19 De Kenau van Haarlem

Kenau is beroemd, niet alleen in Haarlem, maar in heel Nederland. Ze werd symbool voor weerbare vrouwen, met haar op de tanden. De werf waarvan ze eigenaar was, lag vermoedelijk achter haar woonhuis aan de Spaarnwouderstraat, nummer 47.

Haarlem, tussen 1526 en 1589, door overlevering bekend – Kenau Simonsdochter Hasselaer werd in 1526 geboren als dochter van de burgemeester van Haarlem, die tevens brouwer was. De naam Hasselaer kwam van haar moeder, die ook uit een welvarende burgerfamilie kwam.

Van haar jeugd is weinig bekend, maar we weten dat ze trouwde met de scheepsbouwer Nanning Gerbrantsz. Het echtpaar kreeg drie kinderen. Al na acht jaar huwelijk werd Kenau weduwe. Ze beheerde vervolgens haar mans scheepswerf, wat gebruikelijk was in die tijd. Minder gebruikelijk was dat ze zich heel zelfbewust ‘scheepmaexter’ noemt. De werf lag vermoedelijk achter haar woonhuis aan de Spaarnwouderstraat.

Kenau was in haar eigen tijd al een bekende en opmerkelijke figuur. Ze was een kordate, zelfbewuste, weinig geliefde vrouw. Als iemand ruzie met haar zocht kon die een proces verwachten. Ze werd bijna voor haar afwijkende gedrag bestraft, toen ze van hekserij werd beschuldigd, zoals toen vaker gebeurde met vrouwen die zich niet aanpasten aan de sociale orde. Haar dochters werden ook beschuldigd, maar de aanklacht is nooit tot een daadwerkelijke vervolging gekomen.

In 1572 toonde ze wat ze waard was voor de stad.

Haarlem werd door Spaanse troepen belegerd. De burgers werden gemobiliseerd en iedereen hielp mee de stad te verdedigen. De Groningse watergeus Wigbolt Ripperda heeft de leiding over de opstand in Haarlem tijdens de belegering. Kenau gedroeg zich heldhaftig. Ze voerde een legertje van wel driehonderd vrouwen aan dat vanaf de muren de stad verdedigde. Ze schoot op de Spanjaarden en gooide met brandende pekhoepels.

Spanje offerde 12.000 mensenlevens voordat de Haarlemmers zich overgaven. Ripperda is toen onthoofd en Kenau vluchtte voor zes jaar naar het Zeeuwse Arnemuiden. Daarna kwam ze terug in Haarlem. Ze had in die tijd een schip op Noorwegen varen, waar scheepshout werd ingekocht.

In 1588 ging ze zelf mee. Haar kinderen hoorden na een laatste brief vervolgens helemaal niets meer van haar.

Een jaar later dook er in Hoorn een schip op dat verdacht veel leek op Kenaus schip, ook al was het wat vertimmerd. Volgens de schipper had het schip leeg op zee rondgedobberd en was het namens de koning van Denemarken uiteindelijk aan hem verkocht.

Kenau is dus van de aardbodem verdwenen. Wat er van haar geworden is, is een mysterie…