X

Op bevel van de Reichsführer-SS werd Auschwitz de grootste vernietigingsinstallatie van mensen aller tijden. Toen hij mij in de zomer van 1941 persoonlijk bevel gaf in Auschwitz een locatie voor massavernietiging voor te bereiden en die vernietiging ten uitvoer te brengen, kon ik me geen enkele voorstelling maken van de omvang en de effecten ervan. Wel was dat bevel iets ongewoons, iets gruwelijks. Maar de motivering maakte dat ik deze vernietigingscampagne kon onderschrijven. Ik dacht daar in die tijd verder niet over na. Ik kon me geen oordeel veroorloven over de vraag of die massavernietiging van de Joden wel of niet noodzakelijk was, zo ver kon ik niet kijken. Als de Führer zelf de ‘Endlösung der Judenfrage’ had bevolen, dacht een oude nationaalsocialist verder niet na, en een SS-officier nog minder. ‘Führer befiehl, wir folgen’ was voor ons absoluut geen frase, geen leus.

Sinds mijn gevangenneming is herhaaldelijk tegen mij gezegd dat ik dat bevel had kunnen weigeren, dat ik Himmler overhoop had kunnen schieten. Zoiets was simpelweg onmogelijk. Veel SS-officieren hebben over menig hard bevel van de Reichsführer-SS weliswaar gemopperd, gekankerd, maar ze hebben elk bevel uitgevoerd. De persoon van de Reichsführer-SS was onaantastbaar. Zijn principiële bevelen uit naam van de Führer waren heilig. Daar werd niet over nagedacht, er werd niets uitgelegd, niets geïnterpreteerd. Wat de Führer beval, respectievelijk voor ons degene die het dichtst bij hem stond, de Reichsführer-SS – was altijd juist.

In de zomer van 1941, het precieze tijdstip kan ik niet aangeven, bereikte mij dus plotseling het bevel om me in Berlijn bij de Reichsführer-SS te melden, en wel rechtstreeks via zijn adjudantspost. Tegen zijn gewoonte in deelde hij me zonder aanwezigheid van een adjudant samengevat het volgende mee: de Führer heeft de Endlösung van de Joodse kwestie bevolen, wij – de SS – dienen dat bevel uit te voeren. De bestaande vernietigingslocaties in het oosten zijn niet geschikt om de beoogde grote acties uit te voeren. Om die reden heb ik daar Auschwitz voor aangewezen, aan de ene kant vanwege de gunstige verkeerstechnische ligging en in de tweede plaats valt het aldaar voor dat doel aan te wijzen gebied makkelijk af te schermen en te camoufleren. Ik had eerst een van de hogere SS-officieren voor die taak uitgezocht; maar om competentieproblemen bij voorbaat te voorkomen, zie ik daarvan af en berust de uitvoering van die taak nu bij u. Het is een harde en moeilijke opgave, die een volledige persoonlijke inzet vergt, zonder rekening te houden met welke problemen dan ook. Nadere details krijgt u van Sturmbannführer Eichmann van het Reichssicherheitshauptamt, die u binnenkort zal bezoeken. De betrokken diensten zullen te zijner tijd door mij op de hoogte worden gesteld. U dient over dit bevel een absoluut stilzwijgen te bewaren, zelfs tegenover uw meerderen. De Joden zijn de eeuwige vijanden van het Duitse volk en moeten worden uitgeroeid. Alle Joden binnen ons bereik dienen vanaf nu tijdens de oorlog zonder uitzondering te worden vernietigd. Als wij er nu niet in slagen de biologische basis van het Jodendom te elimineren, dan zullen de Joden ooit het Duitse volk vernietigen.

Na het ontvangen van dat zwaarwegende bevel vertrok ik direct weer naar Auschwitz. Niet lang daarna kreeg ik bezoek van Eichmann. Hij maakte me deelgenoot van de plannen voor de acties in de afzonderlijke landen. De volgorde is me ontschoten. Hij gaf me ook een raming van het aantal te verwachten transporten, die ik echter niet meer kan noemen. Verder bespraken we de uitvoering van de vernietiging. Gas was het enige wat in aanmerking kwam, want de te verwachten massa’s door middel van executie uit de weg ruimen zou simpelweg onmogelijk zijn en ook te belastend voor de SS-mannen, zulks met het oog op de vrouwen en de kinderen. Eichmann lichtte me in over doding door middel van de uitlaatgassen van vrachtauto’s, zoals dat tot op dat moment in het oosten werd gedaan. In Auschwitz kwam dat voor de te verwachten massatransporten niet in aanmerking. Doding door middel van koolmonoxide, via douchekoppen in een wasruimte – de manier waarop de vernietiging van de geesteszieken op enkele plaatsen in het Rijk werd uitgevoerd –, vereiste te veel bouwkundige ingrepen, en bovendien was de bevoorrading met het gas voor zo’n grote massa problematisch. We kwamen in die kwestie niet tot een beslissing. We reden naar het terrein om de geschikte locatie te bepalen. We vonden de boerderij in de noordwestelijke hoek van het latere Birkenau iii geschikt. De boerderij lag afgelegen, ze werd door omliggende stukken bos en heggen aan het oog onttrokken en bevond zich op niet al te grote afstand van de spoorlijn. De lijken moesten op de belendende weilanden naar diepe, lange geulen worden gebracht. Aan verbranden dachten we op dat tijdstip nog niet. We berekenden dat in de daar aanwezige ruimtes na isolatie ongeveer achthonderd mensen tegelijk door een geschikt gas gedood konden worden. Dat kwam ook overeen met de latere capaciteit.

Eind november vond in Berlijn op het bureau van Eichmann een dienstbespreking plaats van de hele Jodenafdeling, waar ook ik was uitgenodigd. De gevolmachtigden van Eichmann in de verschillende landen rapporteerden over de stand van de acties en over de moeilijkheden bij de uitvoering van de acties, zoals het onderbrengen van de gearresteerden, de beschikbaarheid van treinen voor de transporten, reisroosters en dergelijke. Wanneer de acties zouden beginnen kon men nog niet zeggen. Ook had Eichmann nog geen geschikt gas gevonden.

Op grond van een speciaal geheim bevel werden in de herfst van 1941 in de krijgsgevangenkampen de Russische communistische functionarissen, de commissarissen en bijzondere politieke functionarissen door de Gestapo afgezonderd en ter liquidatie naar het dichtstbijzijnde concentratiekamp overgebracht. In Auschwitz kwamen voortdurend zulke kleine transporten binnen, die door middel van executie in de grindgroeve bij de Monopol-gebouwen of op de binnenplaats van blok ii werden gedood. Tijdens een van mijn dienstreizen had mijn vervanger, Hauptsturmführer Fritzsch, eigener beweging gas gebruikt om deze Russische krijgsgevangenen te vernietigen. Hij had de afzonderlijke, in de kelder gelegen cellen volgestopt met de Russen en, gebruikmakend van gasmaskers, zyklon B in de cellen gegooid, waardoor onmiddellijk de dood intrad. Het gas zyklon B werd in Auschwitz door de firma Tesch & Stabenow vaak gebruikt voor ongediertebestrijding en daarom lag er bij de administratie altijd een voorraad van die gasbussen.

Na mijn terugkeer bracht hij hierover rapport aan me uit en bij het volgende transport werd opnieuw van dat gas gebruikgemaakt. De vergassing vond plaats in de cellen van blok ii. Beschermd door een gasmasker heb ik die doding zelf geobserveerd. Nadat het gas in de volgepropte cellen was gegooid, trad onmiddellijk de dood in. Slechts een kort, bijna gesmoord geschreeuw en het was al voorbij. Die eerste vergassing van mensen is nooit helemaal tot mijn bewustzijn doorgedrongen, ik was misschien te zeer onder de indruk van het hele gebeuren.

Beter herinner ik mij de vergassing kort daarna van negenhonderd Russen in het oude crematorium, aangezien het gebruik van blok ii te ingewikkeld was. De Russen moesten zich in het voorvertrek ontkleden en liepen allemaal heel rustig de lijkenruimte binnen, omdat hun was verteld dat ze daar ontluisd zouden worden. Het hele transport paste precies in de lijkenruimte. De deur werd afgesloten en het gas werd door de openingen naar binnen gegoten. Hoe lang die doding heeft geduurd weet ik niet. Maar het gesis was nog geruime tijd te horen. Toen het gas naar binnen werd gegooid, werd er hier en daar ‘Gas’ geschreeuwd, waarop een woest gebrul ontstond en men de beide deuren probeerde open te duwen. Die hielden echter stand.

Pas na een aantal uren werd het crematorium geopend en gelucht. Daar zag ik toen voor het eerst in zo groten getale gaslijken. Maar ik moet eerlijk zeggen dat die vergassing op mij een geruststellend effect had, want we moesten immers binnen afzienbare tijd beginnen met de massale vernietiging van de Joden, en Eichmann noch mij was duidelijk op welke manier we de doding van die te verwachten massa’s moesten uitvoeren. Waarschijnlijk door middel van gas, maar hoe en met welk gas? Nu hadden we het gas en ook de procedure ontdekt.

Bij de executies was ik altijd vervuld van afschuw als ik dacht aan de massa’s, aan de vrouwen en kinderen. Ik had intussen genoeg van de executies van gijzelaars, van de groepsexecuties die waren bevolen door de Reichsführer-SS of door het Reichssicherheitshauptamt. Nu was ik echter gerustgesteld, omdat die bloedbaden ons bespaard zouden blijven en omdat ook de slachtoffers tot op het laatste moment konden worden ontzien. Juist die bloedbaden baarden mij de meeste zorgen als ik dacht aan Eichmanns verhalen over het neermaaien van de Joden met machinegeweren en machinepistolen door speciale commando’s. Daarbij moeten zich afgrijselijke taferelen hebben afgespeeld: aangeschoten mensen die wegrenden, het doden van de gewonden, vooral van vrouwen en kinderen. Het hoge aantal zelfmoorden in de rijen van deze commando’s, die het waden in het bloed niet meer konden verdragen. Een aantal van hen is ook gek geworden.

Bij het volgende bezoek van Eichmann rapporteerde ik hem over het gebruik van zyklon B en we besloten dat gas bij de toekomstige massavernietiging te gebruiken.