles wat je oefent?' vroeg Skeeter.

'Hoe bedoel je?'

Hij lachte. 'Kom, Rhona. We hebben belangrijker dingen te doen.'

Rhona wilde weggaan, maar bleef toen staan. 'Wacht even,' zei ze tegen hem en liep de kamer in, regelrecht naar de ladekast. Ze keek naar de foto van haarzelf, pakte hem op en glimlachte naar Echo, die haar aanstaarde als een zwijmelende rockfan naar haar favoriete artiest.

'Wat is dat?' vroeg Skeeter, die ook binnenkwam.

'Dat ben ik toen ik net achttien was.' Ze toonde hem de foto. 'Zoveel ben ik niet veranderd, hè?'

'Voor zover ik kan zien niet, nee,' zei hij, wat precies was wat ze wilde horen.

Ze knielde neer en keek naar Echo. 'O, ik ben blij dat je die bewaard hebt, liefje,' zei ze, en toen omhelsde ze haar en gaf haar een zoen op haar wang.

Langzaam bracht Echo haar hand naar haar wang alsof ze zeker wilde weten dat ze werkelijk zojuist een zoen van haar moeder had gekregen. Rhona lachte, zette de foto weer op de ladekast, draaide zich met een sluw, zelfverzekerd glimlachje naar mij om en liep toen met Skeeter de kamer uit.

Toen ik weer naar Echo keek, zag ik dat ze huilde, en besefte ik dat het mogelijk was het hart van een kind meerdere malen te breken. Ze had te veel hoop om cynisch en wantrouwend te zijn, of liever gezegd, ze had een te grote behoefte aan geloof en liefde.

Ik haalde haar over een eindje met me te gaan wandelen en we liepen de trap af. Op de onderste tree bleef ik staan omdat ik duidelijk het gesprek kon horen tussen Rhona, Skeeter en mevrouw Westington in de zitkamer. Ik gebaarde dat we stil moesten zijn en we bleven staan. Echo scheen te begrijpen dat ik een gesprek afluisterde. Ze ging langzaam op de onderste tree zitten en wachtte geduldig.

'We hebben deze kans echt nodig, ma,' hoorde ik Rhona zeggen. 'Het geld dat we nodig hebben betekent niet veel voor jou, maar voor ons zal het een volledig nieuwe start betekenen, en dat wil je toch graag voor me? Een nieuw begin?'

'Als het een echte start was die ook maar enige kans van slagen heeft, zou ik ervoor zijn, ja.'

'Dit is een echte start, mevrouw Westington,' zei Skeeter. ik heb al zeker twintig jaar af en aan in de bouw gewerkt. Ik ken het vak.'

'Dat ken je vanuit het standpunt van een werknemer, niet vanuit dat van een ondernemer, en zoals mijn man zou zeggen, dat is een paard van een andere kleur.'

'Dat zou hij niet zeggen, ma.' zei Rhona. 'Hij zou bereid zijn ons te financieren.'

'Als projectontwikkelaar? Spaar me alsjeblieft,' zei mevrouw Westington.

'We bestuderen dit nu al een hele tijd. Je koopt een oud huis dat niemand wil hebben en dat je dus voor een grijpstuiver krijgt,' zei Skeeter. 'Soms heb je het geluk datje tegen een gedwongen verkoop aanloopt. Dan ga je naar binnen en breekt de boel af en bouwt alles weer op met de beste materialen en moderne apparatuur en je kunt je investering verdubbelen of verdriedubbelen. Het mooie is dat u eraan verdient, niet erop verliest, mevrouw Westington. En tegelijkertijd helpt u Rhona aan een fundering waarop ze een nieuw leven kan opbouwen voor haar en haar dochter.'

'Haar dochter? Je iaat dat kind hier bijna tien jaar lang achter met nauwelijks een telefoontje of een brief, en dan kom je terug met een of ander raar voorstel en verwacht dat alles is vergeven en vergeten?'

ik weet dat ik een slechte moeder ben geweest, maar -'

'Slechte moeder? Je moet beginnen met een soort moeder te zijn voor je kunt zeggen datje goed of slecht was. Je hebt het schip verlaten en je hebt nooit de moeite genomen om te weten te komen of hel was gezonken of niet.'

'ik was te jong om een kind te krijgen,' jammerde Rhona. ik was niet volwassen of verantwoordelijk genoeg, maar dat is nu allemaal anders, ma.'

'De enige verandering die ik zie is datje bent aangekomen.'

'Dat is niet waar! Ik heb mezelf net vergeleken met de foto die Echo van me heeft en die genomen is toen ik achttien was, en zelfs Skeeter kan geen verschil zien.'

'Wat voor foto?'

'Die op haar ladekast staat. Ze is me niet vergeten. Ze houdt nog steeds van me en ze heeft me nodig.'Mevrouw Westington deed er het zwijgen toe. Echo's geheim was een beetje een verraad in haar ogen, dat wist ik zeker, maar ze moest het begrijpen en het zich niet te veel aantrekken.

ik zal erover denken,' gaf ze ten slotte toe.

'Dank je, ma. Dat is alles wat we hoopten datje zou doen.'

'Dat betwijfel ik. Als je hier een tijdje blijft, dien je je leugens achter te laten bij dc voordeur.'

'Het spijt me, ma. Ik zal me netjes gedragen. Skeeter en ik zullen meteen op zoek gaan naar een potentieel geschikt huis, hè, Skeeter?'

'Morgenochtend vroeg,' zei hij.

'Ik zei dat ik erover zou denken. Niet dat ik het zal doen,' bracht mevrouw Westington hen in herinnering.

'Een deel van het geld dat je hebt is trouwens toch van mij, ma. Ik weet zeker dat papa me niet helemaal onterfd zal hebben.'

'O, dat weet je zeker? Nou, dan heb ik slecht nieuws voor je, Rhona. Je hebt nooit enige belangstelling getoond voor dit huis, de wijngaard en ons bedrijf, maar ik zal je de waarheid vertellen: ik was degene die de leiding had van alles. Je vader kon goed praten, vond het heerlijk om buiten in de wijngaard rond te lopen met Trevor, maar als het op geld aankwam, was hij lui en onverschillig. Hij kwam zelfs naar mij toe voor zijn dagelijkse zakgeld. Ik was degene die het testament heeft laten opstellen met de notaris en mijn accountant, en hij tekende alles wat ik zei dat hij moest tekenen. Vergeet dus maar dat je kunt dreigen met juridische stappen. Dan zul je hevig teleurgesteld worden.'

ik dreig niet, ma. Ik ben dankbaar voor watje net voor ons, ik bedoel voor mij, hebt gedaan. Wat er met me gebeurd is heeft me wakker geschud. Daarom besloot ik dat het tijd was om mijn verantwoordelijkheden op me te nemen en daarom ben ik teruggekomen.'

'We zullen zien,' zei mevrouw Westington.

'Er schijnt hier nog steeds wat wijn te worden geproduceerd.'

'Dat doe ik niet, dat doet Trevor, en ik keur die tijdverspilling af. Het is meer een hobby van hem,' gaf ze toe. 'We verdienen er niet echt iets mee, dus hoop daar maar niet op.'

'O, we zijn niet van plan iets te doen met de wijngaard. Ik dacht alleen dat Skeeter het interessant zou vinden die te zien. niet, Skeeter?'

ik hou van goede wijn.'

'Ja, ik stel me voor dat je een echte sommelier bent,' zei mevrouw Westington.

'Hè?'

'Laat maar. Ik ben moe en heb rust nodig,' zei mevrouw Westington. 'We zijn vandaag met Echo naar het winkelcentrum geweest om wat kleren en andere dingen voor haar te kopen die ze nodig had, dingen waarvoor kinderen normaal hun moeder hebben.'

'Je hebt wonderen met haar verricht, ma. Denk niet dat ik dat niet waardeer.'

'Ik heb helemaal niets voor jou gedaan.'

'Ze is al zo groot,' ging Rhona verder, haar opmerking negerend. 'En ze wordt knap. Ze lijkt veel op jou toen je haar leeftijd had.'

'Je weet hoe ik denk over stroopsmeren, kind.'

ik meen het, ma. Ik zal je een paar foto's laten zien van mijn moeder toen ze nog jong was, dan mag jij beslissen, Skeeter. Liggen die albums nog in papa's oude kantoor?'

'Het verbaast me dat je nog weet waar iets zich bevindt in dit huis,' zei mevrouw Westington. Haar stem klonk moe, verslagen.

ik ben veranderd, ma. Je zult het zien.'

'Dat is zo. Ik zal het wel zien,' besloot mevrouw Westington.

Ik wachtte net een of twee ogenblikken te lang voor ik me omdraaide naar Echo om haar te gebaren dat we weggingen. Rhona kwam de kamer uit en zag mij in de gang staan. Ze glimlachte kil.

'Was je ons aan het bespieden?'

'Nee. We gaan wandelen,' zei ik snel.

'Natuurlijk. Ik ken je. Ik ken jouw soort, en wil je weten waarom ik je ken?' Ze deed een stap in mijn richting, ik zal je vertellen waarom. Omdat ik vroeger net zo was als jij, een parasiet. Kom, Skeeter,' ging ze verder en draaide zich naar hem om voor ik iels kon zeggen of doen. 'We gaan de rest van onze spullen uit het busje halen. We blijven hier.'

Ze liep naar voren en zag toen Echo op de trap zitten. 'O, Echo, liefje,' riep ze uit. 'Skeeter, wil je haar vragen of ze ons wil helpen onze spullen binnen te brengen?'

ik weet niet zeker of ik me alles nog goed kan herinneren, Rhona. Even denken.' Hij begon in gebarentaal. Hij slaagde erin te zeggen: 'Wil je dragen...' Hij zocht naar de andere woorden, maar Echo was intelligent genoeg om te begrijpen wat hij bedoelde. Ze keek naar Rhona, die haar glimlachend aankeek en haar hand uitstak, en ze knikte snel.

'Prachtig,' zei Rhona en sloeg haar arm om Echo heen. 'Ga met ons mee. Je wilt je tijd toch niet verspillen aan een wandeling met haar?'

Rhona keek triomfantelijk achterom naar mij toen ze Echo mee naar buiten troonde, haar arm om haar schouders.

'Laat haar met rust,' zei Skeeter tegen mij terwijl hij hen volgde. 'Ze is een gifslang.'

Ik keek hen na toen ze wegliepen en ging vervolgens even bij mevrouw Westington naar binnen. Ze zat in haar fauteuil te slapen, haar hoofd achterover, met gesloten ogen. Ze leek jaren ouder. Het was allemaal onheilspellend, beangstigend. Haastig liep ik door de achterdeur naar buiten en toen om het huis heen naar de camper, die in meer dan één opzicht mijn toevlucht was geworden. Ik wist dat ik me daar bij Destiny op mijn gemak zou voelen.

Zodra ik binnenkwam, ging ik tegenover de pop zitten en net zoals oom Palaver zou doen, begon ik een gesprek.

'Je kunt je niet voorstellen wat voor afschuwelijks er is gebeurd, Destiny. Rhona is teruggekomen met haar zogenaamde vriendje en ze probeert Echo van mevrouw Westington af te troggelen door heel lief tegen haar te doen en dan mevrouw Westington te dwingen haar geld te geven, geld dat ze natuurlijk over de balk zal gooien. Ik weet niet wat ik eraan kan doen.'

'Je kunt om te beginnen ophouden met dat gejammer,' hoorde ik. Ik keek op. Had ik dat gedaan, had ik dat gedacht en toen Destiny met mijn stem laten spreken? Het was meer iets dal Brenda zou zeggen. Je laatje niet door iemand als Rhona ringeloren, zou ze ongetwijfeld tegen me zeggen. Ze is in haar hart een lafaard. Trotseer haar, en ze zal zich zo gauw terugtrekken dat ze bandensporen achterlaat.

'Ja,' zei ik tegen Destiny. ik wed dat ze laf is. Van Skeeter weet ik het nog zo net niet. Hij is geen haar beter, maar ik denk dat hij een sluwe intrigant is. Waarschijnlijk jut hij haar op. Ik heb gezien hoe hij met grote ogen rondkeek toen hij het huis en het grondbezit zag. Ik moet met Trevor praten,' ging ik verder. 'Hij moet weten wat er zojuist gebeurd is.'

Het leek of Destiny glimlachte. Ze trok haar zachte lippen iets in.

'We zullen ze laten verdwijnen,' zei ze. 'Hoe dan ook.'

Ze zei het natuurlijk niet echt. Ik was het zelf weer die via haar sprak, maar het klonk vertroostend. Mijn gevoelens kwamen waarschijnlijk overeen met die van oom Palaver vroeger toen hij zijn gesprekken hield met de pop. Voorlopig was de illusie voldoende. Ik voelde me niet zo eenzaam meer. Maakte dat me vreemd, buitenissig, of was het normaal voor iemand die zo bang en eenzaam was als ik, als oom Palaver geweest was?

Ik tuurde naar het huis door het raam van de camper en zag dat er licht brandde in Trevors appartement aan de achterkant. Ik had tot op dit moment niet meer aan hem gedacht. Waarom wilde hij zo graag weg toen Rhona en Skeeter hun entree maakten ? Ik dacht er even over na en stond toen op, keek naar Destiny, die, zoals Tyler had gezegd, al je bewegingen leek te volgen, en verliet toen de camper en liep naar de ingang van Trevors appartement. Ik klopte en een ogenblik later deed hij open. Hij leek me vermoeider en bezorgder dan ik hem ooit gezien had.

ik hoop datje het niet erg vindt.' zei ik, 'maar ik wilde je vertellen wat Rhona tegen me heeft gezegd en wat ze dreigt te zullen doen.'

Hij sperde zijn ogen open. 'Wal ze tegen jou heeft gezegd?'

'Ja.'

'Kom binnen.' Hij deed een stap achteruit.

Je zou zijn appartement een studio kunnen noemen, een zitkamer met een slaapbank en een kleine keuken. Er stond een tafel die nauwelijks groot genoeg was voor twee. Had hij al die jaren in deze kleine ruimte gewoond zonder zich ongelukkig te voelen ?

'Het stelt niet veel voor,' zei hij, toen hij zag dat ik aandachtig om me heen keek. 'Een plek om elke avond mijn vermoeide hoofd neer te leggen.' Hij zette zijn kleine tv-toestel uit. 'Wil je wat drinken? Ik heb mineraalwater, sap, watje maar wilt.'

'Nee, niks, dank je.'

'Ga zitten.' Hij knikte naar de bank en nam zelf plaats in zijn versleten fauteuil.

Ik zag de foto van een knappe Afro-Amerikaanse vrouw op een ladekast staan.

'Was dat je vrouw?'

'Charlie Mae, ja. De engelen vonden dat ze meer was dan ik verdiende. Ze is weg, maar ik weel dal ze nog hier is.' Ik had geen uitleg nodig. 'Vertel eens over miss Rhona. Wat voor gif droop er van die tong?'

'Ze wil me weg hebben. Ze zegt dat ze de voogdij over Echo terug wil en ze pretendeert nu een liefhebbende moeder te zijn. Zij en die man Skeeter willen dat mevrouw Westington hun geld geeft om oude huizen voor hem te kopen die hij kan opknappen en verkopen.'

'O, op die manier. Ze kan het geld net zo goed in de wc gooien en doortrekken.'

ik geloof dat mevrouw Westington er ook zo over denkt, maar ik ben bang dat Rhona en Skeeter Echo zullen gebruiken om haar te chanteren.'

'Ongetwijfeld. Rhona weet maar al te goed hoe ze mensen moet chanteren.'

'O?'

'Ze zal het je gauw genoeg vertellen, dus kan ik dal maar beter zelf doen,' zei hij. 'Ze wilde geld om ervandoor te gaan en natuurlijk weigerde mevrouw Westington het haar te geven, dus kwam ze bij mij.'

'Waarom zou jij haar geld geven?'

'Dat zou ik ook niet gedaan hebben, maar ze zat op dezelfde plaats waar jij nu zit en begon haar blouse open te knopen. Ze droeg geen beha. Heel vaak droeg ze ook geen slipje. Ik weet niet hoeveel mannen ze hier mee naartoe nam, maar de lijst bevat waarschijnlijk de halve mannelijke bevolking hier.

. 'In ieder geval dreigde ze te zeggen dat ik geprobeerd had haar te verkrachten. Om haar woorden kracht bij te zetten perste ze haar eigen vingernagels in haar schouder en scheurde de huid tot aan haar borst open. Ze gaf geen krimp. Ze bleef glimlachend zitten terwijl ze haar huid en blouse kapotscheurde. Ze zei dat ze ook niet naar haar moeder zou lopen, maar in de auto zou stappen en naar de stad rijden om me bij de politie aan te geven. Ik twijfelde er niet aan dat ze het zou doen.

in ieder geval gaf ik haar al het geld dat ik in huis had, wat een aanzienlijk bedrag was omdat ik niet veel uitgeef. Ze wist dat ik het had. Ik vermoed dat ze me door het raam bespioneerde en het me zag tellen of zo. Ze wist waar ik het verborg en zou het waarschijnlijk gestolen hebben als ze binnen had kunnen komen, maar ik vergat nooit de deur en de ramen af te sluiten.

'Ik bekeek het maar van de kant van "opgeruimd staat netjes". Ze was bezig mevrouw Westington dood te treiteren met haar caprio-

Ien. Ik dacht dat van alle investeringen die ik had kunnen doen, dit de beste was, omdat het ons bevrijdde van Rhona.

'Natuurlijk had ik medelijden met Echo. Ze was een lieverdje en wist niet hoe slecht Rhona was. Ik rechtvaardigde het voor mezelf door me voor te houden dat Echo beter af was zonder haar. Maar ik weet dat een kind nooit haar eigen moeder kan vergeten of verloochenen en daar vrede mee hebben. En dan was er nog het schuldbesef dat ik hel Rhona mogelijk had gemaakt mevrouw Westington zo in de steek te laten. Op een dag keek ze me aan en met die felle blik in haar ogen, die ze soms kan hebben, vroeg ze me waar ik dacht dat Rhona het geld vandaan kon hebben gehaald om er zo plotsklaps vandoor te gaan. Ik zag geen kans er met een of andere leugen onderuit te komen, dus vertelde ik haar hel hele verhaal. Natuurlijk schold ze me de huid vol, maar ze gaf ook toe dat ze begreep waarom ik bang was geweest. "Mijn dochter is een expert op het gebied van liegen en bedriegen," zei ze. "Ze zou van Johannes de Doper een serieverkrachter kunnen maken."

'Maar toch voelde ik me schuldig dal ik het al die tijd geheim had gehouden. Druiven zijn gemakkelijker te behapstukken dan kinderen.'

'Wat moet ik nu doen? Weggaan?'

'Dat moet je natuurlijk zelf weten, maar ik denk dal mevrouw Westington liever heeft datje blijft. Ze is een stuk ouder dan toen Rhona wegliep, maar ze heeft nog een hoop pit. Ik zal ook doen wat ik kan.

'Ik zal er geen doekjes om winden,' ging hij verder. 'Rhona is erg vindingrijk. Ik weet niet waar je geweest bent en watje hebt gedaan in je korte leven, April, maar je zult ondervinden hoe gemeen iemand kan zijn. Als dat kind begraven wordt, zal er zwart onkruid groeien rond haar graf en alle dieren zullen er met een boog omheen lopen. Er zullen zelfs geen vogels over haar grafsteen vliegen.'

Ik knikte, ik zal niet weglopen. Dat heb ik al genoeg gedaan in mijn leven.'

'Misschien wel, ja. Echo heeft een heel goede vriendin in jou gevonden.'

'Dank je, Trevor.' Ik stond op.

'Er is niets om me voor te bedanken.'

'O, jawel. Bedankt dat je me de pijnlijke waarheid hebt toevertrouwd.'

Hij glimlachte.

Ik liep naar de deur. 'We laten ons niet langer ringeloren,' zei ik.

'Zoals u zegt, dame.' Ik liep naar builen.

Waar haalde ik alle moed vandaan? vroeg ik me af. Ik keek naar de camper. Er brandde licht. Had ik het laten branden? Waarschijnlijk wel, dacht ik. Ik kon het maar beter uit gaan doen. De accu's waren al bijna leeg.

Haastig liep ik terug, deed de deur open en wilde het trapje oplopen, maar bleef als aan de grond genageld staan. Mijn mond viel open.

Op de plaats waar ik had gezeten, tegenover Destiny, zat Tyler Monahan.