Leraar met hart en ziel Parker J Palmer

Prev Next

24

Leraar met hart en ziel 24-03-2005 11:58 Pagina 25

Het zou ondertussen echter duidelijk moeten zijn dat externe, technische oplossingen niet snel genoeg komen om de diepste hartstocht van mensen die zich bekommeren om het lesgeven te ondersteunen. Instellingen veranderen langzaam, en zolang wij wachten tot ‘zij’ de problemen voor ons hebben opgelost –

waarbij we vergeten dat ‘wij’ ook deel uitmaken van die instellingen – stellen we die veranderingen uit en zetten we het afglijden in cynisme dat veel leraren kenmerkt voort.

Er is echter een alternatief voor afwachten: we kunnen weer gaan geloven in de kracht van het innerlijk om ons werk en ons leven te transformeren. We zijn leraar geworden omdat we ooit geloofden dat ideeën en inzicht zeker zo reëel en machtig zijn als de wereld om ons heen. Nu moeten we onszelf er weer aan herinneren dat die innerlijke realiteit de wereld van objecten en gebeurtenissen kan beïnvloeden.

We kunnen Václav Havel, dichter en man van de praktijk, een van de leiders van de Fluwelen Revolutie die Tsjecho-Slowakije bevrijdde van de Sovjet overheersing, tot voorbeeld nemen. De revolutie waarmee hij te maken had moest aanzienlijk grotere obstakels uit de weg ruimen dan die waarmee wij ons bij de hervorming van het onderwijs geconfronteerd zien.

Havel, die later president van Tsjechië werd, schrijft over de jaren onder ‘een rots van institutionele onderdrukking’, een rots waarmee de Russen het Tsjechische volk probeerde te verpletteren bij de Communistische Coup van 1968. Hij spreekt over het zaad van het menselijk bewustzijn en hoe dat uitgroeide tot de bloem van de hervorming. Die bloem deed het graniet van de totalitaire staat bar-sten en verkruimelde haar ten slotte in amper twintig jaar tijd. ‘De (...) ervaring waarover ik spreek, heeft mij één zekerheid gegeven: (...) de redding van de men-senwereld ligt nergens anders dan in het menselijk hart, in het menselijk vermogen om na te denken, in menselijke zachtaardigheid en menselijke verantwoordelijkheid. Zonder een wereldwijde revolutie in (...) menselijk bewustzijn zal niets zich ten goede keren, en de catastrofe die de wereld bedreigt (...) zal onafwendbaar zijn.’4

Havel gaf het Tsjechische volk weer moed door hen eraan te herinneren wie zij, en wij allemaal, zijn: geen slachtoffers van externe krachten, maar mensen in het bezit van een innerlijke kracht die ons niet kan worden ontnomen, al kunnen we die wel weggeven, en dat is wat we doen.

Ons herinneren wie wij zijn en over welke kracht wij beschikken, kan tot een revolutie leiden. Maar voor een revolutie is meer nodig dan een paar feiten naar boven halen. Ons iets herinneren houdt in dat we ons hernemen, dat we onze identiteit en integriteit, de volledigheid van ons leven herstellen. Als we vergeten wie wij zijn, houdt dat meer in dan dat we een paar gegevens kwijtraken. We splitsen onszelf dan als het ware op, met tragische consequenties voor onze politieke overtuiging, ons werk en ons hart.

Academici lijden vaak onder de pijn van die verdeling. Oppervlakkig gezien is dit de pijn van mensen die dachten deel te nemen aan een gemeenschap van wetenschappers, maar ontdekken dat zij in een afstandelijke, competitieve relatie met collega’s en studenten terecht zijn gekomen. Op een dieper niveau is die pijn meer spiritueel dan sociologisch: zij komt voort uit het afgesneden zijn van onze eigen waarheid, van de bezieling waarmee we het beroep van leraar kozen, van het hart dat de bron is van al het goede werk.

Als we de moed hebben verloren om les te geven, hoe kunnen we dan weer 25

Leraar met hart en ziel 24-03-2005 11:58 Pagina 26

moed vatten? Hoe kunnen we ons weer herinneren wie wij zijn, in het belang van onszelf en degenen die wij dienen?

Prev Next