Buiten had de regen opgehouden.

Ik was kwaad op Geert om zijn onbeheerst optreden. Ik was van plan hem dat eens ongezouten te vertellen, maar Geert gaf mij geen gelegenheid voor een vermanend speechje. ‘Zeg,’ zei hij, ‘je schijnt van Mientje meer te weten dan je mij hebt verteld. Wat Van der Kerk ons vertelde scheen ook niet nieuw voor je.

‘Nee,’ zei ik, ‘het was niet nieuw en ook niet interessant. Weet je, er zijn honderden Mientjes en hun levensgeschiedenissen lo- pen niet zover uiteen.’

‘Maar niet alle Mientjes plegen zelfmoord.’ 

‘Nee, de meesten gooien ’t met hun geweten op ’n akkoordje.’ 

‘En Mientje?’

‘Ik denk dat haar geweten op den duur niet van akkoordjes hield.’

Er speelde een glimlach om de mond van Geert en ik vond dat hij een prettig uiterlijk had, wanneer zijn gezicht niet zo ernstig stond. Hij wekte vaak de indruk of hij alleen verantwoordelijk was voor al het kwaad dat de mensen elkaar berokkenden. Dan stond zijn gezicht strak en had zijn mond een bittere trek. We liepen langs een schutting van een huis in afbraak. Bijna de gehele oppervlakte van de schutting was bedekt met een enorme reclame-affiche. Drink Coca-Cola ijskoud stond er en daarbij een stralend meisje dat ijskoud Coca-Cola dronk. Ze leek wel wat op Mientje. De affiche was daar allang. Vanaf de hoeken waren flarden weggescheurd en jongens hadden er hun modderhanden aan afgeveegd. Ik liep dagelijks die schutting voorbij. Van mijn huis naar het bureau en van bureau naar mijn huis. Het stralende meisje had al dikwijls mijn blik gevangen, maar de gelijkenis met Mientje was mij tot nu nooit opgevallen. Geert vroeg: ‘Heb je haar vaak ontmoet?’

Ik keek hem aan en vroeg mij af of ook hij de affiche had gezien en de gelijkenis had ontdekt.

‘Ik heb Mientje bij Van der Kerk thuis nooit getroffen. Ze was al getrouwd toen ik hem voor het eerst ontmoette.’ 

‘Maar heb je haar tijdens je werk wel eens ontmoet?’ 

‘Een paar maal. De eerste keer was ongeveer een jaar geleden. Ze had toen op een van de Walletjes een Duitse zeeman aangesproken en hem beloofd de nacht met hem door te brengen. Zoals gebruikelijk vroeg ze betaling vooraf. Naar ik meen vijftig gulden voor de hele nacht. De zeeman betaalde en Mientje nam hem mee naar De Ronde Stuiver. Ze liet hem, zoals de hotelhouder verlangde, voor twee kamers betalen ging met hem mee naar boven. Toen de zeeman zich al begon uit te kleden, zei ze, dat ze nog even naar het toilet moest. Ze ging het kamertje weer uit en liet de zeeman alleen achter. Mientje ging niet naar het toilet maar vluchtte met haar vijf tientjes het hotelletje uit. De zeeman wachtte. Toen het hem duidelijk werd dat hij was beetgenomen, kleedde hij zich weer aan en ging in de buurt woedend op zoek naar Mientje. Hij vond haar in de bar van Jimmy en eiste zijn vijftig gulden terug. Mientje weigerde. De zeeman beheerste zich niet langer maar mepte haar ongegeneerd op haar gezicht. Er kwam politie aan te pas en zo kreeg ik het stelletje aan het bureau.

Natuurlijk ontkende ze van die zeeman vijftig gulden te hebben gekregen. Ze werd gefouilleerd. Maar onze fouilleerster, die toch beslist geen plekje overslaat, kon geen geld bij haar vinden. Ze had het natuurlijk allang aan Bobby Brakel gegeven en Bobby had haar goed geïnstrueerd. Er bleef voor mij toen niet veel anders over dan tegen die zeeman een proces-verbaal op te maken terzake het mishandelen van Mientje. Je begrijpt dat die Duitser bijna uit zijn vel sprong. Hij beschuldigde mij ervan met de prostituees uit de buurt onder één deken te slapen. Ik nam het hem niet kwalijk en ik heb er ook niets van in mijn proces-verbaal gezet. Ik kon mij indenken dat zijn gevoel van rechtvaardigheid niet overeenkwam met ons Wetboek van Strafrecht. 

Tegen Mientje kon ik natuurlijk niets ondernemen. Er was geen strafbaar feit dat ik haar ten laste kon leggen, hoewel ik heel goed begreep wat er aan de hand was geweest. Ik heb toen een tijdje met haar zitten praten, gewoon, zomaar een oriënterend babbeltje. Ik hoorde toen voor het eerst dat zij een nicht van Bram was. Ik schrok er een beetje van. Bram is van nette familie. Maar och, zulke dingen gebeuren, ook in de beste families. Ik vond het zonde dat die meid zo slecht terecht was gekomen, en dat niet alleen omdat ze familie van Bram was. Ze was een aardig kind, fris nog, met open blauwe ogen. Ze had nog niets in haar gedrag waaruit direct de prostituee naar voren komt. Over haar huwelijk met Bobby Brakel wilde ze mij niets vertel- len. Ze wilde mij zelfs doen geloven dat Bobby niet wist dat ze een prostituee was. Net alsof ik niet wist wie Bobby Brakel was. Ik heb haar maar niet uit de droom geholpen. Ik heb haar alleen gezegd, dat ze naar de bliksem zou gaan wanneer ze ermee doorging. Ik geloof dat ze dat zelf ook wel begreep. Enfin, na ons babbeltje stuurde ik haar weg.’

‘Maar waarom heb je haar niet door haar vader laten afhalen. Ze was toch nog geen eenentwintig jaar?’ 

‘Je vergeet dat ze door haar huwelijk meerderjarig was. Er was dus geen sprake meer van ouderlijke macht. Natuurlijk heb ik het hele voorval de volgende morgen aan Bram verteld. Hij was razend en begreep net als ik, dat Bobby haar in de prostitutie had gebracht. We konden tegen Bobby niets ondernemen, tenzij wij Mientje ertoe konden brengen om een verklaring tegen Bobby af te leggen.’

‘En, lukte het?’

‘Nee Geert, het lukte niet.’

We hadden inmiddels ons bureau aan de Warmoesstraat bereikt en beklommen de twee trappen naar de recherchekamer. De meeste rechercheurs waren al naar huis of op onderzoek. Alleen De Wilde zat nog te werken. Hij had twee inbrekers ingesloten en typte als een razende aan zijn proces-verbaal. Hij keek nauwelijks op toen wij binnenkwamen.

‘Denk aan je ambtseed,’ schertste ik.

De Wilde liet zijn vingers even rusten. ‘Ik kan elk woord verantwoorden,’ antwoordde hij grimmig.

De Wilde was een stoere Drent, die grapjes op zo iets ‘heiligs’ als zijn ambtseed niet erg best kon waarderen. 

‘Koest maar,’ zei ik, ‘je bent een brave ziel.’ 

De Wilde schoof zijn schrijfmachine van zich af en leunde achterover in zijn stoel.

‘Ik ben het eigenlijk zat,’ zei hij, ‘maar mijn proces-verbaal moet vanavond nog klaar. Mijn twee klantjes moeten morgen voor de officier.’

Hij zuchtte. ‘Het viel niet mee. Ze hebben vanmiddag pas bekend. Daarom ben ik ook zo laat. Mijn vrouw zal wel weer de pee in hebben. Ik zou vanavond met haar op visite.’ Hij wreef met zijn vingers door zijn stugge haar. ‘Zeg,’ vroeg hij, ‘hoe is het met jullie lijk?’ 

‘O, best,’ antwoordde ik. ‘Ze ligt in de ijskast van het sectielokaal.’

‘Nog narigheden?’

‘Nee, een gewoon geval van zelfmoord.’

‘Wees er blij mee. Als het een beetje scheefzit, dan heb je er nog een hoop werk aan. Herinner je je nog dat geval met die Noorse zeeman? Mensen, mensen, wat heb ik daar een narigheid mee gehad.’

‘Ja, ja,’ zei ik haastig. Ik was bang dat De Wilde mij zijn hele serie lastige zelfmoorden zou gaan vertellen en ik kende zijn repertoire al.

‘Hoe is het nu met hem?’ vroeg De Wilde, doelende op Geert, die achter zijn bureau was gaan zitten en met een somber gezicht bezig was zijn aantekeningen uit te werken. De Wilde had iets tegen Geert. Hij mocht hem niet. Hij vond hem te zacht om aan het bureau Warmoesstraat dienst te doen. Hij had al eens tegen mij gezegd dat hij Geert geen aanwinst vond. Ik was het niet met hem eens. Ik vond dat men Geert de tijd moest geven om zich in te werken en om wat aan het milieu te wennen. Eerder kon men niet oordelen. Maar ik begreep De Wilde wel. Als Geert stommiteiten zou begaan en in moeilijkheden zou komen, dan konden wij bijspringen en dat betekende weer een extra belasting. Het was al zo moeilijk om met de paar rechercheurs die wij hadden de zaak draaiende te houden. En dan was er nog iets. De Wilde kon nu eenmaal het best overweg met die collega’s, die net als hij in vervoering raakten van de woorden plicht en plichtsbetrachting. En zo’n type was Geert niet. De Wilde had mij als collega geaccepteerd, maar ook dat was niet van harte gegaan. Het had jaren geduurd en hij vond mij ook nu nog een vreemde kerel met rare ideeën. 

‘Nou,’ herhaalde hij, ‘hoe is het nu met hem?’ 

Ik ergerde mij over de onhebbelijke gewoonte van De Wilde om in het bijzijn van Geert aan anderen inlichtingen over hem te vragen. Hij deed dat wel meer. Het was meestal een aanloop tot een of andere hatelijke opmerking, die dan niet rechtstreeks werd gelanceerd. 

‘Och,’ zei ik sussend, ‘laat hem nu maar. Dat lijk ligt hem nogal zwaar op de maag.’

De Wilde lachte zijn hatelijke lach. ‘Dat heb je,’ zei hij, ‘als kannibalen rechercheur worden.’

Geert reageerde heftig. Hij smeet zijn ballpoint op zijn bureau en stond zo haastig op dat zijn stoel omviel. Zijn ogen schoten vuur.

‘Is dat nu een Drents grapje?’ vroeg hij dreigend. ‘Is dat nu een Drents grapje?’

De Wilde keek mij quasi verbaasd aan.

‘Wat is er met hem?’ zei hij gemelijk.

‘Let er maar niet op,’ zei ik. ‘Geert is een gevoelig mens.’ 

‘Ja,’ schreeuwde Geert, ‘ik heb tenminste nog ergens een hart.’ 

De Wilde keek hem spottend aan. ‘Als je zo doorgaat,’ zei hij langzaam, ‘dan krijg je daar nog last genoeg mee. Ik heb er meer zo gekend. Ze gingen allemaal kapot. Het hart, weet je.’ Zonder verder op Geert te letten, trok De Wilde zijn schrijfmachine weer naar zich toe en begon verder te typen. ‘Zo’n jong toch,’ mompelde hij.

Ik keek naar Geert. Hij stond achter zijn bureau. Zijn handen waren tot vuisten gebald met witte knokkels. Ik had medelijden met hem. De jongen had het niet makkelijk. Hij was nog maar zo kort bij ons en nog niet opgewassen tegen het vaak bijtende sarcasme van De Wilde.

Ik raapte zijn omgevallen stoel op.

‘Kom,’ zei ik, ‘we gaan naar de kamer hiernaast, dan kunnen wij eens rustig met elkaar bepraten hoe we de zaak op papier zullen zetten. Neem je aantekeningen mee.’ Geert volgde gewillig.

Toen wij in de andere kamer, buiten het gehoor van De Wilde waren gekomen, zei ik: ‘Waarom stuif je altijd zo op. Je moet je wat beheersen. Geef De Wilde toch geen kans.’ Ik sprak als een geduldige schoolmeester. Geert schudde zijn hoofd.

‘Het is niet alleen De Wilde. De hele sfeer hier staat mij tegen. Ik kan er niets aan doen. Dat stoere gedoe van jullie stuit mij tegen de borst. Ik zat mij al te verbijten, toen ik jullie zo onpersoonlijk over Mientje hoorde praten. Een gezellig babbeltje over een geval; een lijk in de ijskast van het sectielokaal. Dat fi jne grapje van De Wilde over kannibalen deed de deur dicht.’ Ik zuchtte.

‘Goed,’ zei ik, ‘je hebt gelijk. De opmerking van De Wilde was niet prettig en ook niet grappig, maar dat wij heel nuchter over een zelfmoord praten is toch heel begrijpelijk.’ Ik wond mij een beetje op.

‘Prent dat nu eens heel goed in je hersens: Mientje-is-niet-meer-dan-een-geval, niet-meer-dan-een-lijk-in-de-ijskast. Wat wil je er in godsnaam meer in zien?’

‘In godsnaam?’ herhaalde Geert.

‘O, neem mij niet kwalijk,’ zei ik geërgerd. ‘Ik bedoel daar niets mee. Ik wil niet op jouw tenen gaan staan. Maar laten wij God er buiten houden, wil je?’

‘God erbuiten?’ herhaalde Geert met een zweem van verbazing in zijn stem.

‘Ja!’ schreeuwde ik. ‘Dat heeft er niets mee te maken.’ Ik voelde dat ik mijn geduld verloor. Ik heb zo mijn eigen ideeën over God. Maar ik beheerste mij. Ik wist uit ervaring dat godsdienstige discussies altijd vruchteloos zijn en in de regel slechts verwijdering tussen mensen veroorzaken. Dus zweeg ik verder. Ik wilde geen verwijdering tussen Geert en mij. Ik wilde hem helpen. Ik had als jonge rechercheur met dezelfde problemen geworsteld en begreep uit eigen ervaringen wat hem dwars zat.

Maar hij moest erdoorheen en ik wilde hem daarbij helpen. Ik was van plan om bij hem die bepaalde mentaliteit te kweken, die volgens mij onontbeerlijk was voor een rechercheur om zijn werk goed te kunnen doen. Hij moest hard worden, keihard. Als hij sentimenteel wilde doen en jammeren over de verdorvenheid van het mensdom, of zijn eigen godsdienst belijden, mij best. Maar dan buiten de dienst. Naastenliefde en dergelijke nonsens was goed voor thuis, voor vrouw en kinderen, in dat andere wereldje buiten dienst. In de praktijk van ons werk was de samenleving een meedogenloze jungle, waarin allen met alle middelen vochten om het bestaan, waarin men om niets zijn naaste de hersenen insloeg, uit sadisme zijn naaste pijnigde of om het gewin zijn naaste naar het leven stond. Dat was de naastenliefde in de praktijk en met die praktijk had hij als rechercheur te maken. Om in die chaos enige orde te houden, kon men niet sentimenteel zijn en hielpen geen godsdienstige spreuken, hoe fraai ook.

Ik liep naar Geert en legde mijn hand op zijn schouder. Op dat moment kwam De Wilde de kamer binnen. ‘Sorry, dat ik stoor,’ zei hij, ‘maar de baas is voor je aan de telefoon.’

Ik volgde De Wilde naar de recherchekamer en nam de hoorn op.

‘Versteegh, de sectie is morgen om tien uur. Dr. Rusteloos heeft mij zojuist gebeld.’

‘Goed,’ antwoordde ik, ‘tien uur.’

‘Wie van jullie gaat erheen?’

‘Geert denk ik, het is zijn zaak.’

‘Bekijk het maar.’

De commissaris belde af.

De Wilde kwam van achter zijn bureau vandaan. ‘Gaat Geert morgen naar de sectie?’ vroeg hij.

Ik haalde mijn schouders op. ‘Misschien ga ik zelf wel.’ 

De Wilde grijnsde. ‘Dat dacht ik wel,’ zei hij. 

‘Je moet je met je eigen zaken bemoeien,’ antwoordde ik scherp. Hij stak een sigaret op en blies de rook in mijn gezicht. Ik had hem op zijn boerensnuit willen timmeren. Ik mocht hem nu eenmaal niet. Maar hij liep al tegen zijn pensioen en was op één of andere manier hoger in rang. Dus hield ik mijn handen thuis. 

De Wilde zag de spanning op mijn gezicht. ‘Luister nu eens,’ zei hij, ‘ik wil me niet met jouw zaken bemoeien, dat weet je wel. Maar je legt die jongen te veel in de watten. Als hij hier aan de Warmoesstraat wil blijven, dan zal hij harder moeten worden en dat wordt hij nooit als jij zijn vuile klussies opknapt.’

‘Je hebt gelijk,’ zei ik en ging terug naar Geert. Hij was weer bezig met zijn aantekeningen. ‘Morgen om tien uur sectie,’ zei ik.

Geert keek mij aan, maar zei geen woord. Wij stelden een schema op voor ons proces-verbaal en toen wij daarmee klaar waren, trok ik mijn jas aan. ‘Ik ga naar huis,’ zei ik.

Ik had de deur al in mijn hand toen Geert van zijn stoel opstond. ‘Wacht even,’ zei hij.

‘Wat wil je?’

Het klonk ongewild ruwer dan normaal. Het was ook een vrij overbodige vraag. Ik wist precies wat Geert wilde. ‘Zeg Ap,’ zei hij zacht, ‘ik weet dat het mijn taak is om morgen die sectie bij te wonen, maar zou jij willen gaan? Ik heb nog nooit een sectie bijgewoond en ik ben bang dat ik er niet tegen kan.’

Hij keek mij bijna smekend aan.

Ik had haast ‘ja’ gezegd, toen ik mij de woorden van De Wilde herinnerde. Het had inderdaad geen zin om – zoals De Wilde het uitdrukte – Geert in de watten te leggen. Hoe eerder hij bemerkte dat het beroep van rechercheur beslist onprettige kanten heeft en weinig ruimte laat voor sentimenten, hoe beter. Daarom zei ik ‘nee’ en trok de deur achter mij dicht. Beneden in de wacht ging ’t leven continu door. De telex ratelde en de wachtcommandant typte aan zijn dagelijks rapport; 24 uren wel en wee van een buurt die nooit slaapt.